Zaparcia to powszechny problem, który może dotyczyć osób w każdym wieku – od niemowląt po dorosłych. Charakteryzują się one trudnościami w wypróżnianiu, zmniejszoną częstotliwością oddawania stolca lub uczuciem niepełnego opróżnienia jelit. Przyczyny zaparć są zróżnicowane i mogą wynikać zarówno z czynników związanych z dietą i stylem życia, jak i z chorób przewlekłych czy zmian fizjologicznych, takich jak ciąża. Rozpoznanie i zrozumienie przyczyn zaparć jest kluczowe dla ich skutecznego leczenia. Z pomocą przychodzą naturalne i farmakologiczne metody wsparcia.
1. Zaparcie- co to?
2. Zaparcia- przyczyny
3. Zatwardzenie w ciąży
4. Zaparcia u noworodka
a. Zaparcia- objawy u noworodka
5. Co pomaga na zaparcia?
a. Domowe sposoby na zaparcia
b. Co na zaparcia w ciąży?
c. Co na zaparcia u niemowlaka?
6. Co jeść na zaparcia?- naturalne sposoby na zaparcia
7. Czego nie jeść na zaparcia?
Zaparcie- co to?
Zaparcia u dorosłego charakteryzują się trudnościami w wypróżnianiu, zmniejszoną częstotliwością wypróżnień lub uczuciem niepełnego opróżnienia odbytnicy. Problem ten może być przejściowy lub przewlekły i ciągnąć się miesiącami, a nawet latami. Wypróżnianie to skomplikowany proces, który wymaga zaangażowania układu nerwowego, mięśni i układu trawiennego. Rozpoznanie przyczyny zaparcia jest kluczowe dla ich prawidłowego leczenia i poprawy komfortu życia. W tym celu specjaliści posługują się międzynarodowymi kryteriami, takimi jak klasyfikacja ROME IV. Kryteria te pozwalają na precyzyjną ocenę objawów i identyfikację przyczyn problemów z wypróżnianiem. Objawy klasyfikacji ROME IV na podstawie których diagnozuje się zaparcia to:
- Oddawanie mniej niż trzech stolców tygodniowo,
- Silne parcie w czasie co najmniej 25% wypróżnień,
- Twardy, zbity stolec w co najmniej 25% przypadków,
- Uczucie niepełnego wypróżnienia, co najmniej 25% wypróżnień,
- Uczucie blokady lub przeszkody w odbycie w co najmniej 25% wypróżnień,
- Potrzeba ręcznego wspomagania (np. nacisk na dno miednicy) w co najmniej 25% wypróżnień.
Zaparcia- przyczyny
Przyczyny zaparć mogą być różnorodne i obejmować zarówno czynniki związane z trybem życia, jak i chorobami. Zaparcia mogą być również efektem wielu współistniejących czynników, takich jak wiek, niezdrowe nawyki żywieniowe, ograniczona aktywność fizyczna czy stres. Ważne jest zrozumienie przyczyn zaparć, aby móc skutecznie je leczyć i im zapobiegać. Główne przyczyny zaparć to:
- Dieta uboga w błonnik,
- Niedostateczna ilość wypijanych płynów w ciągu dnia,
- Brak aktywności fizycznej,
- Suplementacja żelazem.
Na powstanie zaparć mogą również wpłynąć niektóre leki. Silne zaparcia mogą być spowodowane stosowaniem opioidów, m.in leków z kodeiną, używanych na ból i kaszel. Dodatkowo, leki przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe, przeciwparkinsonowskie oraz środki obniżające ciśnienie krwi mogą przyczyniać się do występowania zaparć.
Inne przyczyny zaparć mogą obejmować zaburzenia metaboliczne oraz choroby przewodu pokarmowego. Przykładem tego jest cukrzyca oraz niedoczynność tarczycy, które spowalniają pracę jelit. Uchyłki i stany zapalne jelit, również mogą utrudniać wypróżnianie. Dodatkowo, schorzenia odbytu, takie jak szczeliny czy hemoroidy, mogą powodować ból podczas wypróżniania. Sprawia to, że osoby odruchowo powstrzymują się od defekacji, co z czasem prowadzi do zaparć.
