Kwas azelainowy wykazuje wielokierunkowe korzystne działanie na stan skóry. Posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, antyoksydacyjne i złuszczające. Zmniejsza widoczność przebarwień i ogranicza ich powstawanie. Jak stosować kwas azelainowy? Z czym można go łączyć? Czy kwas azelainowy w ciąży to dobry wybór?
1. Kwas azelainowy – właściwości i działanie
2. Kwas azelainowy – trądzik, przebarwienia
3. Kwas azelainowy – jak stosować?
4. Kwas azelanowy – z czym łączyć?
5. Kwas azelainowy w ciąży
Kwas azleainowy – właściwości i działanie
Kwas azelainowy to substancja, która jest wytwarzana przez drożdże Malassezia furfur. Występuje ona też naturalnie w produktach spożywczych – zbożu pełnoziarnistym oraz produktach pochodzenia zwierzęcego. Jest także syntetyzowana w ludzkim organizmie w wyniku utleniania kwasów omega. Ze względu na swoje cenne właściwości oraz zdolność do przenikania przez wszystkie warstwy skóry, kwas azelainowy jest chętnie wykorzystywany w dermatologii. Zawierają go wybrane preparaty na trądzik, trądzik różowaty i przebarwienia.
Kwas azelainowy wykazuje szereg korzystnych właściwości. Działa:
- przeciwzapalnie,
- przeciwbakteryjnie w stosunku do bakterii Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes), które mają istotne znaczenie w rozwoju trądziku zwyczajnego. Działa też na bakterie Staphylococcus epidermidis. Co istotne, nie wykazano oporności bakterii C. acnes na działanie kwasu azelainowego,
- keratolityczne (złuszczające) – u osób z trądzikiem jednym z problemów i jednocześnie czynników, które wpływają na rozwój tej choroby jest zaburzenie procesu rogowacenia w obrębie ujść włosowo-łojowych. Kwas azelainowy normalizuje ten proces,
- antyoksydacyjne – substancja ta ogranicza produkcję wolnych rodników tlenowych, a także posiada zdolność neutralizowania tych reaktywnych form tlenu,
- przeciwłojotokowo – kwas azelainowy redukuje wytwarzanie sebum, co skutkuje ograniczeniem przetłuszczania się skóry i mniejszą tendencją do zaczopowania gruczołów łojowych,
- przeciw przebarwieniom – substancja ta posiada zdolność do redukcji różnego rodzaju przebarwień. Istotną cechą kwasu azelainowego jest fakt, że nie wpływa on na prawidłowe komórki pigmentowe (melanocyty). Nie powoduje więc odbarwienia zdrowej skóry, a jedynie tych obszarów, które dotknięte są przebarwieniami potrądzikowymi, pozapalnymi czy chociażby przebarwieniami po oparzeniu.
Kwas azelainowy – trądzik, przebarwienia
Kwas azelainowy – efekty w postaci poprawy stany skóry widoczne są przede wszystkim w trzech obszarach. Związek ten wykorzystywany jest w leczeniu trądziku zwyczajnego, trądziku różowatego oraz przebarwień. W artykule skupimy się na zastosowaniu kwasu azelainowego w terapii zmian pigmentacyjnych.
Kwas azelainowy – działanie przeciw przebarwieniom związane jest z hamowaniem aktywności enzymu tyrozynazy, który jest kluczowy dla procesu melanogenezy. W procesie tym dochodzi do wytwarzania barwników skóry. Jak wspomniano, działanie kwasu azelainowego w tym zakresie jest bardzo wybiórcze. Nie zmieni on naturalnego koloru skóry. Nie zmniejszy też widoczności piegów. Działa natomiast na przebarwienia po trądziku, po sterydach i innych lekach. Jest też skuteczny w leczeniu ostudy (melasmy), z którą zmaga się wiele kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią.
Kwas azelainowy zmniejsza widoczność przebarwień i ujednolica koloryt skóry. Posiada działanie wybielające. O czynnikach, które wpływają na rozwój przebarwień oraz o sposobach na pozbycie się tych zmian można przeczytać w artykule: Przebarwienia na twarzy, szyi – jak pozbyć się problemu?
Kwas azelainowy – jak stosować?
