Depresja poporodowa wpływa negatywnie na funkcjonowanie kobiety, utrudnia jej nawiązanie bliskiej relacji z dzieckiem i obniża jakość życia całej rodziny. Które kobiety są bardziej narażone na rozwój depresji poporodowej? Jak dostrzec jej objawy i jak pomóc młodej mamie w tych trudnych chwilach?
1. Czym jest depresja poporodowa?
2. Depresja poporodowa - przyczyny
3. Depresja poporodowa - objawy
4. Ile trwa depresja poporodowa?
5. Depresja poporodowa - leczenie
6. Depresja poporodowa - jak pomóc młodej mamie?
Czym jest depresja poporodowa?
Narodziny dziecka to wydarzenie, które w istotnym stopniu zmienia i oddziałuje na dynamikę życia całej rodziny. W artykule skupimy się głównie na tym, z jakimi trudnościami w wejściu w nową rolę mierzy się kobieta. Dla bardzo wielu przyszłych mam, już sam okres ciąży i porodu przepełniony jest trudnymi emocjami, lękiem i stresem. Po urodzeniu dziecka, szczególnie jeśli jest to pierwsze dziecko, kobieta doświadcza zupełnie nowych doznań. Odczuwane emocje w połączeniu z wysokimi i często nierealistycznymi oczekiwaniami, które nakłada na siebie młoda mama, mogą bardzo negatywnie odbić się na jej zdrowiu psychicznym.
Szacuje się, że depresja poporodowa dotyczy 7-10% kobiet, choć według niektórych źródeł choroba ta jest częstsza. Pojawia się ona zazwyczaj w ciągu kilku tygodni po porodzie. Kobieta z depresją poporodową nie jest w stanie w pełni cieszyć się macierzyństwem. Może być jej trudno nawiązać bliską, pełną miłości i empatii relację z dzieckiem. W wyniku rozwoju depresji poporodowej, kobieta może nie być w stanie lub nie chcieć reagować na potrzeby dziecka. Czasami pojawia się złość i wrogość w stosunku do malucha.
Depresja poporodowa dotyka całą rodzinę. Obniża jakość życia kobiety. Wpływa negatywnie na rozwój emocjonalny i poznawczy dziecka. Zakłóca relację partnerską. Powoduje też zaniedbania w stosunku do pozostałych - starszych dzieci.
Co to jest depresja poporodowa? Jest to zaburzenie rozwijające się najczęściej kilka tygodni po porodzie. Cierpi na nie wiele kobiet po porodzie. Depresja znacząco obniża jakość życia kobiety i wpływa negatywnie na funkcjonowanie całej rodziny.
Depresja poporodowa - przyczyny
Depresja poporodowa dotyka matki na całym świecie. Wpływ na jej rozwój może mieć wiele czynników:
- brak wspierającego partnera i stabilnej relacji,
- brak wsparcia społecznego ze strony najbliższego otoczenia młodej mamy,
- nieplanowana lub niechciana ciąża,
- trudny przebieg ciąży i/lub porodu,
- doświadczenie poronienia lub urodzenia martwego dziecka w przeszłości,
- występowanie epizodów depresyjnych lub myśli samobójczych w przeszłości,
- rozwój depresji poporodowej u kobiet z najbliższej rodziny,
- problemy finansowe,
- doświadczanie przemocy w rodzinie.
Wymienione czynniki zwiększają ryzyko depresji poporodowej. Zaburzenia depresyjne częściej pojawiają się też u kobiet nieletnich, a także kobiet po 40. roku życia. Istotny wpływ na rozwój tej choroby mają czynniki osobowościowe. Każda kobieta ma inną granicę podatności na depresję. Mimo zaistnienia tych samych czynników, nie dla wszystkich kobiet są one w równym stopniu obciążające i stresujące.
Nie bez znaczenia jest też nierealistyczny obraz ciąży, połogu i opieki nad dzieckiem po jego narodzinach. Rzeczywistość może bowiem mocno odbiegać od obrazu kreowanego w mediach, powodując trudności z adaptacją do nowej sytuacji.
