Cholesterol jest składnikiem błony komórkowej, z niego wytwarzane są hormony steroidowe, kwasy żółciowe oraz witamina D. To bardzo ważny składnik dla funkcjonowania organizmu, a jednym z jego źródeł jest dieta. Niestety zbyt wysoki cholesterol również bywa niebezpieczny dla zdrowia. Co to jest cholesterol całkowity? Jaki powinien być jego prawidłowy poziom? Co podnosi cholesterol? Co jeść aby obniżyć cholesterol? Na te i inne pytania odpowiedzi znaleźć można w poniższym tekście.
1. Co to jest cholesterol LDL, HDL, cholesterol całkowity?
2. Wysoki cholesterol - przyczyny
3. Cholesterol – normy, badania
4. Wysoki cholesterol – objawy
5. Lek na cholesterol
6. Wysoki cholesterol co jeść? Czyli dieta na cholesterol
Co to jest cholesterol LDL, HDL, cholesterol całkowity?
Cholesterol chemicznie klasyfikowany jest jako alkohol steroidowy. W organizmie wytwarzany jest w wątrobie, skórze i jelitach, ale spora jego część dostarczana jest wraz z pożywieniem. Cholesterol egzogenny wchłania się w jelicie cienkim. Wszystkie jego źródła składają się na cholesterol całkowity.
Cholesterol transportowany jest w krwi w formie lipoprotein (w połączeniu z białkami), które różnią się między sobą gęstością. Cząsteczki o niskiej gęstości określane są mianem LDL, a lipoproteiny o dużej gęstości to cholesterol HDL. To właśnie te obie frakcje, a dodatkowo jeszcze trójglicerydy, są oznaczane podczas padań krwi. Triglicerydy to tłuszcze proste, które obok węglowodanów stanowią jedno z głównych źródeł energii. Dlatego też ich stężenie we krwi musi mieścić się w ściśle określonym zakresie.
Każda z wymienionych frakcji pełni bardzo ważną rolę w organizmie. Cholesterol występuję zarówno w osoczu jak i tkankach. Przede wszystkim wchodząc w skład błon komórkowych stabilizuje każdą komórkę i decyduje o wielu jej właściwościach. Z cholesterolu powstają ważne dla funkcjonowania organizmu związki - kwasy żółciowe, hormony steroidowe: kortyzon, testosteron, progesteron, estrogeny oraz witamina D3. Cząsteczek cholesterolu potrzebuje również rozwijający się w łonie matki płód.
Wysoki cholesterol – przyczyny
Na podwyższony cholesterol nie wpływa jedynie nasza dieta. Niekiedy cholesterol całkowity podwyższony jest ze względu na współwystępowanie innych schorzeń, m.in. niedoczynności tarczycy, choroby wątroby, nerek, hipercholesterolemii rodzinnej. Lipidogram (wynik badania cholesterolu z uwzględnieniem jego frakcji) może zostać zaburzony ze względu na stosowanie niektórych leków, np. wykorzystywanych w leczeniu nadciśnienia beta-blokerów. Są to czynniki na które nie mamy za bardzo wpływu.
Negatywny wpływ na poziom cholesterolu mają również:
- brak aktywności fizycznej,
- sięganie po papierosy i alkohol,
- duża ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie,
- znaczna ilość tkanki tłuszczowej brzusznej,
- niekontrolowana cukrzyca typu 2.
Na tą grupę czynników mamy wpływ. Jak zbić cholesterol? Odpowiednia dieta i wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej to ważne składowe w walce z hipercholesterolemią. Jest to jednak za mało w przypadku zaburzeń genetycznych w wyniku których mamy do czynienia ze zbyt wysokim cholesterolem. Wtedy konieczna jest farmakoterapia.
Cholesterol – normy, badania
Podwyższony cholesterol to problem, który dotyczy kobiet i mężczyzn w każdym wieku. Nawet małe dzieci mogą mieć zaburzony wynik badania na cholesterol. Norma bywa przekroczona w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej, która jest chorobą genetyczną. U starszych dzieci w grę wchodzą również złe nawyki żywieniowe.
