Legionella to bakteria, która może być obecna w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych. Jak dochodzi do zarażenia tym patogenem? Jakie mogą być powodowane przez legionellę objawy u dzieci i dorosłych? Jak leczyć chorobą legionistów i co stosować na gorączkę Pontiac?
1. Legionella – co to?
2. Legionella – jak można się zarazić?
3. Legionella – objawy choroby legionistów i gorączki Pontiac
4. Legionella – jak wykryć?
5. Legionella – leczenie infekcji
6. Choroba legionistów, gorączka Pontiac – jak im zapobiegać?
Legionella – co to?
Legionella – co to jest?Legionella to bakteria Gram-ujemna, która występuje powszechnie w różnego rodzaju zbiornikach wodnych. Jest to wewnątrzkomórkowa pałeczka tlenowa, która może prowadzić do rozwoju choroby legionistów lub gorączki Pontiac. Posiada zdolność do namnażania się wewnątrz komórek. Bakteria Legionella została odkryta stosunkowo niedawno, bo w roku 1977. Rok wcześniej doszło do wybuchu epidemii w Filadelfii, w wyniku której zmarło aż 29 ze 182 osób zarażonych tym patogenem.
Bakteria Legionella pneumophila jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie. Infekcja wywoływana przez bakterie z rodzaju Legionella określana jest jako legionelloza. Jak dotąd opisanych zostało kilkadziesiąt gatunków Legionelli.
Legionella – jak można się zarazić?
Legionella – skąd się bierze? Bakteria ta jest powszechnie obecna w systemach wodnych. Można spotkać są zarówno w zbiornikach naturalnych, takich jak rzeki czy jeziora, jak również w zbiornikach sztucznych, takich jak sieci wodociągowe, baseny termalne czy chociażby domowe instalacje wodno-kanalizacyjne. Bakteria Legionella obecna jest też w glebie oraz systemach klimatyzacyjnych i nawilżaczach powietrza. Jej rozwojowi sprzyja odpowiednia temperatura od 20 do 50 stopni C oraz zastój wody. Obecność w niej osadu i innego rodzaju zanieczyszczeń również wpływa korzystnie na jej namnażanie się, ponieważ stanowią one pożywkę dla bakterii Legionella.
Bakterie te można więc spotkać w wielu miejscach, od basenów i obiektów rekreacyjnych po centra handlowe i kempingi. Zazwyczaj jednak, ilość bakterii Legionella w tych miejscach jest na tyle niska, że nie stanowią one zagrożenia dla zdrowia. Takie ryzyko jest bardziej realne, jeśli źle skonstruowano systemy wodne lub znacznie ograniczony jest przepływ wody.
Legionella – jak można się zarazić tą bakterią? Do zarażenia dochodzi najczęściej drogą wziewną, poprzez wdychanie powietrza, w którym w cząsteczkach pary wodnej obecne są bakterie. Innymi słowy mówiąc, we wdychanym powietrzu musi być odpowiednio duża ilość bakterii, aby mogły one wywołać chorobę. Stąd też zarazić można się poprzez przebywanie w pobliżu zbiorników w których znajduje się duża ilość bakterii Legionella. Korzystanie z nawilżaczy powietrza, nebulizatorów i klimatyzatorów, które nie są odpowiednio oczyszczane również może spowodować wdychanie bakterii. Istotne jest to, że legionellozą trudno jest zarazić się poprzez picie skażonej wody. Choroba ta nie przenosi się też między kolejnymi osobami.
Choroba legionistów – klimatyzacja, jeśli nie jest odpowiednio czyszczona, może stać się źródłem zakażenia. Wdychanie pary wodnej z dużą ilością bakterii stwarza ryzyko infekcji. Podobnie wygląda sytuacja z nawilżaczami powietrza i innymi urządzeniami, w których może gromadzić się woda.
