Cytomegalia, mimo powszechnego występowania, jest chorobą, na temat której wiedza w społeczeństwie jest dość znikoma. Cytomegalia jest groźna głównie dla osób z zaburzeniami odporności oraz maluchów, zarażonych wirusem cytomegalii w łonie matki. Jak objawia się cytomegalia? Jak się można zarazić wirusem CMV? Dowiedz się też, jak leczyć infekcję i czy można całkowicie pozbyć się wirusa cytomegalii z organizmu!
1. Co to jest cytomegalia?
2. Cytomegalia – jak można się zarazić?
3. Cytomegalia – objawy u dzieci i dorosłych
4. Cytomegalia – diagnostyka
5. Cytomegalia - leczenie
6. Cytomegalia w ciąży – czy jest groźna?
Co to jest cytomegalia?
Cytomegalia – co to za choroba? Cytomegalia wywoływana jest przez wirus cytomegalii (CMV-Cytomegalovirus). Jest on szeroko rozpowszechniony w środowisku. Wirus cytomegalii należy do rodziny Herpesviridae, czyli do tej samej, do której przynależy też wirus opryszczki. Podobnie jak ten drugi, po dostaniu się do organizmu, pozostaje już w nim do końca życia. Kiedy pierwotna infekcja ustąpi, wirus cytomegalii przechodzi w stan uśpienia. Do jego reaktywacji może dość pod wpływem znacznego upośledzenia odporności.
Cytomegalia może mieć zróżnicowany przebieg. U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym, najczęściej infekcja ma przebieg bezobjawowy, a sam pacjent nie jest świadomy zarażenia tym patogenem. Jeśli występujące objawy cytomegalii mają łagodne nasilenia, stosuje się leki przeciwgorączkowe i preparaty łagodzące inne pojawiające się dolegliwości. W przypadku pacjentów z zaburzeniami odporności, cytomegalia może mieć poważny przebieg i stwarzać realne zagrożenie dla ich zdrowia oraz życia.
Cytomegalia – jak można się zarazić?
Cytomegalia – skąd się bierze ta choroba? Do zarażenia wirusem cytomegalii najczęściej dochodzi w okresie dzieciństwa i wczesnej dorosłości. Wirus przenosi się z różnego rodzaju wydzielinami. Prawdopodobnie patogen ten w większości przypadków przenosi się ze śliną. Do zarażenia może jednak dojść również poprzez kontakt ze łzami, mlekiem matki, moczem i kałem. Cytomegalia u mężczyzny wiąże się z obecnością wirusa w nasieniu. Podczas stosunku może on zarazić więc swoją partnerkę. Możliwa jest też odwrotna sytuacja, ponieważ patogen ten znajduje się również w wydzielinie z dróg rodnych kobiety. Wirus cytomegalii posiada też zdolność do przeżycia na wybranych powierzchniach przez kilka godzin, również stwarzając ryzyko zarażenia kolejnych osób. Możliwe jest także zarażenie się tym patogenem podczas transfuzji krwi lub przeszczepiania narządów.
Cytomegalia – co to za choroba? Cytomegalia jest infekcją wirusową wywoływaną przez wirusa CMV. Zdecydowana większość populacji jest nim zarażona. U osób zdrowych, zarażenie wirusem cytomegalii ma najczęściej przebieg bezobjawowy. Wirus pozostaje jednak w organizmie już do końca życia i czasami dochodzi do jego reaktywacji.
Jak zostało wspomniane, po zarażeniu wirus cytomegalii, podobnie jak wirus opryszczki (Opryszczka wargowa – przyczyny, objawy, leczenie), pozostaje w uśpieniu już do końca życia gospodarza. Pod wpływem pewnych czynników może ulec reaktywacji. Ilość zakażeń rośnie proporcjonalnie wraz z wiekiem. Obserwuje się też znacznie częstsze występowanie infekcji wśród osób o niskim statusie społeczno-ekonomicznym.