Według aktualnych wytycznych dla zobrazowania ewentualnych zaburzeń lipidowych w organizmie powinno oznaczyć się 6 parametrów. Pełny lipidogram oprócz bardziej popularnych parametrów: cholesterol całkowity, LDL, HDL, triglicerydy, nie-HDL-cholesterol powinien zawierać również apolipoproteinę B. Wysoki poziom tej ostatniej wskazuje na wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe. Określa ono stopień prawdopodobieństwa, że pacjent w ciągu 10 lat dozna poważnego powikłania kardiologicznego, tj. zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu lub śmierci. Apolipoproteina B powinna być ona oznaczana u osób otyłych, z cukrzycą, z hipertriglicerydemią oraz z niskimi wartościami LDL.
Jaki jest prawidłowy cholesterol? Normy wiekowe, ale też te związane z płcią będą nieco inne. O podjęciu leczenia oraz ocenie ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych decyduje lekarz, ale generalnie prawidłowy lipidogram powinien wyglądać następująco:
- TC - cholesterol całkowity norma: 150-190 mg/dl,
- TG – triglicerydy norma: 35-150 mg/dl,
- LDL-C – cholesterol LDL norma: poniżej 115 mg/dl,
- HDL-C - cholesterol HDL norma: powyżej 50 mg/dl dla kobiet i powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn,
- Non-HDL - cholesterol nie-HDL norma: nie więcej niż 145mg/dl,
- Apo – B – apolipoproteina B norma: 50–150mg/dl.
Aby wyniki nie były zaburzone na badanie należy zgłosić się na czczo.
Wysoki cholesterol – objawy
Często nie wiemy, że mamy podwyższony cholesterol. Objawy zmian w lipidogramie generalnie są niezauważalne. Pacjent odczuwa różnego rodzaju dolegliwości dopiero wtedy gdy w tętnicach tworzą się zmiany miażdżycowe spowodowane długotrwałym zbyt wysokim poziomem cholesterolu. Obserwuje się wówczas mało dobrego cholesterolu HDL, natomiast stężenie TC, LDL oraz TG jest zazwyczaj przekroczone. W tętnicach tworzą się blaszki miażdżycowe. W powstawaniu których biorą udział komórki zapalne i cholesterol. Z czasem blaszka narasta i powoduje zwężenie światła tętnicy lub jego zamknięcie, a oderwanie się fragmentu blaszki miażdżycowej prowadzi natomiast do zatoru. Z powodu tych zmian krew nie jest w stanie swobodnie przepływać i dochodzi do zaburzeń o charakterze niedokrwiennym. Dlatego też wysoki poziom cholesterolu znacznie zwiększa ryzyko powstania miażdżycy, która prowadzi do wystąpienia kolejnych chorób sercowo – naczyniowych, m.in. choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu. Te powikłania kardiologiczne w wielu przypadkach prowadzą do śmierci.
Jakie niepokojące symptomy powinny skłonić do wykonania lipidogramu? Są to m.in. problemy z koncentracją, pamięcią i słuchem, pojawienie się białożółtych zgrubień (żółtaków) w kącikach oczu oraz na łokciach, kolanach i w okolicy ścięgna Achillesa, bóle w klatce piersiowej, problemy z erekcją, osłabienie wzroku, ból, mrowienie i uczucie zimna w kończynach. W zasadzie większość z tych objawów ma związek z ograniczeniem światła w tętnicach. Żeby do tego doszło cholesterol musi odkładać się w nich przez dłuższy czas. Aby zapobiec tym poważnym problemom zdrowotnym warto zadbać o profilaktykę i regularnie badać cholesterol. Jak obniżyć jego ilość w razie potrzeby? Farmakoterapia to jedno, ale bardzo ważna jest również odpowiednia dieta oraz regularna aktywność fizyczna.
Lek na cholesterol
O tym czy konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego decyduje zawsze lekarz oceniając zarówno wyniki badań jak i ryzyko powikłań sercowo – naczyniowych. Dlatego osoba chorująca również na nadciśnienie i cukrzycę będzie miała wdrożone leczenie obniżające poziom cholesterolu znacznie szybciej niż pacjent bez tych dodatkowych obciążeń. Nie można zapominać również o tym, że podejmując próbę obniżenia cholesterolu ważna jest także regularna aktywność fizyczna i modyfikacja diety. Polega ona na ograniczeniu podaży egzogennego cholesterolu.
