Witamina C, czyli kwas askorbinowy, popularna jest głównie ze względu na swój wpływ na układ odpornościowy. Coraz częściej składnik ten wykorzystywany jest w kosmetologii. Choć witamina C i jej rola na organizm jest powszechnie znana, wciąż jednak istnieje wiele mitów na temat jej działania oraz tego, jak wpływa na przebieg przeziębienia. Jaka dawka witaminy C w przeziębieniu jest optymalna? Czy nadmiar witaminy C może być szkodliwy? W jaki sposób witamina C zapobiega starzeniu się skóry?
1. Witamina C - lewoskrętna czy prawoskrętna?
2. Witamina C - na co pomaga? Rola witaminy C w organizmie
3. Zapotrzebowanie i źródła witaminy C w diecie
4. Niedobór witaminy C - objawy i skutki zdrowotne
5. Witamina C na przeziębienie - czy większa dawka zapobiega chorobie?
6. Witamina C na twarz - recepta na przebarwienia i piękną skórę
Witamina C - lewoskrętna czy prawoskrętna?
Kwas askorbinowy, zwany witaminą C, to substancja egzogenna. Oznacza to, że organizm ludzki nie jest w stanie sam jej wytworzyć w organizmie lecz musi ją dostarczyć z zewnątrz. Charakteryzuje się ona prostą budową strukturalną, podobną do glukozy. W kontekście tej budowy istnieje jednak często powielany mit, który wiąże się także bezpośrednio z błędnym nazewnictwem witaminy C. Ta dostępna w produktach leczniczych i suplementach, to kwas L-askorbinowy. Przedrostek “L” odnosi się do jej konfiguracji względnej, która jednocześnie świadczy o właściwości optycznej związku. Mimo, że oznakowanie to dla człowieka może być mylące, w kontekście stereoizometrycznym oznacza, że witamina C jest prawoskrętna. Pojęcie witaminy C lewoskrętnej zostało więc wykorzystane wyłącznie do celów marketingowych i nie ma nic wspólnego z prawdą.
Witamina C - na co pomaga? Rola witaminy C w organizmie
Witamina C warunkuje przebieg wielu reakcji enzymatycznych organizmu, co sprawia, że jest niezbędna dla jego prawidłowego funkcjonowania. Na co pomaga witamina C i jak działa?
Po pierwsze, kwas askorbinowy to jeden z lepiej poznanych przeciwutleniaczy. Neutralizuje działanie wolnych rodników, które powstają w organizmie na skutek stresu oksydacyjnego. Dzięki temu chroni komórki przed uszkodzeniem, zapobiegając rozwojowi wielu chorób. Udowodniono, że dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, witamina C istotnie predysponuje do ochrony układu sercowo-naczyniowego. Wzmacnia ściany naczyń krwionośnych oraz przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu.
Ponadto, kwas askorbinowy aktywnie uczestniczy w syntezie kolagenu. Jest to białko, które występuje nie tylko w skórze, ale także w zębach, kościach, chrząstce, czy rogówce oka, zapewniając ich prawidłową kondycję i funkcjonowanie. Dodatkowo, odpowiada także za lepszą przyswajalność innych składników aktywnych m.in. żelaza,, a także przyczynia się do lepszej stabilności witaminy E w ustroju.
Witamina C jest także bardzo ważna dla osób, chorujących na cukrzycę. Kwas askorbinowy obniża stężenie glukozy na czczo, a także w stanach hiperglikemii.
Coraz częściej mówi się również o farmakoprewencyjnej roli witaminy C, w kontekście rozwoju choroby nowotworowej. Uważa się, że dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, a także jej zdolnościom immunomodulującym, witamina C jest w stanie istotnie wpłynąć na zahamowanie rozwoju komórek nowotworowych.
Zapotrzebowanie i źródła witaminy C w diecie
Zapotrzebowanie na witaminę C różni się w zależności od wieku, płci, a także innych indywidualnych czynników tj. ciąża lub choroby. W przypadku osoby dorosłej dobowe zapotrzebowanie ocenia się na 75–90 mg. Kobiety w ciąży powinny dostarczać wraz z dietą około 85 mg witaminy C dziennie. Natomiast matki karmiące piersią - 120 mg. Jak natomiast powinna być dawkowana dobowo witamina C u dzieci?