Kwas azelainowy obecny jest w wybranych kosmetykach oraz lekach. Stężenie tego składnika waha się od kilku do 20%. Przykładowe leki z kwasem azelainowym to krem Acne-derm i żel Skinoren. W kosmetyku Pharmaceris R Rosalgin Activ+ obecna jest natomiast azeloglicyna będąca pochodną kwasu azelainowego.
Kwas azelainowy standardowo zaleca się aplikować na skórę 2 razy dziennie – rano i wieczorem. Cienką warstwę wybranego preparatu należy nałożyć jedynie na skórę zmienioną chorobowo. Można delikatnie wmasować krem lub żel w naskórek. Jeśli kwas azelainowy nie był wcześniej stosowany, a dodatkowo pacjent ma skórę wrażliwą, warto stopniowo przyzwyczaić ją do kontaktu z tą substancją. Początkowo można więc nakładać kwas azelainowy jedynie 1 raz dziennie i obserwować reakcję skóry. Jeśli nic niepokojącego się nie dzieje, w kolejnym tygodniu można aplikować preparat już 2 razy dziennie.
Kwas azelainowy – jak długo stosować? Nie ma ścisłych zaleceń co do długości stosowania preparatów z kwasem azelainowym. Czas kuracji zależy bowiem od wielu czynników. W przypadku leków z kwasem azelainowym, producenci również rekomendują odmienny czas ich stosowania. Wybrany produkt leczniczy może być aplikowany przez 6 miesięcy, podczas gdy inny można regularnie stosować nawet przez cały rok.
Kwas azelainowy – efekty są widoczne po kilku tygodniach stosowania. Pierwsze zauważalne rezultaty można dostrzec zazwyczaj w ciągu pierwszych 4 tygodni leczenia. Podczas stosowania preparatu z kwasem azelainowym należy koniecznie pamiętać o produktach z filtrami przeciwsłonecznymi.
Warto mieć na uwadze, że promieniowanie sprzyja powstawaniu nowych przebarwień oraz zwiększaniu widoczności już obecnych zmian. Rezygnacja z filtrów może więc ograniczać efektywność kwasu azelainowego.
Kwas azelainowy jest zazwyczaj dobrze tolerowany przez skórę. Działanie niepożądane, jeśli występują, mają charakter łagodny i przemijający. Może pojawić się podrażnienie skóry, pieczenie, swędzenie i zaczerwienienie. Preparaty na przebarwienia z kwasem azelainowym mogą być bezpiecznie aplikowane na skórę przez cały rok. Jeśli stosowane są one zgodnie z zaleceniami lekarza lub producenta wybranego preparatu, można nakładać je na skórę nie tylko podczas chłodniejszego okresu w roku, ale również latem.
Kwas azelainowy – z czym łączyć?
Kwas azelainowy i niacynamid – czy można łączyć? Tak, połączenie kwasu azelainowego z niacynamidem może wpływać na jeszcze lepsze efekty kuracji. Kwas azelainowy może być stosowany zarówno jako pojedynczy, jedyny preparat na przebarwienia czy też trądzik, jak i w połączeniu z innymi substancjami aktywnymi. Kwas azelainowy można łączyć nie tylko z niacynamidem, ale również nadtlenkiem benzoilu i klindamycyną.
Kwas azelainowy i witamina C – takie połączenie również może przynieść dobre efekty. Przy tej kombinacji należy jednak zwrócić uwagę na stężenie i postać witaminy C. Dostępne są kosmetyki z wysoką zawartością witaminy C. Dodatkowo, różnią się one stabilnością kwasu askorbinowego. Część związków jest silniej drażniąca, inne są łagodne dla skóry. Łącząc kwas azelainowy z witaminą C warto więc robić do świadomie i rozważnie, aby nie podrażnić i nie uszkodzić naskórka. Jeśli stosowany jest preparat z wysoką zawartością witaminy C oraz produkt z wysokim stężeniem kwasu azelainowego, należy stopniowo przyzwyczaić skórę do ich działania. W początkowym okresie terapii warto aplikować wybrane produkty rzadziej i w mniejszej ilości. Jeśli skóra dobrze na nie reaguje, można zwiększyć częstość ich stosowania.