Co obniża cholesterol? Czyli jakie leki może zaordynować lekarz:
- Statyny – najbardziej popularne leki na cholesterol. Hamują syntezę cholesterolu w wątrobie i wchłanianie złego cholesterolu w jelitach.
- Ezetymib – hamuje wychwyt cholesterolu z pożywienia i żółci, nie ograniczając wchłaniania składników odżywczych rozpuszczalnych w tłuszczach. Obniża ilość LDL i TC we krwi.
- Fibraty – wpływają na metabolizm lipidów. Podnoszą ilość HDL, obniżają poziom TG i LDL.
Jak obniżyć cholesterol za pomocą suplementów dostępnych bez recepty? Znaczącą rolę odgrywają 2 grupy produktów. Preparaty na podwyższony cholesterol:
- Suplementy zawierające monokalinę K – ekstrakt z fermentowanego czerwonego ryżu, które działają podobnie jak statyny.
- Kapsułki z kwasami omega – 3 – dzięki ich regularnemu stosowaniu dochodzi do obniżenia poziomu TG i TC oraz wzrostu stężenie HDL co znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju miażdżycy i incydentów sercowo – naczyniowych w przyszłości.
Wysoki cholesterol co jeść? Czyli dieta na cholesterol
Zmiana nawyków żywieniowych oraz rezygnacja z alkoholu i papierosów mają na celu zwiększyć „dobry cholesterol” i obniżyć „zły cholesterol”. Wysoki cholesterol - co jeść, a czego nie jeść?
- sięgaj po pełnoziarniste produkty, a także świeże warzywa i owoce,
- jedz ryby 2 razy w tygodniu,
- wybieraj wielonienasycone tłuszcze i sterole roślinne zamiast tłuszczy zwierzęcych - zatem lepszym wyborem będzie oliwa z oliwek niż masło,
- nie zapominaj o błonniku i białku roślinnym,
- wybieraj chude mięso drobiowe,
- przygotowując potrawy ogranicz ich smażenie na rzecz pieczenia i ewentualnie grillowania,
- zrezygnuj z tłuszczów trans i nasyconych, które zawarte są w smażonych potrawach, ciastkach, krakersach, chipsach, fast-foodach, itp., ponieważ znacznie ponoszą one poziom złego cholesterolu,
- ogranicz spożycie soli i cukru,
- zrezygnuj ze słodzonych i gazowanych napojów, najlepszym wyborem do picia będzie woda i ziołowe herbatki na cholesterol.
Cholesterol to bardzo ważny składnik, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niestety niewłaściwa dieta bogata w wysoko przetworzone i bogato tłuszczowe potrawy sprawia, że normy cholesterolu zostają przekroczone. Taki stan prowadzi do rozwoju miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych. Każdy powinien dbać o cholesterol. Dieta i aktywność fizyczna bywają bardzo pomocne w tym przypadku. Dlatego trzeba świadomie wybierać produkty, które spożywamy i regularnie kontrolować poziom cholesterolu. Takie postępowanie ograniczy ryzyko incydentów kardiologicznych, które w wielu przypadkach prowadzą do przedwczesnej śmierci lub niepełnosprawności.
Bibliografia:
- Użarowska M. i inni; Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń; KOSMOS Problemy nauk biologicznych 2018; 67(2):375-390 [dostęp online].
- Wcisło T. i inni; Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w organizmie człowieka; Cardiovascular Forum 2006; 11(3): 39-43 [dostęp online].
- Filipiak K.; Nowe europejskie wytyczne dotyczące dyslipidemii 2019 – krytyczne spojrzenie eksperta. Subiektywne wskazanie dziesięciu najważniejszych zmian; Lekarz POZ 2019; 5: 357-365 [dostęp online].
- Grupa Robocza do spraw leczenia dyslipidemii Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (EAS); Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019); Zeszyty edukacyjne. Kardiologia Polska 2020; 3: 12-103 [dostęp online].