- niemowlęta - 20 mg
- dzieci od 1. do 3. roku życia - 40 mg
- dzieci od 4. do 12. roku życia - 50 mg
- chłopcy w wieku od 13. do 18. roku życia - 75 mg
- dziewczęta w wieku od 13. do 18. roku życia - 65 mg
Choć dzienne minimalne zapotrzebowanie na kwas askorbinowy jest stosunkowo duże, w porównaniu z innymi witaminami, z łatwością można je pokryć wyłącznie wraz ze zbilansowaną dietą. Ponadto, naturalna witamina C, występująca w produktach spożywczych, charakteryzuje się większą aktywnością oraz przyswajalnością przez organizm, w porównaniu do witaminy syntetycznej.
Komponując swoją dietę, warto jednak wiedzieć co ma najwięcej witaminy C i w których konkretnie produktach jej szukać. Są to kolejno:
- owoc dzikiej róży
- owoce rokitnika
- czarna porzeczka
- natka pietruszki
- czerwona papryka
- chrzan
- brukselka
- papryka zielona
- kalafior
- szpinak
- truskawki
- pomelo
- poziomki
- kiwi
- cytryny
- pomarańcze.
Niestety podczas obróbki termicznej wiele produktów traci na zawartości witaminy C. Degradacji ulega nawet 50% tego składnika. Dlatego ważne jest spożywanie świeżych warzyw i owoców, na rzecz tych gotowanych, pieczonych czy smażonych.
Nasuwa się również pytanie, co w przypadku noworodków i niemowląt, którym nie mogą zostać podane powyższe produkty do spożycia. Witamina C dla niemowląt może być dostarczana wyłącznie wraz mlekiem matki, które całkowicie zapewnia maluchowi dzienną dawkę tego składnika, podobnie jak mleko modyfikowane. Nie ma zatem konieczności dodatkowej suplementacji witaminy C u dziecka, jeśli tylko matka dba o prawidłowy jej poziom w swojej diecie.
Niedobór witaminy C - objawy i skutki zdrowotne
Niskowartościowa i wysokoprzetworzona dieta, palenie papierosów oraz stres to jedne z głównych czynników, które mogą prowadzić do niedoborów witaminy C. Ponadto długotrwały wysiłek fizyczny, zaburzenia czynności jelit, czy spożywanie niektórych leków (np. aspiryny, sulfonamidów, barbituranów) także znacząco obniżają poziom witaminy C w organizmie. Jakie mogą być skutki niedoboru witaminy C? Najbardziej znanym jest szkorbut - choroba, która objawia się zapaleniem dziąseł i wypadaniem zębów, samoistnymi krwawieniami, osłabionym gojeniem ran, a także bólami mięśni, stawów i kości. Jest to jednak efekt głębokiej hipowitaminozy i pojawia się bardzo rzadko. Niedobór witaminy C może jednak prowadzić do znacznego osłabienia i zaburzenia funkcjonowania organizmu, co objawia się:
- zwiększoną podatnością na infekcje
- zmniejszeniem wydolności fizycznej
- utrudnionym gojeniem się ran
- krwawieniem dziąseł
- zmniejszeniem elastyczności skóry
- większą predyspozycją do powstawania przebarwień.
Oprócz tego, niedobór witaminy C sprzyja chorobom sercowo-naczyniowym i miażdżycy, a także może przyczyniać się do podwyższonego ciśnienia krwi.
Witamina C na przeziębienie - czy większa dawka zapobiega chorobie?
Zakażenia górnych dróg oddechowych, czyli tzw. przeziębienia, są częstym zjawiskiem, które dotyka nas nawet kilka razy w roku. Najczęstszą przyczyną infekcji są wirusy, a szczególnie narażone są na nie osoby starsze i dzieci, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Zachowanie odpowiedniej sprawności układu odpornościowego może zmniejszać częstość zachorowań, a w razie wystąpienia choroby umożliwić szybszy i łagodniejszy jej przebieg.
Ze względu na powszechnie znany wpływ witaminy C na układ immunologiczny, wraz z pierwszymi objawami przeziębienia, często sięga się po preparaty na odporność z wysoką dawką kwasu askorbinowego, w tym preparat witamina C 1000 mg. Pacjenci liczą tym samym na szybkie wyzdrowienie lub skrócenie czasu choroby. Jak się jednak okazuje, witamina C i jej wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego wciąż nie jest do końca jasny. Nie mniej jednak zapotrzebowanie na ten składnik znacznie wzrasta podczas infekcji wirusowej. Dlatego też preparaty na przeziębienie i grypę zawierają w swoim składzie większe dawki witaminy C.
