Odmrożenia to częsty problem zimą, który dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych. Zbyt długa ekspozycja na niską temperaturę i nieprawidłowe zabezpieczenie przed czynnikami zewnętrznymi może prowadzić do uszkodzenia warstwy skóry. Odmrożenia mogą również powodować deformacje tkanek wewnętrznych, zaburzenia przepływu krwi a nawet prowadzić do martwicy skóry, kości i mięśni. Znajomość pierwszej pomocy jest bardzo ważna, aby zmniejszyć ryzyko powstania ciężkich powikłań. Niekiedy, w przypadku odmrożenia stóp, rąk i nóg 3 i 4 stopnia konieczna jest nawet amputacja.
Bruksizm - czym jest, przyczyny i leczenie zgrztania zębami

Bruksizm to powszechne zaburzenie, które częściej występuje u dzieci, niż u osób dorosłych. Może objawiać się w nocy (bruksizm nocny) lub w ciągu dnia (bruksizm dzienny). Jak leczyć bruksizm i w jakich przypadkach wprowadzenie terapii nie jest konieczne? Co może prowadzić do rozwoju bruksizmu?
Co to jest bruksizm?
Bruksizm odnosi się do powtarzającej się aktywności mięśni żucia, która może mieć postać zgrzytania, zaciskania zębów lub też usztywniania, wysuwania żuchwy. Jest to zaburzenie, które częściej pojawia się u dzieci, choć występuje również u osób dorosłych. Istnieją 2 postacie bruksizmu: bruksizm dzienny i bruksizm nocny. Bruksizm dzienny obserwuje się głównie u nastolatków i dorosłych, a bruksizm nocny jest zaburzeniem rozpoznawanym najczęściej u dzieci. Zgodnie z szacunkami, bruksizm nocny może dotykać 15-40% dzieci i 8-10% osób dorosłych.
Bruksizm jest zaburzeniem często pomijanym i bagatelizowanym. Jednak nieleczony może prowadzić do poważnych konsekwencji. Leczenie bruksizmu może wymagać kompleksowego podejścia. Nie zawsze pomoc stomatologa jest wystarczająca. W zależności od przyczyny tego zaburzenia, potrzebna może być też pomoc psychologiczna.
Bruksizm to powszechnie występujące zaburzenie, które może mieć różne nasilenie i czas trwania. Powtarzające się zgrzytanie zębów lub ich zaciskanie przez dzieci powinno skłaniać opiekunów do konsultacji ze stomatologiem. Brak leczenia może bowiem prowadzić do pojawienia się różnego rodzaju objawów oraz zaburzeń, które wykraczają poza samą jamę ustną.



Bruksizm – przyczyny
Zanim przejdziemy do tego, jak rozpoznać bruksizm i jak się on objawia, warto poznać jego możliwe przyczyny. Bruksizm można określić jako wtórny, jeśli uda się wskazać konkretne źródło tego zaburzenia (np. choroba podstawowa) lub pierwotny, gdy do jego rozwoju nie doprowadziła żadna występująca u pacjenta choroba, ani przyjmowane leki. Wśród możliwych przyczyn bruksizmu wymienić można:
- wady zgryzu,
- wady postawy,
- stres, długotrwałe lub silne napięcie emocjonalne,
- lęk – stany lękowe uważane są za jeden z głównych czynników, który zwiększa ryzyko pojawienia się bruksizmu nocnego,
- czynniki genetyczne – obserwuje się częstsze występowanie bruksizmu wśród dzieci, których rodzice również doświadczyli tego zaburzenia,
- zaburzenia snu – wszelkie przypadłości, które negatywnie wpływają na jakość snu przyczyniają się do nadmiernej aktywności mięśni żuchwy i pojawienia się bruksizmu. Dotyczy to m.in. zespołu niespokojnych nóg, obturacyjnego bezdechu sennego czy też padaczki. O zaburzeniach snu można przeczytać w artykule: Problemy ze snem – jak radzić sobie z bezsennością?,
- zaburzenia o podłożu neurologicznym – pacjenci z chorobą Alzheimera, chorobą Huntingtona lub porażeniem mózgowym częściej doświadczają bruksizmu,
- leki i używki – większe ryzyko wystąpienia bruksizmu dotyczy osób stosujących leki przeciwpsychotyczne, wybrane leki przeciwdepresyjne, a także narkotyki.
Na pojawienie się bruksizmu może też wpływać nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów czy chociażby przyjmowanie dużych dawek kofeiny.



