Krztusiec to zakaźna choroba dróg oddechowych, objawiająca się głównie uporczywym, męczącym kaszlem. Koklusz, bo tak również nazywany jest krztusiec, wywołany jest przez bakterie Bordetella pertussis. Mimo prowadzonych od lat obowiązkowych szczepień liczba zachorowań na krztusiec w ostatnich latach znacznie wzrosła zarówno wśród dzieci, jak i osób dorosłych. Czym może być to wywołane? Jak leczyć koklusz i nie dopuścić do powikłań?
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy - objawy, leczenie i profilaktyka
Choroba wrzodowa może mieć różne przyczyny. Ubytek w błonie śluzowej objawia się najczęściej bólem w nadbrzuszu, który pojawia się po posiłku lub na czczo. Jakie spotykamy inne objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy? Jak właściwie leczyć wrzody żołądka i jak wygląda postępowanie dietetyczne w przebiegu tej jednostki chorobowej?
1. Choroba wrzodowa- przyczyny i czynniki ryzyka
2. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy- objawy
3. Jak wykryć wrzody żołądka i dwunastnicy?- diagnostyka choroby wrzodowej
4. Wrzody żołądka- dieta i profilaktyka
5. Choroba wrzodowa- leczenie. Leki na wrzody żołądka i dwunastnicy bez recepty
6. Choroba wrzodowa dwunastnicy i żołądka- powikłania
Choroba wrzodowa- przyczyny i czynniki ryzyka
Na skutek zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami drażniącymi (kwas solny), a ochronnymi (warstwa śluzowa) dochodzi do powstania ubytku w błonie śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego. Taka zmiana nazywana jest wrzodem. Najczęściej umiejscowiona jest ona w opuszce dwunastnicy i żołądku, rzadziej w dolnej części przełyku oraz pętli dwunastnicy. Wrzody trawienne mają charakter zapalny i mogą prowadzić do zmian martwiczych.
Obecnie szacuje się, że nawet do 90% przypadków wrzodów dwunastnicy oraz 70% żołądka wywołanych jest przez bakterię- Helicobacter pylori. Obecność bakterii Helicobacter pylori stwierdza się w przewodzie pokarmowych u ponad połowy populacji osób dorosłych. Nie zawsze jednak wywołuje ona chorobę wrzodową. Nie bez znaczenia są inne czynniki ryzyka. Bakterią Helicobacter pylori zakazić można się drogą pokarmową. Patogen ten produkuje toksyny. Powodują one uszkodzenie komórek błony śluzowej, któremu towarzyszy naciek zapalny. Na skutek tych patologicznych zmian w części odźwiernikowej żołądka komórki G zaczynają produkować gastrynę. Hormon ten zwiększa wydzielanie kwasu solnego. Jego drażniące działanie przyczynia się do powstania owrzodzeń na śluzówce.
Nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych również może sprzyjać chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Ma to związek z ich bezpośrednim mechanizmem działania. Pośrednio hamują one syntezę prostaglandyn, które to mają za zadanie chronić śluzówkę przewodu pokarmowego. Szacuje się, że nawet 30% pacjentów leczonych przewlekle z wykorzystaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych cierpi z powodu wrzodów żołądka, a kilkanaście % chorych boryka się z wrzodami dwunastnicy. Często zdarza się również, że owrzodzenia po NLPZ nie dają objawów. Pacjent trafia do szpitala po raz pierwszy z ciężkimi powikłaniami do jakich należy krwotok lub perforacja wrzodu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne dostępne bez recepty, które są najczęściej nadużywane to ibuprofen, ketoprofen, diklofenak, naproksen. Do nadżerek w obrębie błony śluzowej dochodzi również na skutek przewlekłego stosowania kwasu acetylosalicylowego. Dotyczyć może to również pacjentów stosujących profilaktykę przeciwzakrzepową. Szczególnie gdy sięgają po leki przeciwzakrzepowe z kwasem acetylosalicylowym starego typu, które nie występują w formie tabletek dojelitowych.
Palenie papierosów znacznie zwiększa ryzyko powstawania wrzodów trawiennych. Ponadto palenie tytoniu sprzyja nawrotom choroby wrzodowej oraz utrudnia jej leczenie. Przewlekłe palenie papierosów oraz zakażenie Helicobacter pylori to czynniki, które łącznie zapewniają pojawienie się objawów wrzodów żołądka i dwunastnicy.
Czynniki genetyczne również odgrywają dużą rolę jeśli chodzi o powstawanie wrzodów żołądka i dwunastnicy. Większą skłonność wykazują m.in. osoby z grupą krwi O.