Legionelloza występuje częściej wczesną jesienią oraz w porze letniej. Może rozwinąć się u osób w dowolnym wieku, choć oczywiście bardziej niebezpieczna jest dla pacjentów starszych, obciążonych przewlekłymi chorobami płuc czy też z zaburzeniami odporności. Poważny przebieg może mieć ona także u osób palących papierosy i alkoholików. W grupie ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji znajdują się też pacjenci z chorobami serca i chorobami nowotworowymi.
Legionella – objawy choroby legionistów i gorączki Pontiac
Choroba legionistów – co to? Choroba legionistów jest jednym z rodzajów infekcji, która rozwija się w wyniku zarażenia bakterią Legionella. Jest to postać płucna, w przebiegu której mogą pojawić się następujące objawy:
- kaszel – początkowo jest suchy, a później mokry (Kaszel suchy czy mokry? – zanim zaczniesz leczenie sprawdź jak odróżnić rodzaj kaszlu),
- krwioplucie – pojawia się u części pacjentów z chorobą legionistów,
- gorączka, dreszcze,
- złe samopoczucie,
- silne osłabienie, bóle mięśni,
- bóle głowy,
- senność,
- zaburzenia świadomości,
- problemy z oddychaniem, duszność,
- bóle w klatce piersiowej,
- nudności, wymioty,
- biegunka.
Od momentu kontaktu z bakteriami Legionella do pojawienia się pierwszych objawów zazwyczaj mija kilka dni. Najczęściej okres ten wynosi od 2 do 10 dni. Zdarza się jednak, że pierwsze symptomy choroby pojawiają się dopiero po upływie kilkunastu dni, nawet 2-3 tygodni.
Legionella – objawy skórne infekcji zazwyczaj nie występują. Raportowano jednak przypadki legionellozy z wysypką. Miała ona różną postać, zarówno bezbolesnych zmian rumieniowych, jak i bolesnych grudek i plam. Mogą pojawić się też zmiany wybroczynowe.
Legionelloza może przebiegać również pod postacią gorączki Pontiac. Ta choroba ma znacznie łagodniejszy przebieg i najczęściej nie jest groźna. Jest to choroba pozapłucna, której objawy przypominają grypę. Wiąże się z takimi objawami jak:
- pogorszone samopoczucie,
- uczucie rozbicia,
- gorączka - o innych możliwych przyczynach gorączki u dzieci pisaliśmy w artykule: Wysoka gorączka u dziecka – co może oznaczać?,
- dreszcze,
- bóle mięśni,
- suchy kaszel,
- nudności, czasem wymioty lub biegunka.
Przebieg gorączki Pontiac jest bardzo zbliżony do typowej grypy. Stąd też trudno jest oszacować częstość występowania tej choroby. Gorączka Pontiac trwa zazwyczaj 2-5 dni i stopniowo samoistnie ustępuje. W tym przypadku okres wylęgania objawów jest krótszy. Może wynosić od zaledwie kilku godzin do 3 dni.
Legionella – jak wykryć?
Potwierdzenie zakażenia bakterią Legionella w przypadku gorączki Pontiac najczęściej nie jest potrzebne, ponieważ jak zostało wspomniane, choroba ta ma zazwyczaj dość łagodny przebieg i nie jest groźna. Inaczej sytuacja wygląda przy chorobie legionistów. Szybkie rozpoznanie przyczyny objawów umożliwia podanie odpowiednich leków i zmniejsza ryzyko groźnych powikłań. W diagnostyce legionellozy wykorzystywane są róże materiały, zarówno plwocina, krew, jak i mocz. Rozpoznanie choroby legionistów często jest dość trudne. Nie ma też sztywnych kryteriów diagnostycznych, które mogłyby ułatwić postawienie prawidłowej diagnozy.
