Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła i nawracająca. Choć głównie kojarzona jest z wiekiem dziecięcym, zdarza się, że po raz pierwszy występuje dopiero w wieku dorosłym. Jakie są objawy AZS u dorosłych? Jak wygląda leczenie tej choroby? Czy atopowe zapalenie skóry jest wyleczalne?
1. Atopowe zapalenie skóry – co to za choroba?
2. Atopowe zapalenie skóry – przyczyny
3. Atopowe zapalenie skóry – objawy
4. Co na atopowe zapalenie skóry stosować?
5. Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry – co to za choroba?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba dermatologiczna przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. Choć często postrzegana jest jako choroba wieku dziecięcego, może rozwinąć się również u osób dorosłych. Możliwe są 3 scenariusze:
- dorosła osoba chorowała w dzieciństwie na AZS, ale choroba z biegiem lat ustąpiła. Symptomy powróciły w wieku dorosłym, choć ich nasilenie zazwyczaj jest mniejsze niż dawniej,
- pacjent zmaga się z AZS od najmłodszych lat, a okresy remisji stale przeplatają się z okresami zaostrzeń,
- objawy atopowego zapalenia skóry po raz pierwszy pojawiają się w wieku dorosłym.
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą uciążliwą. Wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia i regularnej pielęgnacji skóry. Dobrze dobrane kosmetyki do skóry suchej i atopowej skutecznie niwelują świąd, wspierają odbudowę płaszcza hydro-lipidowego skóry, a także mogą wydłużać okresy bezobjawowe.
W Polsce widoczny jest wzrost zachorowań na AZS wśród mieszkańców dużych miast. U osób z atopowym zapaleniem skóry częściej niż u pozostałego społeczeństwa występują alergiczny nieżyt nosa oraz astma oskrzelowa.
Atopowe zapalenie skóry – przyczyny
Atopowe zapalenie skóry głowy, twarzy, dłoni czy też innych części ciała to choroba o złożonej etiologii, która nie ma jednej konkretnej przyczyny. Obecnie uważa się, że to głównie czynniki genetyczne i środowiskowe przyczyniają się do rozwoju tego schorzenia. Pod ich wpływem dochodzi do zaburzenia pracy układu immunologicznego oraz nieprawidłowości w budowie bariery naskórka. U dziecka, którego zarówno mama, jak i tata cierpią na atopię, ryzyko wystąpienia AZS sięga aż 80%. Jeśli z problemem tym zmaga się tylko 1 rodzic, ryzyko to spada do 50%.
Dużą rolę w rozwoju atopowego zapalenia skóry przypisuje się filagrynie, czyli białku, które w istotny sposób wpływa na utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry. W ostatnim czasie sugerowany jest też związek między paleniem a rozwojem atopowego zapalenia skóry w wieku dorosłym. O przyczynach tej choroby można przeczytać również w artykule: Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci i niemowląt.
Atopowe zapalenie skóry – objawy
Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? AZS u dorosłych różni się pod kilkoma względami od AZS u dzieci. Podstawowe objawy tej choroby pozostają jednak takie same. Typowe cechy atopowego zapalenia skóry to:
- zaczerwieniona, sucha skóra,
- swędzenie skóry,
- złuszczanie się naskórka,
- zmiany skórne różnego rodzaju – mogą pojawić się grudki, krostki, ze zmian może sączyć się płyn,
- pogrubienie, szorstkość skóry.
Atopowe zapalenie skóry u osób dorosłych może mieć różną lokalizację. Zmiany mogą pojawiać się ciągle w tym samych miejscach lub dotyczyć też nowych obszarów skóry. Przy AZS mówi się, że choruje skóra całego ciała. U osób dorosłych, atopowe zapalenie skóry na twarzy występuje rzadziej niż u dzieci. Typowa lokalizacja zmian skórnych u osób dorosłych to szyja, zgięcia łokci, kolan oraz dłonie i stopy. Stosunkowo często obserwuje się też AZS w okolicy oczu. Atopowe zapalnie skóry powiek wiąże się z suchością, swędzeniem i pogrubieniem skóry wokół oczu. Może mieć ona również ciemniejsze zabarwienie w stosunku do reszty twarzy.