Jeszcze do niedawna sądzono, że przyczyny wrzodów żołądka to m.in. niewłaściwa dieta, w tym ostre przyprawy, nadużywanie alkoholu oraz stres. Nie mniej jednak są to jedynie czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo zachorowania na wrzody trawienne przy jednoczesnym zakażeniu bakterią Helicobacter pylori.
Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy- objawy
Często zdarza się, że pacjent nie wie, że cierpi na wrzody żołądka. Objawy typowe dla schorzenia pojawiają się jedynie u połowy osób z wrzodami żołądka i dwunastnicy. Znacznie bardziej nasilone są u młodszych pacjentów niż osób starszych, których dotyka choroba wrzodowa. Objawy najczęściej zgłaszane to:
- bóle brzucha- o piekącym charakterze pojawiające się w nocy, nad ranem (bóle głodowe) lub do 3 godzin po posiłku,
- uczucie dyskomfortu, pieczenia w nadbrzuszu, którym towarzyszy silny ból brzucha,
- brak apetytu,
- uczucia pełności i/lub rozpierania po posiłku,
- mdłości, odbijanie, a nawet wymioty (krwawe lub fusowate),
- ciemno zabarwiony stolec.
Bóle brzucha mogą być łagodzone poprzez zjedzenie czegoś lub zastosowanie leków zobojętniających. U niektórych osób sprawdza się nawet wypicie mleka.
Dolegliwości związane z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy zwykle nasilają się wiosną i jesienią. Ma to związek ze zwiększoną aktywnością Helicobacter pylori w okresach przejściowych, mimo niekorzystnych warunków panujących w układzie pokarmowym.
Jak wykryć wrzody żołądka i dwunastnicy?- badania konieczne do rozpoznania choroby wrzodowej
Osoba odczuwająca niepokojące objawy powinna udać się do lekarza rodzinnego celem przeprowadzenia dokładnej diagnostyki. Najważniejszym badaniem stosowanym w diagnostyce wrzodów żołądka i dwunastnicy jest gastroskopia. Polega ona na wprowadzeniu do żołądka giętkiego przewodu zakończonego kamerą. Na podstawie uzyskanego obrazu lekarz jest w stanie ocenić wielość ubytków w błonie śluzowej. Pobierając wycinki do badań histopatologicznych można również potwierdzić zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Obecność patogenu potwierdza również hodowla bakteryjna oraz szybki test ureazowy.
Bez wątpienia gastroskopia należy do nieprzyjemnych badać. Dlatego też aby potwierdzić zakażenie Helicobacter pylori korzysta się z mniej inwazyjnych metod. W specjalistycznych ośrodkach wykonuje się test oddechowy z wykorzystaniem izotopu węgla C13. Natomiast domowe testy diagnostyczne do nabycia w aptekach umożliwiają samodzielne oznaczenie obecności przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori we krwi lub antygenu bakteryjnego w kale. Pozytywny wynik test wykonanego z krwi nie zawsze oznacza faktyczne zakażenie. Wysoki poziom przeciwciał może utrzymywać się nawet kilka miesięcy po wyleczeniu. Wykonując tego typu proste testy diagnostyczne należy pamiętać, że jedynie potwierdzamy zakażenie bakterią Helicobacter pylori nie zaś chorobę wrzodową żołądka czy dwunastnicy.
Wrzody żołądka- dieta i profilaktyka
Aby łagodzić objawy wrzodów oprócz leczenia farmakologicznego ogromne znaczenie ma również dieta wrzodowa. Jej głównym założeniem jest ograniczenie spożywania produktów wzmagających wydzielanie soków trawiennych. Dlatego powinna być one lekkostrawna, dostarczając jednocześnie organizmowi wszelkich niezbędnych składników odżywczych. Dieta przy wrzodach powinna bazować na potrawach gotowanych, duszonych i ewentualnie pieczonych. Ważne jest również regularne spożywanie posiłków co mniej więcej 3 godziny.
Jakich produktów należy unikać w chorobie wrzodowej? Działających drażniąco na śluzówkę przewodu pokarmowego oraz wzmagających produkcję kwasu solnego. Należą do nich m.in.:
- napoje gazowane,
- kawa,
- mocna herbata,
- alkohol,
- wywary z kości i grzybów, w tym również rosół,
- soki owocowe i warzywne,
- kwaśne owoce,
- potrawy wędzone, smażone, marynowane, kwaśne, pikantne i mocno solone.
Oprócz regularnego spożywania pełnowartościowych i lekkostrawnych posiłków, aby zapobiegać chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy należy unikać stresu i zażywania leków z grupy NLPZ. Trzeba rzucić palenie papierosów i zaprzestać picia napojów wyskokowych. Ważne również aby skutecznie i jak najszybciej leczyć wszelkie stany zapalne żołądka i dwunastnicy.