Zgodnie z raportem EFSA opartym na analizie wyników wielu badań, istnieje związek między przyjmowaniem witaminy C a prawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Jak podają źródła najprawdopodobniej zwiększa ona aktywność komórek układu odpornościowego i odżywia makrofagi odpowiedzialne za eliminację patogenów. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na to, że suplementacja kwasem askorbinowym skraca czas przeziębienia lub łagodzi przebieg choroby. Także profilaktyczne stosowanie dawki większej niż 200 mg witaminy C dziennie nie ma potwierdzonych naukowo pozytywnych skutków na zwiększenie odporności.
Należy także pamiętać, że nie tylko niedobór, ale także nadmiar witaminy C może nieść za sobą negatywne skutki dla zdrowia. Zarówno witamina C lek, jak i suplement diety, stosowany długotrwale w zbyt dużej ilości przyczynia się do zaburzeń żołądkowo - jelitowych oraz odkładania się kamieni nerkowych. Warto rozważnie sięgać po ten składnik.
Witamina C na twarz - recepta na przebarwienia
Wraz z rosnącą świadomością społeczeństwa, coraz większą uwagę przykłada się do odpowiedniej ochrony skóry, stosując właściwie dopasowane kosmetyki do pielęgnacji twarzy. Dostrzeżono pozytywny wpływ na skórę również witaminy C, z wyszczególnieniem jej roli w profilaktyce starzenia się skóry oraz powstawania przebarwień. Z tego względu stała się ona jednym z kluczowych składników, wykorzystywanych w dermatologii i kosmetologii.
Kwas askorbinowy neutralizuje reaktywne formy tlenu, które powstają pod wpływem promieniowania słonecznego. Dzięki temu chroni skórę przed uszkodzeniem włókien kolagenowych, a tym samym przed starzeniem się skóry. Według badań filtry słoneczne hamują jedynie 55% wolnych rodników, które powstają pod wpływem promieniowania UVB. Krem z filtrem, zastosowany w połączeniu z serum z witaminą C w porannej pielęgnacji, pozwala więc na zoptymalizowaną i skuteczną ochronę skóry.
Według badań, witamina C systematycznie stosowana na skórę, przyczynia się także do redukcji już powstałych przebarwień i rozjaśnienia twarzy, poprzez zmniejszone wydzielanie melaniny.
Wadą witaminy C jest jednak jej niewielka stabilność. Kwas askorbinowy charakteryzuje się znaczną wrażliwością na działanie światła, wysokiej temperatury oraz powietrza, które przyczyniają się do jego utlenienia. Według badań witamina C jest stabilna w pH do 3,5, a optymalne jej stężenie w kosmetykach wynosi do 20%. Aktualny rozwój technologii pozwala jednak na odpowiednie zamknięcie witaminy w nanosomach i liposomach, które zwiększają aktywność składnika oraz jego penetrację w głąb skóry. Mimo tego, warto jednak zwracać uwagę na prawidłowe przechowywanie kosmetyku - chronić przed promieniami słonecznymi, a także wysoką temperaturą, aby uniknąć utlenienia się związku.
Witamina C to składnik odżywczy o licznych korzyściach dla organizmu. Odpowiada nie tylko za odporność, ale także za promienną skórę, zdrowe serce i układ krążenia, a także za ogólne dobre samopoczucie w ciągu dnia. Warto dostarczać ją wraz z wartościowymi produktami spożywczymi, które skutecznie zaspokajają dzienne zapotrzebowanie na ten składnik aktywny. Stwierdzony niedobór witaminy C lub zalecenia lekarza są wskazaniem do jej suplementacji. Należy jednak pamiętać, że dostępna w aptekach witamina C 1000 mg jest preparatem o dawce uderzeniowej i nie powinna być przyjmowana profilaktycznie i nadużywana.
Bibliografia:
- C. Musiał i in., Witamina C w medycynie i kosmetologii, Wiadomości Chemiczne, 2019, 73(9-10), 503-522.
- K. Janda, Witamina C–budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pom. J. Life Sci, 2015, 61(4), 419-425.
- A. Dobosz, Witamina C. Fakty i mity, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 2016, 76-81.