Atopowe zapalenie skóry u dorosłych, podobnie zresztą jak u dzieci, może mieć różne nasilenie. Przy umiarkowanym lub ciężkim natężeniu objawów, choroba ta w istotnym stopniu zaburza normalne funkcjonowanie. Utrudnia skupienie się na obowiązkach zawodowych, a czasami wręcz uniemożliwia ich poprawne wykonanie. Przyczynia się też do ograniczeń w życiu prywatnym i rodzinnym. Atopowe zapalenie skóry to choroba, która z pewnością negatywnie wpływa na odczuwaną jakość życia.
Co na atopowe zapalenie skóry stosować?
Atopowe zapalenie skóry – leczenie jest złożone. Ważnym elementem terapii jest edukacja pacjenta. Powinien on jak najwięcej wiedzieć o swojej chorobie i dzięki temu aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu. Wpływa to korzystnie na uzyskane efekty terapii. Przy zaostrzeniach AZS najczęściej stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy. Większość leków z tymi substancjami dostępna jest na receptę. Bez recepty można nabyć preparat zawierający hydrokortyzon. Jest to steryd o stosunkowo słabej sile działania.
Najczęściej zalecany jest lek w postaci maści. W przypadku jednak zmian sączących lepsze efekty może przynieść lotion lub krem na atopowe zapalenie skóry. Sterydy miejscowe zazwyczaj przynoszą pacjentom szybką i odczuwalną poprawę. Aby jednak uzyskać pełnię ich działania, a jednocześnie terapia z ich udziałem była możliwie bezpieczna, ważne jest stosowanie ich zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Oto ogólne zasady aplikacji miejscowych sterydów:
- należy korzystać z nich tak długo i często, jak zaleca lekarz – zbyt częsta aplikacja nie wpływanie na skuteczność leczenia, a stwarza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych,
- nie należy korzystać z nich w sposób ciągły – może skutkować to zarówno stopniowym przyzwyczajeniem się skóry do ich działania, jak również ścieńczeniem naskórka,
- do określenia ilości sterydu, którą należy aplikować na skórę, wykorzystuje się jednostkę opuszki palca (FTU). Stosując krem lub maść na atopowe zapalenie skóry u osoby dorosłej, zaleca się nałożenie:
o 2,5 FTU na skórę twarzy i szyi,
o 4 FTU na kończynę górną (całą, łącznie z dłonią),
o 7 FTU na klatkę piersiową i brzuch,
o 7 FTU na plecy i pośladki,
o 8 FTU na kończynę dolną (łącznie ze stopą).
1 FTU to ilość odpowiadająca dawce leku, która jest wyciskana na opuszek palca wskazującego, od samego jego czubka do pierwszego zgięcia. Atopowe zapalenie skóry na dłoniach wymaga nakładania na skórę dłoni (łącznie z palcami) 1 FTU sterydu.
AZS to choroba, w której bardzo ważną rolę odgrywa prawidłowa pielęgnacja skóry. Podstawowym rodzajem kosmetyków są w tym przypadku emolienty. Powinny być one indywidualnie dobierane do potrzeb pacjenta. Czasami trzeba wypróbować kilku produktów, zanim znajdzie się taki, który spełnia oczekiwania pacjenta i przynosi mu oczekiwaną ulgę.
Emolienty zaleca się aplikować na skórę 1-3 razy dziennie. Zwracając uwagę na zalecaną przez część producentów ilość emolientu, którą należy jednorazowo nałożyć na skórę, można zauważyć, że jest ona dość spora. W ciągu tygodnia, dorosła osoba chorująca na atopowe zapalenie skóry powinna zużywać ok. 500 g emolientu. Taka ilość wpływa na dużą efektywność terapii emoliencyjnej. Przy korzystaniu z emolientu warto pamiętać też o tym, aby:
- nakładać wybrany preparat na skórę całego ciała,
- aplikować go jak najszybciej po kąpieli (w ciągu pierwszych 5 minut) – kąpiel osoby zmagającej się z AZS powinna być krótka, w wodzie o temperaturze zbliżonej do temperatury ciała oraz dodatkiem emolientu do kąpieli. Nie zaleca się korzystania z mydła, ponieważ przesusza ono skórę,
- delikatnie wklepać go w skórę, bez nadmiernego wcierania w naskórek.