Objawy bruksizmu
Jak rozpoznać bruksizm? Powtarzające się zgrzytanie zębów u dziecka często skłania opiekunów do udania się do lekarza. W przypadku tego zaburzenia zalecana jest konsultacja ze stomatologiem. Przeprowadzi on szczegółowy wywiad z pacjentem lub jego rodzicem i spróbuje ustalić przyczynę problemu oraz określi jego nasilenie. Jeśli objawy oraz powodowane przez bruksizm skutki są poważne, konieczne może być przeprowadzenie dodatkowych badań, które pozwolą dokładnie ocenić aktywność mięśni żucia.
Bruksizm – objawy tego zaburzenia mogą być zróżnicowane. Pojawiają się takie symptomy jak:
- starcie szkliwa będące wynikiem ścierania się o siebie górnych i dolnych zębów. Zgodnie z szacunkami, częstość tych ruchów może sięgać nawet 260-1500/godzinę,
- pęknięcia szkliwa,
- nadmierna ruchomość zębów,
- uszkodzenie wypełnień obecnych w zębach,
- zwiększona wrażliwość zębów na różnego rodzaju bodźce,
- tendencja do rozwoju stanów zapalnych w obrębie jamy ustnej,
- ból mięśni żucia,
- sztywność szczęki po przebudzeniu,
- uczucie zmęczenia po przebudzeniu, niski poziom energii w ciągu dnia,
- ból głowy,
- ból ucha,
- ból karku i pleców.
Bruksizm – ból zębów pojawia się najczęściej wtedy, gdy dojdzie już do uszkodzenia szkliwa. Widoczne pęknięcia, a nawet złamania w obrębie zębów, czy też uszkodzenie wstawionych wypełnień może skutkować bólem zębów.
Bruksizm – ból głowy to kolejny typowy objaw ten zaburzenia. Występuje on kilkukrotnie częściej u pacjentów z bruksizmem niż u osób, które nie mają problemu z nadmierną aktywnością mięśni żucia. O przyczynach bólu głowy pisaliśmy w artykule: Migrenowy ból głowy – przyczyny, skuteczny lek na migrenę.
Bruksizm – leczenie
Jak leczyć bruksizm? Zaburzenie to nie w każdym przypadku wymaga leczenia. Jeśli pacjenci doświadczają bruksizmu przez krótki czas i nie powoduje on ani zmian w stanie uzębienia ani innych dolegliwości, leczenie nie jest konieczne. Terapia powinna być natomiast wdrażana, jeśli bruksizm zaburza komfort życia pacjenta i prowadzi do uszkodzenia szkliwa.
Bruksizm – leczenie farmakologiczne, stomatologiczne czy psychologiczne? Nie ma jednego sposobu leczenia bruksizmu. Kluczowy wpływ na wybór odpowiedniej metody ma przyczyna tego zaburzenia, o ile oczywiście można ją wskazać. Istotne znaczenie ma też wiek pacjenta oraz stopień nasilenia bruksizmu. Jeśli przyczyną jest wada zgryzu wskazane jest leczenie stomatologiczne. Specjalista może zalecić odpowiedni aparat ortodontyczny, który ograniczy ścieranie się zębów. U dzieci i dorosłych, u których przyczyną bruksizmu jest nadmierny stres i stany lękowe, wskazana jest pomoc psychologiczna. Konieczne jest wypracowanie innych metod radzenia sobie z napięciem. Nierzadko zalecana jest zmiana stylu życia i wprowadzenie nawyków, które pomogą zadbać o zdrowie psychiczne.
Bruksizm – leczenie farmakologiczne zarezerwowane jest głównie dla pacjentów z duży nasileniem choroby, u których trudno jest osiągnąć oczekiwane efekty terapii w sposób niefarmakologiczny. W zależności od indywidualnych potrzeb, wdrażane są do terapii leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, a także preparaty uspokajające i nasenne.
Brukizm – leczenie botoksem również jest praktykowane, choć toksynę botulinową zazwyczaj stosuje się u starszych dzieci, nastolatków i dorosłych. Botoks, poprzez hamowanie przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego, powoduje spadek napięcia mięśniowego. Skutkuje to ograniczeniem pocierania zębów o siebie.
W leczeniu bruksizmu przydatna może być też pomoc fizjoterapeuty. Pokaże on ćwiczenia rozluźniające mięśnie twarzy, które warto regularnie wykonywać w domu. Ćwiczenia te stanowią cenny element leczenia wspomagającego u pacjentów współpracujących.
Domowe sposoby na bruksizm
Bruksizm w nocy, który pojawia się u wielu dzieci, często jest wynikiem napięcia, którego maluch doświadczał w ciągu dnia. Warto więc już od najmłodszych lat uczyć dzieci metod radzenia sobie z nadmiarem stresu. Dobór odpowiedniej techniki w dużej mierze zależy od wieku dziecka oraz stopnia jego rozwoju. U każdego pacjenta sprawdzają się inne metody. Cenne mogą być ćwiczenia oddechowe, które dzieci wykonują wspólnie z rodzicami. Dobrym sposobem na rozładowanie napięcia u dzieci jest też ruch. Pozwala on zmniejszyć poziom stresu. Wsparcie emocjonalne rodzica i jego akceptacja są nieodłącznym elementem zdrowia psychicznego dziecka.
Nadmierna aktywność mięśni żucia prowadząca do zgrzytania, zaciskania zębów czy też usztywniania żuchwy może mieć różne przyczyny, różny stopień nasilenia objawów oraz różny czas trwania. Jeśli występuje sporadycznie i nie prowadzi do uszkodzenia szkliwa ani innych objawów bruksizmu, najczęściej nie wymaga leczenia. Jest ono jednak niezbędne, jeśli bruksizm skutkuje pogorszeniem stanu zębów, bólami głowy i innymi dolegliwościami, które zaburzają komfort życia. Leczenie bruksizmu często jest kompleksowe, a nierzadko również długotrwałe.
Bibliografia:
- Pawlik M.M., Wojda M., Kostrzewa-Janicka J. Bruksizm w wieku rozwojowym – etiologia, objawy, diagnostyka i leczenie. Protet Stomatol, 2023, 73 (1): 74-80, doi: 10.5114/ps/162659.
- Bulanda S., Ilczuk-Rypuła D. Rozpoznawanie i leczenie bruksizmu u dzieci. Medycyna Praktyczna. Pediatria, dostęp: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/297448,rozpoznawanie-i-leczenie-bruksizmu-u-dzieci.
- Lal S.J., Sankari A., Weber K.K. Bruxism Management. [Updated 2024 May 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482466/