Cytomegalia – objawy u dzieci i dorosłych
Cytomegalia u dzieci i dorosłych może mieć różny przebieg. Jest on z pewnością lżejszy i mniej niebezpieczny wśród pacjentów, których układ immunologiczny funkcjonuje w pełni sprawnie. U tej grupy osób cytomegalia przebiega zazwyczaj bezobjawowo lub pod postacią mononukleozy cytomegalowirusowej. Choroba ta daje podobne objawy jak mononukleoza zakaźna powodowana przez wirusa Epsteina-Barr. Charakterystyczne symptomy to wysoka, utrzymująca się kilka dni gorączka, zaczerwienienie i ból gardła oraz powiększone, niebolesne węzły chłonne. U wielu chorych pojawia się też katar. O mononukleozie zakaźnej wspominaliśmy w artykule: Wirusowe zapalenie gardła – ile trwa i jak sobie z nim poradzić? W przypadku mononukleozy cytomegalowirusowej rzadziej widoczne są zmiany chorobowe na migdałkach.
Przy infekcji wirusem cytomegalii może też rozwinąć się niedokrwistość. U części pacjentów zaburzeniu ulega także funkcjonowanie wątroby. Choroba ma zazwyczaj znacznie cięższy przebieg u osób z zaburzeniami odporności. Cytomegalia u dorosłych i dzieci jest szczególnie niebezpieczna, jeśli pacjent jest po przeszczepie narządu lub choruje na AIDS. Choroba ta może wówczas przebiegać pod postacią zapalenia jelita, wątroby, trzustki, płuc, mięśnia sercowego czy też zapalenia mózgu. Infekcja może toczyć się również w obrębie innych narządów. U osób z wybranymi chorobami przewlekłymi obserwuje się też ich zaostrzenie po zarażeniu wirusem cytomegalii.
Cytomegalia – diagnostyka
Cytomegalia – badania w kierunku jej wykrycia nie są przeprowadzane rutynowo. U osób zdrowych, u których pojawiające się objawy cytomegalii są łagodne, najczęściej nie ma potrzeby wykonywania badań, które potwierdzą zakażenie wirusem CMV. Jeśli takie rozpoznanie jest konieczne, zlecane są odpowiednie badania laboratoryjne, które pomagają zidentyfikować patogen odpowiedzialny za rozwój infekcji. W diagnostyce cytomegalii wykorzystuje się różne badania. Należą do nich m.in. badanie histopatologiczne, serologiczne i cytologiczne. Czasami przydatna jest też tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Dokładny zestaw badań zlecanych przez lekarza ustalany jest indywidualnie na podstawie stanu zdrowia pacjenta.
Cytomegalia – leczenie
Jeśli cytomegalia przebiega pod postacią zbliżoną do mononukleozy zakaźnej, stosuje się leczenie objawowe. Oprócz leków przeciwgorączkowych można sięgnąć też po preparaty na ból gardła. Gdy jednym z objawów jest katar, pomocne są leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa i ograniczające wyciek wydzieliny (np. spray, w którego składzie obecna jest ksylometazolina). U osób z zaburzeniami odporności lekarz może zalecić lek przeciwwirusowy, który stosowany jest w lecznictwie zamkniętym. Ta grupa pacjentów często bowiem wymaga hospitalizacji.
Cytomegalia w ciąży – czy jest groźna?
Szacuje się, że ok. 90% kobiet w wieku rozrodczym jest zarażona wirusem cytomegalii. W okresie ciąży zachodzi możliwość reaktywacji uśpionego dotąd wirusa. W tym przypadku ryzyko zarażenia płodu jest jednak stosunkowo niskie i wynosi zaledwie ok. 1%. Znacznie wyższe niebezpieczeństwo zarażenia płodu zachodzi wtedy, gdy kobieta zostaje zarażona wirusem CMV w okresie ciąży. Wówczas prawdopodobieństwo zarażenia dziecka wynosi 50%. Cytomegalia u noworodka najczęściej również ma przebieg bezobjawowy. Symptomy infekcji ujawniają się u ok. 10% maluchów. Skutki choroby mogą jednak być groźne nie tylko dla dzieci, u których cytomegalia wrodzona przebiega objawowo, ale również u tych, u których mimo bezobjawowego przebiegu pierwotnego zakażenia, jego następstwa ujawniają się w późniejszym życiu.