Zatwardzenie w ciąży
Zaparcia są powszechnym problemem w ciąży. Dotyczą one wielu kobiet i mogą wpływać na ich codzienny komfort życia. Występowanie zaparć w tym okresie jest związane z wieloma czynnikami, w tym hormonalnymi, fizjologicznymi i zmianą stylu życia.
Podczas ciąży dochodzi do znacznego wzrostu poziomu progesteronu, który powoduje spowolnienie perystaltyki jelit. Dodatkowo, rosnąca macica wywiera nacisk na jelita, zmieniając ich położenie i utrudniając prawidłowe przesuwanie się mas kałowych.
Innym czynnikiem przyczyniającym się do zaparć w ciąży jest zmniejszona aktywność fizyczna, która często wynika z ogólnego zmęczenia i ograniczonej mobilności. Zmiana nawyków żywieniowych oraz suplementacja preparatów zawierających żelazo mogą dodatkowo pogarszać sytuację.
Zaparcia u noworodka
Zatwardzenie u niemowlaka często wynika z niedojrzałości układu pokarmowego. Jednym z głównych czynników jest nierozwinięta flora bakteryjna, która może wpływać na trawienie i utrudniać prawidłowy pasaż jelitowy. Innym istotnym czynnikiem jest również odwodnienie – zbyt mała ilość płynów w organizmie maluszka prowadzi do zaparcia.
Zaparcia u dzieci w okresie rozszerzania diety są powszechnym zjawiskiem.
Wprowadzenie stałych pokarmów, które różnią się składem od mleka mamy lub mleka modyfikowanego, może wpłynąć na trawienie i rytm wypróżnień dziecka. Proces adaptacji układu pokarmowego do nowych składników diety, takich jak produkty zbożowe, warzywa czy owoce, może powodować przejściowe trudności z wypróżnianiem.
Zaparcia- objawy u noworodka
Zaparcie u niemowląt objawia się rzadkimi wypróżnieniami, twardymi i suchymi stolcami oraz trudnościami w ich oddawaniu. Dziecko może wykazywać niepokój, płacz podczas prób wypróżnienia oraz podkurczać nogi, sygnalizując dyskomfort. Często towarzyszy temu wzdęty brzuszek, a w niektórych przypadkach brak apetytu.
Co pomaga na zaparcia?
Kluczowe sposoby na zatwardzenie obejmują zmianę stylu życia i prawidłowe nawodnienie. Picie odpowiedniej ilości wody zmiękcza stolec i zapobiega jego zaleganiu. Probiotykoterapia odgrywa ważną rolę w leczeniu i profilaktyce zaparć. Probiotyki, takie jak szczepy bakterii z grupy Lactobacillus i Bifidobacterium, wspierają równowagę mikroflory jelitowej. Zdrowa flora bakteryjna wspomaga trawienie, poprawia perystaltykę jelit i zapobiega zaleganiu mas kałowych. Więcej na temat probiotykoterapii dowiesz się w artykule: Dlaczego warto wspierać mikroflorę jelit?
Domowe sposoby na zaparcia
Naturalne sposoby na zaparcia mogą być skuteczne i łagodne dla organizmu. Zioła do zaparzania z senesem i korą kruszyny skutecznie pobudzają perystaltykę jelit. Napar z senesu działa po 6-8 godzinach od zastosowania. Zioła do zaparzania są przeznaczone do krótkotrwałej terapii zaparć.
Rekomendowane, domowe sposoby na zaparcia u osób starszych to maceraty z nasion babki płesznik lub siemienia lnianego bogate w błonnik. Nasiona po zalaniu wodą wytwarzają śluz, który upłynnia stolec. Maceraty z siemienia lnianego są delikatne i bezpieczne nawet przy regularnym stosowaniu. Tego typu preparatów nie należy jednak łączyć z innymi lekami, ze względu na wysoką zawartość błonnika, który utrudniałby ich wchłanianie.
Co na zaparcia w ciąży?