Choroba wrzodowa- leczenie. Leki na wrzody żołądka i wrzody dwunastnicy bez recepty
Osoby z chorobą wrzodową u których potwierdzona została obecność Helicobacer pylori muszą przejść leczenie antybiotykami, które skutecznie pozwolą zwalczyć bakterię. Zwykle stosowanych jest kilka leków o aktywności przeciwdrobnoustrojowej. Ważne aby pacjent przestrzegał schematu leczenia wprowadzonego przez specjalistę. O skuteczności terapii świadczyć może negatywny wynik testu oddechowego lub brak antygenu bakteryjnego w kale. Wraz z antybiotykiem pacjentowi podawane są preparaty zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego dostępne na receptę.
Nie zawsze za pierwszym razem wyleczona zostaje choroba wrzodowa żołądka. Leczenie w niektórych wypadkach musi zostać powtórzone. Wtedy terapia prowadzona jest zwykle w innym schemacie, a jej powodzenie zależy w dużym stopniu od karności i systematyczności pacjenta.
Bywa że objawy wrzodów utrudniają codzienne funkcjonowanie, a pacjent w danym momencie nie jest poddawany specjalistycznemu leczeniu wrzodów żołądka. Wtedy można sięgać po leki na zgagę i nadkwaśność dostępne w aptece. Skuteczny lek na wrzody żołądka bez recepty zadziała zobojętniająco na sok żołądkowy. Dostępny jest w formie tabletek do ssania, połykania lub mleczka do picia. W składzie tego typu leków znaleźć można m.in. związki glinu, magnezu, wapnia i kwas alginianowy. Inny skuteczny lek na wrzody żołądka i dwunastnicy działa hamująco na wydzielanie kwasu solnego. Do tej grupy leków należą blokery receptorów histaminowych H2- famotydyna oraz inhibitor pompy protonowej, np. dostępne bez recepty- pantoprazol i omeprazol. Zwykle stosuje się je raz na dobę.
Zwolennicy medycyny naturalnej sięgają po siemię lniane na wrzody dwunastnicy i żołądka. Zawarte w siemieniu związki śluzowe działają powlekająco na ściany żołądka i dwunastnicy. Dzięki temu zabezpieczają je przed kwasem solnym i działają łagodząco na toczący się stan zapalny. Ponad to siemię lniane reguluje pH w przewodzie pokarmowym.
Leczenie operacyjne obecnie stosuje się głównie w przypadku powikłań wrzodów żołądka i dwunastnicy.
Choroba wrzodowa dwunastnicy i żołądka- powikłania
Właściwe leczenie wrzodów żołądka jest konieczne, ponieważ w innym wypadku dojść może do rozwoju poważnych powikłań, które w niektórych wypadkach stanowią zagrożenie zdrowia i życia pacjenta. Zdarza się, że wrzody żołądka i dwunastnicy zaczynają krwawić. Pacjent zwykle zaczyna wymiotować krwią i oddaje smoliste stolce. Jeśli nie ma możliwości farmakologicznego zatrzymania krwawienia konieczna jest interwencja chirurgiczna.
Kolejnym powikłaniem wrzodów żołądka jest zwężenie odźwiernika. W miejscu gdzie żołądek łączy się z dwunastnicą powstaje zator, a treść pokarmowa z żołądka nie może przedostać się dalej. Dochodzi do obfitych wymiotów, na skutek których u pacjenta może rozwinąć się zasadowica i hipokaliemia. Również w tym wypadku istnieje natychmiastowa potrzeba wykonania zabiegu chirurgicznego celem usunięcia zwężenia odźwiernika.
Stosunkowo rzadko dochodzi do najcięższego powikłania- perforacji wrzodu. Przedziurawieniu ulega ściana dwunastnicy lub żołądka. Pacjent natychmiast poddawany jest wtedy operacji ratującej życie.
Wrzody żołądka i dwunastnicy to problem, który może dotyczyć nawet 10% społeczeństwa, głównie osób w młodym i średnim wieku. W zapobieganiu chorobie ważna jest nie tylko odpowiednia dieta, ale również higieniczny tryb życia. Właściwe leczenie wrzodów żołądka i dwunastnicy uchroni pacjenta nie tylko przed dokuczliwymi objawami ale również przed poważnymi komplikacjami.
Bibliografia:
- Wisłowska M.; Przewlekłe stosowanie NLPZ – zagrożenia, potencjalne powikłania; Medycyna Rodzinna 2004;1: 22-26.
- Kurek J., Gierek M.; Powikłana choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy wciąż dużym wyzwaniem dla chirurgii; Chirurgia Polska 2013; 15 (2): 134–140.
- Janowska M., Prystupa A.; Choroba wrzodowa jako jednostka psychosomatyczna; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, 18(4): 330-333.