Nadczynność tarczycy może mieć przebieg utajony lub jawny. Zazwyczaj wymaga wprowadzenia odpowiedniego leczenia, choć w pewnych przypadkach wskazane jest wstrzymanie się z podawaniem leków. Jak objawiać się może nadczynność tarczycy? Jak leczyć nadczynność tarczycy?
1. Nadczynność tarczycy u dzieci i dorosłych – czym jest ta choroba?
2. Nadczynność tarczycy - rodzaje
3. Przyczyny nadczynności tarczycy
4. Nadczynność tarczycy – objawy
5. Jakie leki na nadczynność tarczycy są zalecane?
6. Nieleczona nadczynność tarczycy - konsekwencje
Nadczynność tarczycy u dzieci i dorosłych – czym jest ta choroba?
Nadczynność tarczycy to choroba tarczycy, która związana jest z wytwarzaniem zbyt dużej ilości hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Określana jest także jako hipertyreoza. W Europie, częstość jej występowania szacuje się na 0,8%. Nadczynność tarczycy częściej rozwija się u kobiet.
Nadczynność tarczycy – TSH przy tej chorobie ulega obniżeniu. Dlaczego? Funkcjonowanie tarczycy regulowane jest m.in. przez przysadkę, która wydziela TSH (tyreotropinę). Przy podwyższonym stężeniu hormonów tarczycy FT3 i FT4 hamowane jest uwalnianie TSH. Dlatego właśnie, przy nadczynności tarczycy poziom TSH ulega obniżeniu.
Tarczyca to gruczoł, który istotnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Oddziałuje na pracę układu nerwowego i krążenia, wpływa na przemiany węglowodanów, tłuszczów oraz białek, a także bierze udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej. Gdy rozwija się nadczynność tarczycy, różnorodne procesy zachodzące w organizmie ulegają zaburzeniu. Wpływa ona negatywnie na stan zdrowia i samopoczucie.
Nadczynność tarczycy – rodzaje
Nadczynność tarczycy może mieć postać:
- utajoną, określaną też jako subkliniczną – poziom TSH jest obniżony, ale stężenia hormonów FT3 i FT4 są prawidłowe,
- jawną – poziom TSH jest obniżony, a stężenia hormonów FT4 i/lub FT3 są podwyższone.
W kontekście nadczynności tarczycy często pojawia się też termin „tyreotoksykoza”. Odnosi się on do skutków toksycznego działania dużej ilości hormonów tarczycy na organizm.
Przyczyny nadczynności tarczycy
Nadczynność tarczycy u mężczyzn i kobiet najczęściej spowodowana jest chorobą Gravesa-Basedowa. Jest to choroba autoimmunologiczna. W jej przebiegu powstają przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi TSH. Pobudzają one tarczycę do produkcji hormonów, co skutkuje rozwojem nadczynności. Na wystąpienie choroby Gravesa-Basedowa wpływają predyspozycje genetyczne, wysoki poziom estrogenów, duża podaż jodu oraz narażenie na nadmierny stres. Uważa się, że choroba ta rozwija się pod wpływem wielu czynników.
Inne przyczyny nadczynności tarczycy to:
- wole guzkowe toksyczne,
- gruczolak toksyczny,
- nadmierne spożywanie jodu z posiłkami lub stosowanie leków, w których obecny jest jod,
- choroby związane z wysokim poziomem ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej,
- stan zapalny tarczycy.
Nadczynność tarczycy – objawy
Nadczynność tarczycy – objawy psychiczne i fizyczne mogą być różne nasilenie, które często koreluje z nasileniem nadczynności. Wśród możliwych symptomów wymieć można:
- nieintencjonalną utratę masy ciała mimo wzrostu apetytu,
- kołatanie serca,
- osłabienie, zwiększona drażliwość, lękliwość,
- problemy z koncentracją uwagi,
- trudności z utrzymaniem ciągłości i odpowiedniej jakości snu,
- duszność,
- nudności, biegunka, częstsze oddawanie stolca,
- wzmożona potliwość, ciepła i wilgotna skóra,
- cienkie włosy, skłonne do wypadania,
- zaburzenia cyklu menstruacyjnego u kobiet,
- spadek libido (Impotencja czy spadek libido? Problem zdrowotny czy tylko obniżenie formy?).
Nadczynność tarczycy – wygląd twarzy może nieco się zmienić u pacjentów zmagających się z tą chorobą tarczycy. Przede wszystkim pojawiają się objawy oczne. Występuje retrakcja powiek, powszechnie określana „wytrzeszczem”. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że brzeg powieki górnej lokalizuje się wówczas wyżej niż powinien, a brzeg powieki dolnej – niżej. Osoby z boku mogą mieć wrażenie, że pacjent z wytrzeszczem intensywnie się w nie wpatruje. Przy nadczynności tarczycy mogą wystąpić też uczucie piasku pod powiekami i zaczerwienienie spojówek. Objawy oczne u dzieci pojawiają się rzadziej niż u osób dorosłych.
Pojawiające się w przebiegu nadczynności tarczycy objawy skórne to również większa skłonność do zaczerwienienia skóry i wystąpienia rumienia. Skóra jest wilgotniejsza i może sprawiać wrażenie gładszej. Inaczej jest przy niedoczynności tarczycy, w przebiegu której występuje suchość skóry oraz jej bladość. Z nadczynnością tarczycy często kojarzone jest wole. Wynika ono z powiększenia gruczołu tarczowego. Jest ono zazwyczaj dobrze widoczne podczas badania USG. Czasami można zaobserwować je również gołym okiem, jako zwiększenie obwodu szyi.