Atopowe zapalenie skóry dłoni, łokci lub innych części ciała wymaga dobrania odpowiedniego kosmetyku, który nie tylko poprawi stan skóry i złagodzi uczucie jej suchości, szorstkości oraz swędzenia. Z emolientu korzysta się często, dlatego nie bez znaczenia jest jego zapach, konsystencja oraz szybkość wchłaniania. Kremy są zazwyczaj łatwiejsze w aplikacji i stosunkowo szybko ulegają rozprowadzeniu oraz wchłonięciu. Maść na atopowe zapalenie skóry trudniej się rozprowadza, ale jej niewątpliwą zaletą jest dłuższe utrzymywanie się na naskórku i dłuższe uczucie ulgi. Maść jest też zalecana, gdy dolegliwości są bardziej nasilone. O emolientach można przeczytać również w artykule: Emolienty dla dzieci i dla dorosłych – jak działają?
Atopowe zapalenie skóry – leczenie zaostrzeń zazwyczaj polega na nałożeniu w pierwszej kolejności sterydu miejscowego (lub innego leku rekomendowanego prze lekarza), a dopiero później na aplikacji emolientu.
Atopowe zapalenie skory – dieta powinna być zdrowa i zróżnicowana. Wskazane jest zwrócenie szczególnej uwagi na odpowiednią zawartość w niej kwasów omega-3 oraz witaminy D. Zdrowy tryb życia i wypracowanie technik radzenia sobie ze stresem może pomóc w zapobieganiu nawrotom zaostrzeń AZS.
Domowe sposoby na atopowe zapalenie skóry
Atopowe zapalenie skóry – domowe sposoby mogą nieco złagodzić pojawiające się objawy choroby i poprawić komfort pacjenta. Pomocne mogą być chłodne kąpiele z dodatkiem substancji nawilżających i kojących. Nie powinny one jednak trwać zbyt długo. Ulgę przynieść mogą też chłodne okłady, do których przygotowania można użyć np. gotowych kompresów żelowych. Korzystając z innego rodzaju okładów należy pamiętać, aby nie były one zbyt zimne i nie podrażniały skóry.
Warto również zwrócić uwagę na temperaturę i wilgotność panujące w mieszkaniu. Chłodniejsza temperatura może łagodzić uczucie suchości i świądu. W razie potrzeby, można wyposażyć mieszkanie w nawilżacz powietrza. Zaleca się też zwrócenie uwagi na materiał, z którego wykonane są noszone ubrania. Wskazane jest korzystanie z odzieży bawełnianej. Wełna lub sztuczne materiały mogą nasilać dolegliwości.
Czy atopowe zapalenie skóry jest wyleczalne? Nie dysponujemy lekiem, który pozwoliłby całkowicie wyleczyć atopowe zapalenie skóry. Choroba ta ma różny przebieg. Czasami definitywnie mija w wieku nastoletnim. Choć AZS nie jest chorobą postrzeganą jako groźna, może odczuwalnie pogarszać jakość życia. Dostępne metody leczenia dają pacjentom szansę na znaczne złagodzenie objawów choroby i ograniczenie jej wpływu na codzienność. Regularne dbanie o stan skóry umożliwia wydłużenie okresów bezobjawowych. Stosowanie się do zaleceń lekarskich i odpowiednie korzystanie z leków na receptę przyspiesza ustąpienie zmian skórnych.
Bibliografia:
- Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A. i inni. Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Lekarz POZ 2015, 1, 39-51.
- Nowicki R.J., Trzeciak M., Kaczmarski M. i inni. Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia. Alergologia Polska 2019, 6, 3, 69-80, doi: https://doi.org/10.5114/pja.2019.88548.
- Kolb L., Ferrer-Bruker S.J. Atopic Dermatitis. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448071/