Depresja poporodowa - objawy
Depresja poporodowa mylona jest czasami z tzw. "baby blues". Jest to smutek poporodowy, którego doświadcza większość kobiet po porodzie. Zazwyczaj pojawia się on w niedługim okresie po urodzeniu dziecka i mija w ciągu kilku kolejnych dni. Kobieta może mieć wówczas obniżony nastrój i być rozdrażniona. Różnorodność odczuwanych emocji może być przytłaczająca i powodować nagłe wybuchy płaczu lub złości. "Baby blues" to również silny lęk o zdrowie dziecka. U wielu kobiet pojawia się też poczucie winy i trudności z rozpoznawaniem potrzeb dziecka.
Objawy smutku poporodowego nie trwają długo. Najczęściej ustępują samoistnie w ciągu 2 tygodni, choć czasami utrzymują się nawet do 3 miesięcy. Nie wymagają też leczenia. Inaczej jest w przypadku depresji poporodowej. Trwa ona dłużej, a dolegliwości pojawiające się w jej przebiegu mają większe nasilenie. Objawy depresji poporodowej to m.in.:
- obniżenie nastroju,
- brak zdolności do odczuwania radości i innych przyjemnych emocji,
- trudności z koncentracją uwagi i skupianiem myśli,
- zaburzenia snu,
- płaczliwość,
- głęboki smutek,
- zmęczenie i brak energii,
- negatywne myśli dotyczące braku zdolności do prawidłowego sprawowania opieki nad własnym dzieckiem, poczucie winy, bezsilności i bezradności,
- unikanie kontaktu z dzieckiem w obawie o zrobienie mu krzywdy,
- silny lęk, a w poważniejszych przypadkach również ataki paniki wywołane troską o zdrowie i przyszłość dziecka,
- myśli samobójcze.
Warto być świadomym tego, jakie objawy może powodować depresja poporodowa. Przedłużający się smutek, przygnębienie i zmęczenie powinno być sygnałem alarmującym i skłaniać osoby z najbliższego otoczenia młodej mamy do poszukiwania pomocy.
Ile trwa depresja poporodowa?
Czas trwania depresji poporodowej nie jest dokładnie sprecyzowany. U każdej kobiety może być on inny. Objawy mogą utrzymywać się od kilku do kilkunastu miesięcy. Zazwyczaj, epizod depresyjny po porodzie trwa 3-9 miesięcy. Nieleczona depresja poporodowa zazwyczaj utrzymuje się dłużej i w większym stopniu obniża jakość życia kobiety oraz jej najbliższej rodziny.
Depresja poporodowa - leczenie
Leczenie depresji poporodowej zależy od kilku czynników. Dostępne są różne opcje terapeutyczne. Wybór konkretnej z nich powinien być uzależniony do stopnia nasilenia objawów, a także preferencji kobiety. Najczęściej, w leczeniu depresji poporodowej o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu wystarczająca okazuje się psychoterapia. Jest to również forma leczenia preferowana przez wiele kobiet, chociażby z obawy o wpływ leków przeciwdepresyjnych na dziecko, które karmione jest mlekiem matki. Jeśli sama psychoterapia nie przynosi oczekiwanych efektów, lekarz może doradzić wprowadzenie farmakoterapii. Taka forma leczenia - psychoterapia + leki przeciwdepresyjne - wykorzystywana jest też zazwyczaj u kobiet, zmagających się z ciężką depresją poporodową. Aby zminimalizować wpływ stosowanego leku na karmione piersią dziecko, zaleca się zażywanie preparatu zaraz po zakończeniu karmienia. Dzięki temu, przy następnym karmieniu, stężenie leku w mleku nie będzie tak wysokie.
Udowodnione działanie przeciwdepresyjne ma również dziurawiec. Jest on składnikiem preparatów na nerwy i stres, a także środków na poprawę nastroju. Ze względu jednak na brak danych, na podstawie których można ocenić bezpieczeństwo jego stosowania podczas karmienia piersią, dziurawiec nie jest zalecany kobietom podczas laktacji.
Depresja poporodowa wymaga leczenia. Psychoterapia i/lub odpowiednio dobrane leki przeciwdepresyjne pomogą młodej mamie powrócić do stanu równowagi psychicznej. Ważnym elementem leczenia depresji jest również uzyskanie wsparcia i akceptacji wśród najbliższego otoczenia.
Depresja poporodowa - jak pomóc młodej mamie?
