Dolegliwości ze strony uszu potrafią być bardzo dokuczliwe i znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Częstą przypadłością, zarówno wśród dorosłych jak i dzieci, jest kłujący ból ucha. Może on świadczyć o różnego rodzaju patologiach narządu słuchu, a także być wynikiem urazu. Kiedy powinien wzbudzać zaniepokojenie? Jakie objawy są wskazaniem do konsultacji lekarskiej? Jak bezpiecznie leczyć uszy u dzieci i co na ból ucha mogą stosować osoby dorosłe?
1. Ból ucha - kiedy należy zwrócić się do lekarza? Objawy i przyczyny bólu ucha
2. Co na ból ucha u dziecka?
3. Leki na ból ucha u dorosłych - co stosować?
4. Lek na ból ucha - jak prawidłowo podawać? Praktyczne informacje
5. Ból ucha - domowe sposoby na złagodzenie dolegliwości
6. Ból ucha u dziecka i dorosłego - działania profilaktyczne
Ból ucha - kiedy należy zwrócić się do lekarza? Objawy i przyczyny bólu ucha
Ból ucha to częsty powód wizyt u lekarza pierwszego kontaktu bądź laryngologa. Choć jest to dolegliwość bardzo nieprzyjemna, nie zawsze musi być sygnałem poważnych schorzeń w obrębie narządu słuchu. Jest to podyktowane natężeniem i charakterem bólu, a także jego lokalizacją oraz występowaniem innych, niepokojących objawów.
W obrębie ucha anatomicznie można wyróżnić trzy obszary:
- ucho zewnętrzne - w jego skład wchodzi małżowina uszna oraz przewód słuchowy zewnętrzny, a zakończone jest błoną bębenkową.
- ucho środkowe - zbudowane z jamy bębenkowej, w obrębie której występują trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko; ponadto zawiera trąbkę słuchową, która łączy się z częścią nosową gardła.
- ucho wewnętrzne - tworzy je ślimak, błędnik z trzema kanałami półkolistymi oraz wewnętrzny przewód słuchowy.
W zależności od lokalizacji schorzenia może mieć ono mniej lub bardziej poważne konsekwencje. W przypadku osób dorosłych najczęściej spotykany jest ból ucha zewnętrznego. Wśród jego przyczyn wyróżnia się m.in:
- zatkanie ucha zewnętrznego przez zalegającą woskowinę bądź ciało obce,
- uraz mechaniczny ucha,
- stan zapalny ucha zewnętrznego.
Objawy, które mogą świadczyć o toczącym się stanie zapalnym, to nie tylko pulsujący i rozpierający ból ucha, ale także ból ucha przy dotyku i pociąganiu małżowiny usznej, świąd, bóle głowy, a niekiedy także obecność wyciekającej wydzieliny.
Równie ostrym przebiegiem, występującym znacznie częściej u dzieci niż u dorosłych, charakteryzuje się zapalenie ucha środkowego. Przyczyną choroby często jest infekcja bakteryjna. Może mieć jednak także podłoże wirusowe i rozwinąć się z pierwotnej infekcji górnych dróg oddechowych, gdzie występował łagodny ból ucha i gardła, a także nieżyt nosa.
Objawami zapalenia ucha środkowego jest ostry, pulsujący ból ucha, który nasila się zwłaszcza podczas snu. Dodatkowo pojawia się gorączka, wyciek ropy z ucha, uczucie pełności w uchu oraz upośledzenie słuchu.
Ból ucha może mieć jednak jeszcze wiele innych przyczyn. Są to m.in:
- grzybicze zapalenie ucha - w tym wypadku charakterystycznym objawem jest świąd ucha,
- uraz błony bębenkowej - pod wpływem nagłej różnicy ciśnień, podczas nurkowania na dużych głębokościach, lotu samolotem, czy w wyniku dużego natężenia dźwięku,
- zapalenie wyrostka sutkowatego.
Niezwykle ważna jest więc prawidłowa diagnoza odczuwanego bólu. Jeśli ból ucha ma charakter ostry bądź utrzymuje się przez dłuższy czas, a także towarzyszą mu inne niespecyficzne objawy, należy niezwłocznie udać się do lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty.
Co na ból ucha u dziecka?
Choć ból ucha u dziecka może mieć wiele przyczyn, zdecydowanie najczęstszą z nich jest zapalenie ucha środkowego. Choroba zazwyczaj dotyka dzieci między 6. miesiącem, a 4. rokiem życia, a jej nasilenie obserwuje się zwłaszcza w okresie jesienno - zimowym.
Jest to efekt innej niż u dorosłych budowy anatomicznej trąbki słuchowej, która u dzieci jest większa, krótsza i bardziej płaska. W konsekwencji bakterie mają ułatwioną drogę dotarcia do ucha środkowego, co predysponuje do wywołania infekcji. Mówimy wówczas o nadkażeniu bakteryjnym, które nie jest jednak jedyną możliwą przyczyną choroby. Zapalenie ucha środkowego może także być spowodowane wyłącznie przez infekcję wirusową, choć u dzieci poniżej 2. r.ż podłoże bakteryjne choroby jest znacznie częstsze.