Przebyta cytomegalia a ciąża – część kobiet obawia się przeniesienia wirusa cytomegalii na rozwijający się w ich organizmie płód. Cytomegalia uśpiona w ciąży wiąże się jednak z niskim ryzykiem rozwoju infekcji u płodu. Jeśli wirus w okresie ciąży ulegnie reaktywacji, ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego wynosi tylko 1%. Jest ono znacznie wyższe, jeśli pierwszy kontakt z wirusem CMV kobieta ma właśnie w okresie ciąży.
Wrodzona cytomegalia – objawy neurologiczne należą do najczęstszych symptomów tej choroby. Zazwyczaj mają one postać zaburzeń słuchu, narządu wzroku oraz rozwoju umysłowego. Może dojść do zaniku nerwu wzrokowego, a także rozwoju małogłowia lub wodogłowia. Cytomegalia u niemowlaka może też objawiać się zaburzeniem funkcjonowania układu pokarmowego. Infekcja wirusem cytomegalii wiąże się również z ryzykiem porodu przedwczesnego oraz wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu.
Cytomegalia u noworodka – leczenie wprowadzane jest u dzieci, u których infekcja przebiega objawowo. Jeśli lekarz podejrzewa cytomegalię wrodzoną, zleca badania pomagające postawić prawidłową diagnozę. W leczeniu wykorzystuje się wspomniane już leki przeciwwirusowe stosowane w lecznictwie zamkniętym. Cytomegalia wrodzona – rokowania zależą głównie od postaci infekcji, którą wywołał wirus oraz od stanu układu odpornościowego dziecka. Cytomegalia wrodzona jest groźną chorobą, która może prowadzić do nieodwracalnych następstw rzutujących na przyszłe życie dziecka.
Cytomegalia jest częstą chorobą, której na chwilę obecną trudno jest zapobiegać. Nie ma bowiem szczepionki przeciwko wirusowi CMV, a patogen ten występuje w środowisku powszechnie. Przechorowanie nie daje trwałej odporności, ponieważ obecny w organizmie wirus może w pewnych sytuacjach ulec reaktywacji. Aby ograniczyć jednak ryzyko zarażenia małych dzieci, nie zaleca się całowania ich w usta ani dzielenia się tym samym posiłkiem. Dbanie o higienę również w pewnym stopniu zapobiega przenoszeniu wirusów. Metody te, mimo ograniczonej skuteczności, pozwalają choć częściowo zmniejszyć ryzyko transmisji wirusa cytomegalii.
Bibliografia:
- Pokorska-Śpiewak M., Niezgoda A., Gołkowska M. i inni. Rekomendacje postępowania w zakażeniach wirusem cytomegalii (CMV). Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Przegl Epidemiol 2016, 70 (2), 297-310.
- Dioverti MV.Razonable RR. 2016. Cytomegalovirus. Microbiol Spectr 4:10.1128/microbiolspec.dmih2-0022-2015, https://doi.org/10.1128/microbiolspec.dmih2-0022-2015.
- Davis N.L., King C.C., Kourtis A.P. Cytomegalovirus infection in pregnancy. Birth Defects Res. 2017 Mar 15;109(5):336-346. doi: 10.1002/bdra.23601. PMID: 28398680; PMCID: PMC11063757.
- Sobolewska-Pilarczyk M., Rajewski P., Rajewski P. Cytomegalia wrodzona – aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii. Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 6, 309-313.