Towarzyszenie młodej mamie, cierpiącej na depresję poporodową, nie jest łatwe. Czasami kobieta jest tak skupiona na dziecku, że nie dostrzega przedłużającego się spadku własnego samopoczucia. Dlatego tak ważna jest edukacja społeczna na temat zaburzeń depresyjnych, które dotykają wiele kobiet po porodzie. Znając objawy depresji poporodowej, łatwiej można zauważyć niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o rozwoju tego zaburzenia.
Dla kobiety zmagającej się z depresją poporodową, ważne są bliskość, zrozumienie i wsparcie. Już samo wysłuchanie tego jak się czuje, bez oceniania i doradzania, może przynieść młodej mamie dużą ulgę. Wsparcie to również pomoc w codziennych obowiązkach, których po narodzinach dziecka znacząco przybywa. To może być zarówno pomoc w pielęgnowaniu malucha, jak i typowych czynnościach domowych, takich jak sprzątanie czy przygotowanie posiłku.
Istotną rolę w leczeniu depresji ma wspierający partner. Bliskość i otwarta komunikacja między rodzicami pomogą przetrwać ten trudny czas. Jeśli młoda mama może dzielić się swoimi uczuciami i trudnymi emocjami bez obawy o krytykę, dezaprobatę i osądzanie, łatwiej jej będzie zaakceptować swój nastrój i zachowanie. Warto również porozmawiać o uzyskaniu specjalistycznej pomocy np. u psychoterapeuty. Jeśli mama nie jest chętna aby udać się do specjalisty, taki krok wykonać może sam partner lub inna bliska osoba. Specjalista podpowie jak najlepiej zatroszczyć się o młodą mamę i jak można jej pomóc.
Kobiety po porodzie, cierpiące na depresję, warto zachęcać do zdrowego, wartościowego odżywiania się. Pomocne może być przygotowywanie odżywczych posiłków dla młodej mamy. Można też starać się aktywizować kobietę. Regularna aktywność fizyczna wpływa korzystnie na zdrowie psychiczne. Wspólne spacery lub korzystanie z zajęć dedykowanych mamom po porodzie, może poprawić nastrój kobiety i jej samopoczucie.
Istotnym czynnikiem, który może zmniejszyć ryzyko pojawienia zaburzeń depresyjnych po narodzinach dziecka jest porzucenie mitu o błogości ciąży i automatycznym wejściu w rolę spełnionej mamy, która jest szczęśliwa, zadbana i świetnie zorganizowana. Rzeczywistość najczęściej znacznie odbiega od tego obrazu. Uświadomienie sobie przebiegu ciąży, najczęstszych problemów które pojawiają się w jej trakcie, a także przebiegu samego porodu i połogu może realnie pomóc młodej mamie zmierzyć się z tymi doświadczeniami, bez uczucia rozczarowania i odosobnienia. O porodzie naturalnym i cesarskim cięciu pisaliśmy w artykule: Jak przygotować się do porodu? Cesarka i poród naturalny bez cenzury!. Wskazówki dotyczące opieki nad noworodkiem można natomiast znaleźć w artykule: Pierwsze dni noworodka w domu - jak opiekować się niemowlakiem?.
Kobieta po porodzie może doświadczać całej palety emocji. Nieobca jest jej bezsilność, zmęczenie, smutek, przygnębienie, uczucie straty i żalu. Warto wspierać kobiety z depresją poporodową. Być blisko i oferować pomoc. Jednocześnie pamiętajmy również o tym, że zaburzenia depresyjne po narodzeniu dziecka mogą dotyczyć nie tylko kobiet, ale również mężczyzn. Empatia i wsparcie okazywane młodym rodzicom pomoże im odnaleźć się w nowej roli.
Bibliografia:
- Dominiak M., Antosik-Wójcinska Z., Baron M., Mierzejewski P., Święcicki Ł, Rekomendacje odnośnie profilaktyki i leczenia depresji poporodowej. Rekomendacje opracowane w ramach realizacji Programu zapobiegania depresji w Polsce na lata 2016-2020, finansowanego przez Ministra Zdrowia. Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
- Golec M., Rajewska-Rager A.,. Latos K., Kosmala A., Hirschfeld A., Molińska-Glura M., Ocena zaburzeń nastroju u pacjentek po porodzie oraz czynników predysponujących do występowania tych zaburzeń. Psychiatry 2016; 13, 1: 1-7