Jakie leki na ból ucha u dzieci będą bezpieczne? W pierwszej kolejności należy poprawnie zdiagnozować przyczynę bólu. Jeśli jest ono spowodowane przez stan zapalny ucha środkowego, leczenie obejmuje:
- leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe,
- leki sekretolityczne, upłynniające zalegającą w górnych drogach oddechowych wydzielinę,
- krople do uszu o działaniu przeciwbólowym,
- leki donosowe o działaniu obkurczającym.
W łagodzeniu bólu u dzieci zaleca się leki przeciwbólowe zawierające paracetamol lub ibuprofen. Ten drugi zapewnia dodatkowo działanie przeciwzapalne.
W przypadku stwierdzonego przez lekarza zakażenia bakteryjnego, a także ostrego przebiegu choroby wraz z gorączką, konieczne może być podanie także odpowiednio dopasowanego antybiotyku. Dodatkowo niezwykle ważne jest zapewnienie dziecku większej ilości płynów w trakcie trwania choroby.
Ból ucha u dziecka może mieć także inne przyczyny. Czasem jest spowodowany przez zatkanie ucha woskowiną, bądź towarzyszy trwającemu aktualnie ząbkowaniu. Rzadziej jest efektem zapalenia ślinianki przyusznej, wyrostka sutkowatego bądź półpaśca usznego.
W przypadku nadmiernej ilości woskowiny w uchu, pomocne mogą okazać się specjalne preparaty do higieny uszu, w postaci kropli lub spray’u. Niektóre z produktów można zastosować nawet u niemowląt od 3. miesiąca życia, jak również starszych dzieci i osób dorosłych.
Leki na ból ucha u dorosłych - co stosować?
Co na ból ucha dla dorosłych? W zależności od przyczyny zalecane są inne środki, o mniej lub bardziej inwazyjnym działaniu. Opisywane wcześniej zapalenie ucha środkowego u dorosłych występuje rzadko, choć nie należy całkowicie wykluczyć możliwości jego wystąpienia. W tym wypadku prowadzi się podobne leczenie, jak u dzieci, jednak dopuszczalne jest stosowanie szerszej gamy leków przeciwbólowych. Oprócz środków z paracetamolem lub ibuprofenem wspomagająco można zastosować także krople z salicylanem choliny, które działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
Znacznie częstszą przypadłością jest zapalenie ucha zewnętrznego, określane także mianem “ucha pływaka”. W tym wypadku pacjent szczególnie będzie skarżył się na ból ucha, który nasila się przy ruchu żuchwą. Dodatkowo pojawia się ból ucha przy dotyku i pociągania małżowiny usznej.
Leczenie tej przypadłości obejmuje stosowanie ogólnoustrojowych leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych na bazie ibuprofenu bądź ketoprofenu. Dopuszczalne jest także zastosowanie miejscowych leków o działaniu przeciwzapalnym z salicylanem choliny. W zapaleniu ucha zewnętrznego u dorosłych pomocny może okazać się także miejscowy lek na ból ucha z lidokainą o działaniu znieczulającym. Na rynku dostępny jest on w postaci wygodnych w użyciu kropli.
W przypadku bólu ucha, będącego efektem zalegającej woskowiny, warto zastosować występujące w sprzedaży odręcznej preparaty do higieny uszu. Pozwalają one na bezpieczne rozpuszczenie gęstej wydzieliny i kolejno jej usunięcie z uszu. Preparaty te można stosować także profilaktycznie, w celu zapobiegania gromadzenia się woskowiny w przewodzie słuchowym.
Lek na ból ucha - jak prawidłowo podawać? Praktyczne informacje
Stosując leki na ból ucha do podania miejscowego, niezwykle ważne jest zapoznanie się z prawidłowym ich aplikowaniem. Krople do uszu przed podaniem należy ogrzać w dłoniach np. poprzez kilkukrotne obracanie i pocieranie buteleczki z lekiem. Podanie zimnego leku do ucha może spowodować wystąpienie działań niepożądanych w postaci zawrotów głowy, a nawet mdłości.
Lek na ból ucha w kroplach podaje się do zewnętrznego przewodu słuchowego w pozycji siedzącej, zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci powyżej 3. roku życia. Głowę należy lekko pochylić na bok, a lek podać poprzez odciągnięcie małżowiny usznej do tyłu oraz jej lekkie pociągnięcie do góry, tak aby nie dotykać jej końcówką kroplomierza. Takie działania zapewniają lepsze spłynięcie kropli do dolnej części przewodu słuchowego.
W przypadku dzieci do 3. roku życia, krople do uszu podaje się w pozycji leżącej.