Czy podczas leczenia antybiotykiem można stosować kwas azelainowy? Tak, pacjenci poddani antybiotykoterapii mogą jednocześnie stosować preparat z kwasem azelainowym. Takie połączenie bywa praktykowane w terapii trądziku. Doustne przyjmowanie antybiotyku z miejscową aplikacją kwasu azelainowego może przynieść lepsze efekty.
Kwas azelainowy – z czym nie łączyć? W Internecie można spotkać się z zaleceniem, aby nie łączyć tej substancji z retinoidami, ze względu na wysokie ryzyko podrażnienia skóry. Takie połączenie może jednak przynieść dobre efekty w ograniczeniu produkcji sebum, namnażania bakterii oraz rogowacenia naskórka. Należy jednak ściśle przestrzegać rekomendacji dotyczących stosowania tych substancji, aby terapia była nie tylko skuteczna, ale również bezpieczna. Kwas azelainowy i retinol może być szczególnie interesującą kombinacją dla osób zmagających się z trądzikiem. Dodatkowe wskazówki dotyczące leczenia trądziku zawarliśmy w artykule: Co na trądzik? – skuteczne porady i wskazówki.
Kwas azelainowy dostępny jest w postaci kremu i żelu. Pacjenci często zastanawiają się, którą postać z kwasem azelainowym wybrać. Krem z tych składnikiem zalecany jest przede wszystkim osobom ze skórą normalną i suchą. Żel powinien natomiast lepiej sprawdzić się u osób z cerą przetłuszczającą się. Pacjentom ze skórą wrażliwą rekomendowany jest krem.
Kwas azelainowy w ciąży
Czy można stosować kwas azelainowy w ciąży? W ulotkach dołączonych do leków z kwasem azelainowym widnieje informacja, aby zachować ostrożność podczas ich stosowania przez kobiety ciężarne lub też stosować jedynie wtedy, gdy korzyści przeważają nad potencjalnym ryzykiem. Tymczasem kwas azelainowy jest związkiem, który jedynie w niewielkim stopniu (4-8%) wchłania się przez skórę. Jednocześnie występuje on naturalnie w wielu produktach spożywczych, takich jak chociażby zboża czy mleko, które są obecne w diecie kobiet ciężarnych.
Kwas azelainowy może być więc zalecany kobietom ciężarnym przy zmianach skórnych o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym. Jak dotąd, nie obserwuje się żadnych niebezpiecznych efektów stosowania kwasu azelainowego przez matkę na rozwój dziecka, niezależnie od trymestru ciąży. Należy jednak pamiętać, aby stosować kwas azelainowy zgodnie z zaleceniami i nie aplikować go częściej lub w większej ilości niż rekomendowane.
Kwas azelainowy na przebarwienia stosowany jest ze względu na jego wysoką skuteczność i bezpieczeństwo. Na pierwsze efekty jego działania zazwyczaj trzeba poczekać kilka tygodni. Regularna aplikacja kwasu azelainowego poprawia wygląd i stan zdrowia skóry. Korzystne jest łączenie tego związku z innymi substancjami aktywnymi. Kwas azelainowy z niacynamidem lub witaminą C może przynieść jeszcze lepsze rezultaty. Preparaty z kwasem azelainowym mogą być stosowane zarówno przez osoby dorosła, jak i nastolatków powyżej 12. roku życia.
Bibliografia:
- Reszke R., Szepietowski J. Kwas azleinowy w lecznictwie dermatologicznym w świetle aktualnego stanu wiedzy. Przegl Dermatol 2016, 103, 337-343, doi: 10.5114/dr.2016.61785.
- Górecka A.K., Balwierz R., Marciniak D. i inni. Zastosowanie kwasu azelainowego i azeloglicyny we współczesnej dermatologii i kosmetologii. Farm Pol 2017, 73 (12): 738-744.
- Sauer N., Oślizło M., Brzostek M., et al. The multiple uses of azelaic acid in dermatology: mechanism of action, preparations, and potential therapeutic applications. Postepy Dermatol Alergol. 2023 Dec;40(6):716-724. doi: 10.5114/ada.2023.133955. Epub 2024 Jan 8. PMID: 38282869; PMCID: PMC10809820.
- Webster G. Combination azelaic acid therapy for acne vulgaris. J Am Acad Dermatol. 2000 Aug;43(2 Pt 3):S47-50. doi: 10.1067/mjd.2000.108318. PMID: 10898830.