Legionella – leczenie infekcji
Legionella – objawy u dzieci i dorosłych przy gorączce Pontiac można łagodzić dostępnymi lekami przeciwbólowymi i innymi preparatami, dostosowanymi do pojawiających się symptomów. Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe łagodzą odczuwany ból i obniżają temperaturę ciała. Na kaszel można zastosować leki na kaszel suchy (z takimi substancjami jak lewodropropizyna czy dekstrometorfan), które hamują odruch kaszlu lub leki na kaszel mokry (np. z ambroksolem), które ułatwiają odkrztuszenie zalegającej wydzieliny. Zaleca się też odpoczynek oraz przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (ich ilość przy gorączce powinna być większa niż standardowo). Przy biegunce pomocne mogą być też elektrolity.
Legionella – leczenie choroby legionistów wymaga wdrożenia odpowiednich antybiotyków. Leczą one infekcję bakteryjną, a także zmniejszają śmiertelność związaną z tą chorobą. W terapii wykorzystuje się różne antybiotyki, które zazwyczaj pacjent stosuje przez 10-14 dni. Większość pacjentów z chorobą legionistów wymaga hospitalizacji. Choroba ta zazwyczaj ma ciężki przebieg. Obarczona jest wysokim ryzykiem powikłań oraz wysoką śmiertelnością. Na początkowym etapie leczenia, antybiotyki mogą być podawane drogą pozajelitową. Później przechodzi się na leczenie doustne. Przy niewydolności oddechowej konieczna może być też terapia tlenowa. Nierzadko potrzebne jest też uzupełnianie płynów. Czasami do leczenia włączane są również glikokortykosteroidy.
Choroba legionistów, gorączka Pontiac – jak im zapobiegać?
W celu ograniczenia ryzyko wystąpienia legionellozy zaleca się:
- używanie jedynie jałowych roztworów do napełniania nebulizatorów,
- regularne płukanie i oczyszczanie nawilżaczy powietrza,
- dbanie o regularne czyszczenie i dezynfekcję systemów klimatyzacji, zarówno tych domowych, jak i samochodowych,
- regularną konserwację wież chłodniczych,
- korzystanie z instalacji wodnych, w których rura z ciepłą wodą oddzielona jest od rury z zimną wodą,
- zapobieganie dłuższym zastojom wody – warto regularnie spuszczać wodę z nieużywanych kranów, toalet i innych urządzeń, w których może dochodzi do zastoju wody.
Bakteria Legionella to powszechnie występujący w środowisku patogen, z którym większość osób na różny etapie życia ma kontakt. Infekcja powodowana przez ten drobnoustrój może mieć różny przebieg – od bezobjawowego, przez łagodny w postaci gorączki Pontiac, po ciężki – choroba legionistów. O ile gorączka Pontiac przypominająca grypę jest niegroźna, o tyle choroba legionistów wiąże się z ciężkim zapaleniem płuc, które nierzadko prowadzi do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia powikłań. Wczesne wykrycie choroby daje szansę na pełne wyzdrowienie i ogranicza ryzyko komplikacji. Zauważając więc wymienione wyżej objawy, nie należy zwlekać z konsultacją lekarską.
Bibliografia:
- Ryguła G., Ryguła I., Pilśniak J. O legionellozie z punktu widzenia lekarza POZ. Lekarz POZ 2023, 6, 356-359.
- Viasus D., Gaia V., Manzur-Barbur C., Carratalà J. Legionnaires' Disease: Update on Diagnosis and Treatment. Infect Dis Ther. 2022 Jun;11(3):973-986. doi: 10.1007/s40121-022-00635-7.
- Brady M.F., Awosika A.O., Nguyen A.D., et al. Legionnaires Disease. [Updated 2024 Feb 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430807/
- Carter C.J., Corley E.M., Canepa H., Schmalzle S.A. Legionnaires' disease presenting with exanthem; Case and review of previously published cases. IDCases. 2022 Jan 3;27:e01376. doi: 10.1016/j.idcr.2022.e01376.