Po podaniu leku pozostajemy chwilę we wcześniej przybranej pozycji, aby zapewnić jego równomierne rozprowadzenie w przewodzie słuchowym.
Krople do uszu podajemy zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza. Zwykle - kilka razy na dobę po kilka kropli do przewodu słuchowego. Ważne, aby po aplikacji leku do ucha nie zatykać go, np. watą, co było praktykowane przez nasze babcie.
Ból ucha - domowe sposoby na złagodzenie dolegliwości
W przypadku łagodnego bólu ucha pomocne może okazać się także leczenie domowymi sposobami. Jednym z nich jest zastosowanie ciepłych okładów, w postaci termoforu lub ręcznika namoczonego w podgrzanej wodzie. Cieplejsza temperatura powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększony przepływ krwi przez tkanki. Efektem może być złagodzenie dolegliwości bólowych, a także rozluźnienie woskowinowych zatorów w uchu, jeśli to one są przyczyną bólu ucha.
Domowe sposoby na ból ucha obejmują także wykorzystanie olejku kamforowego. Podobnie jak ciepły kompres, olejek kamforowy zadziała rozgrzewająco na ból ucha u dziecka i dorosłego. Ponadto wykazuje także działanie przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe oraz przeciwbólowe. Należy jednak pamiętać, że nie jest to produkt przeznaczony do wprowadzania w głąb przewodu słuchowego. Olejek kamforowy na ból ucha można stosować wyłącznie zewnętrznie, poprzez wcieranie w okolice ucha np. za małżowinę uszną. Można również nasączyć wacik niewielką ilością preparatu i delikatnie umieścić go w zewnętrznej części ucha.
Ponadto powszechna jest także praktyka samodzielnego oczyszczania uszu w wykorzystaniem wody utlenionej, bądź jej wkraplanie w celu złagodzenia dokuczliwego bólu. Należy jednak zachować ostrożność i nie stosować tej metody na ból ucha u dziecka. Występuje bowiem ryzyko podrażnienia skóry, które dodatkowo nasili odczuwany ból i ewentualny stan zapalny. Lepszym wyborem są specjalne preparaty do higieny uszu.
Należy jednak pamiętać, że domowe sposoby na ból ucha mogą być skuteczne wyłącznie przy łagodnych dolegliwościach bólowych. Gdy ból ucha jest ostry, pulsujący, towarzyszy mu obrzęk, zaczerwienienie ucha, a także gorączka i szumy uszne, bezwzględnie należy zwrócić się do lekarza, najlepiej laryngologa, w celu wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Ból ucha u dziecka i dorosłego - działania profilaktyczne
W każdym przypadku lepiej jest zapobiegać chorobie, niż ją leczyć. Tak też w przypadku narządu słuchu, warto wprowadzić kilka nawyków i zachowań, które ustrzegą przed poważnymi chorobami i bólem uszu.
U dzieci rekomenduje się:
- odstawienie smoczków: szczególnie po ukończeniu 2. roku życia,
- karmienie piersią do min. 6. miesiąca życia,
- unikać palenia papierosów w pobliżu dziecka (dym nikotynowy paraliżuje u dzieci pracę rzęsek na około 2 godziny),
- regularnie oczyszczać nos, szczególnie w trakcie infekcji,
- jeśli to możliwe - unikanie miejsc z dużym skupiskiem ludzi, co sprzyja infekcjom.
U osób dorosłych szczególny nacisk kładzie się z kolei na prawidłowe oczyszczanie uszu. Należy pamiętać, że patyczki higieniczne nie są zalecane do higieny uszu. Mogą one powodować paradoksalne zatkanie ucha woskowiną, która pod naciskiem patyczka ubija się i wnika w głąb przewodu słuchowego, wywołując ból ucha. Do czyszczenia uszu zaleca się specjalne krople i spray’e na bazie olejów, które powodują delikatne rozpuszczenie woskowiny, bez ryzyka podrażnienia uszu.
Ból ucha może mieć różny charakter i występować z wielu powodów. W jego leczeniu bardzo ważna jest prawidłowa diagnoza oraz wdrożenie właściwej terapii. Leki na ból ucha potrafią skutecznie złagodzić dolegliwości bólowe oraz przywrócić komfort w ciągu dnia. W aptekach znajdziemy szereg preparatów na ból ucha bez recepty zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. W przypadku bólu utrzymującego się przewlekle, a także obecności innych niepokojących objawów, zwłaszcza u małych dzieci, zalecana jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty - otolaryngologa.
Bibliografia:
- Olszewski J; Otolaryngologia; PZWL Wydawnictwo Lekarskie; 2022; 27-40.
- Jachowicz R; Farmacja Praktyczna; PZWL Wydawnictwo Lekarskie; 2016; 596-597.
- Eckard S; Infekcje bakteryjne; Medpharm; 2012; 45-51.