Delikatny i szybki sposób na zatwardzenie w ciąży to zastosowanie makrogolu. Substancja czynna nie wchłania się do organizmu, dlatego jest on w pierwszej kolejności rekomendowany przyszłym mamom. Bezpieczne i naturalne sposoby na zaparcie dla kobiet w ciąży to maceraty z babki płesznik i siemienia lnianego.
Co na zaparcia u niemowlaka?
Zaparcie u niemowlaka karmionego piersią może być spowodowane niedostatecznym rozwojem flory bakteryjnej. Wspieranie zdrowej flory jelitowej poprzez stosowanie probiotyków, zwłaszcza tych zawierających szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium, może również przynieść ulgę w zaparciach. Probiotyki dla niemowląt pomagają poprawić perystaltykę jelit i przywrócić naturalną równowagę mikroflory.
Zatwardzenie u dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym może być spowodowane niedostosowaniem preparatu do potrzeb malucha. W takiej sytuacji warto skonsultować się z pediatrą, i zmienić mleko modyfikowane na lepiej tolerowane przez dzieci.
Co jeść na zaparcia?- naturalne sposoby na zaparcia
Dieta odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu i łagodzeniu zaparć. Odpowiedni dobór produktów spożywczych wspiera prawidłową pracę jelit i ułatwia regularne wypróżnienia. Osobom, zmagającym się z zaparciami rekomenduje się włączenie do diety następujących składników:
- Owoce- śliwki, gruszki, jabłka, kiwi oraz jagody,
- Warzywa- brokuły, marchew, dynia, cukinia oraz kapusta kiszona,
- Pełnoziarniste produkty- pieczywo pełnoziarniste, kasze (np. gryczana, jaglana), brązowy ryż i otręby,
- Jogurty naturalne, kefiry i maślanki zawierają probiotyki, które wspierają zdrową florę bakteryjną jelit,
- Kapusta kiszona i ogórki kiszone,
- Siemię lniane,
- Nasiona chia.
Czego nie jeść na zaparcia?
Niektóre produkty spożywcze mogą nasilać zaparcia, zwłaszcza jeśli są spożywane w dużych ilościach lub w połączeniu z niewystarczającym nawodnieniem. Podczas zaparć należy unikać:
- Pieczywa pszennego
- Produktów wysoko przetworzone
- tłustych i ciężkostrawnych potrawy
- Słodyczy, głównie czekolady
Leczenie zaparć wymaga kompleksowego podejścia, które łączy zmianę nawyków żywieniowych, odpowiednie nawodnienie oraz w razie potrzeby zastosowanie naturalnych lub farmakologicznych metod wsparcia. Ważne jest włączenie do diety produktów bogatych w błonnik, takich jak owoce, warzywa i pełnoziarniste zboża, oraz unikanie produktów nasilających problem, takich jak czekolada, żywność wysokoprzetworzona czy tłuste potrawy. Dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta pozwala nie tylko złagodzić objawy zaparć, ale także zapobiegać ich nawrotom i poprawić komfort życia.
Bilbliografia:
- Body C, Christie JA. Gastrointestinal Diseases in Pregnancy: Nausea, Vomiting, Hyperemesis Gravidarum, Gastroesophageal Reflux Disease, Constipation, and Diarrhea. Gastroenterol Clin North Am. 2016 Jun;45(2):267-83. doi: 10.1016/j.gtc.2016.02.005. PMID: 27261898.
- Bharucha AE, Wald A. Chronic Constipation. Mayo Clin Proc. 2019 Nov;94(11):2340-2357. doi: 10.1016/j.mayocp.2019.01.031. Epub 2019 May 1. PMID: 31054770; PMCID: PMC6829047.
- Forootan M, Bagheri N, Darvishi M. Chronic constipation: A review of literature. Medicine (Baltimore). 2018 May;97(20):e10631. doi: 10.1097/MD.0000000000010631. PMID: 29768326; PMCID: PMC5976340.
- Jani B, Marsicano E. Constipation: Evaluation and Management. Mo Med. 2018 May-Jun;115(3):236-240. PMID: 30228729; PMCID: PMC6140151.
- Interna Szczeklika 2024. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2024. ISBN: 978-83-7430-716-1.