Nadczynność tarczycy – objawy neurologiczne mogą utrudniać skupienie się na nauce lub wykonywaniu obowiązków zawodowych. Chorym trudniej jest się skoncentrować, są nerwowi, rozdrażnieni i mogą mieć trudności z zapamiętywaniem. Może to skutkować gorszymi wynikami w szkole i pracy.
Objawy – nadczynność tarczycy często powoduje spadek masy ciała mimo wzrostu apetytu. Wielu pacjentów doświadcza też zaburzeń rytmu serca, drżenia rąk, nietolerancji ciała, nasilonej męczliwości, niepokoju i rozdrażnienia. Występują także objawy ze strony przewodu pokarmowego, zaburzenia miesiączkowania oraz spadek libido.
Objawy nadczynności tarczycy nie są specyficzne. U każdego pacjenta może pojawić się inny zestaw wymienionych wyżej symptomów. Mogą mieć one też różne nasilenie. Ich występowanie nie jest jednoznaczne z chorobą tarczycy. Czasami są wynikiem zupełnie innego schorzenia. Bez odpowiednich badań laboratoryjnych i obrazowych nie jest możliwe ustalenie prawidłowego rozpoznania.
Jakie leki na nadczynność tarczycy są zalecane?
Nadczynność tarczycy – leczenie w dużej mierze zależy od przyczyny nadczynności. U każdego pacjenta należy indywidualnie ustalić metodę leczenia choroby tarczycy. Dostępne metody leczenia obejmują:
- doustne leki przeciwtarczycowe,
- jod promieniotwórczy,
- leczenie operacyjne.
Każda z tych metod ma swoje zalety i ograniczenia. Leki doustne wymagają przewlekłego stosowania. Ich przyjmowanie wiąże się z wysokim odsetkiem nawrotów. Podanie jodu promieniotwórczego zazwyczaj skutkuje trwałą niedoczynnością tarczycy i koniecznością stałego przyjmowania lewotyroksyny. Leczenie operacyjne również prowadzi do trwałej niedoczynności tarczycy. O tej chorobie można przeczytać w artykule: Niedoczynność tarczycy – objawy i jak leczyć?
Nadczynność tarczycy – leki stosowane u chorych z nadczynnością tarczycy to tiamazol i propylotiouracyl. Co istotne, leki te hamują samą syntezę hormonów tarczycy. Nie działają one na hormony tarczycy, które już zostały wyprodukowane. Dlatego właśnie, efekt ich stosowania nie jest widoczny krótko po rozpoczęciu terapii, tylko pojawia się po pewnym czasie. Nadczynność tarczycy w ciąży może być leczona przy pomocy obu wymienionych substancji, choć zazwyczaj preferowany jest propylotiouracyl. W okresie ciąży przeciwwskazane jest podanie jody promieniotwórczego. Jeśli zachodzi konieczność operacyjnego wycięcia tarczycy, wskazane jest przeprowadzenie operacji w II trymestrze. Kobiety ciężarne z ciężką nadczynnością tarczycy powinny zwracać uwagę na stosowane witaminy dla kobiet w ciąży. Należy skonsultować się z lekarzem, jakie składniki odżywcze suplementować. Większość preparatów zawiera bowiem jod, który w tym przypadku może nie być wskazany.
Przy subklinicznej nadczynności tarczycy nie zawsze wprowadzane są do leczenia odpowiednie preparaty. Czasami spodziewane jest samoistne wyregulowanie poziomu hormonów tarczycy (np. przy poporodowym zapaleniu tarczycy). Czasem wystarczy jedynie ograniczenie podaży jodu w diecie. W przypadku niektórych pacjentów wprowadzane są leki, które mają pomóc unormować pracę serca. Istotna jest przy tym regularna kontrola stanu zdrowia pacjenta i monitorowanie pracy tarczycy. U części chorych mimo bezobjawowej, utajonej nadczynności tarczycy konieczne jest jednak wprowadzenie wybranych leków. Dotyczy to m.in. pacjentów z zaburzeniami płodności lub osteoporozą.
Nieleczona nadczynność tarczycy - konsekwencje
Nieleczona nadczynność tarczycy (poza wymienionymi wyżej wyjątkami) może stwarzać zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Przy utrzymującej się, znacznej nadczynności zachodzi ryzyko pojawienia się groźnych zaburzeń rytmu serca, choroby wieńcowej czy chociażby osteoporozy. Nadczynność może prowadzić do trudności z poczęciem oraz przyczyniać się do poronienia i wystąpienia innych komplikacji w okresie ciąży. W skrajnych przypadkach może dojść do przełomu tarczycowego. Objawia się on zaburzeniami ze strony układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego oraz nadmiernym pobudzeniem, utratą świadomości, drgawkami, a nawet śpiączką. Przełom tarczycowy jest stanem zagrożenia życia.
Nie zapominajmy też o tym, że poza skrajnymi przypadkami, nieleczona nadczynność tarczycy może negatywnie wpływać na odczuwany przez pacjenta komfort życia i jego samopoczucie. Zwiększona męczliwość, przewlekłe osłabienie i problemy z koncentracją utrudniają wykonywanie codziennych obowiązków oraz rozwój pasji i zainteresowań. Ograniczają też czerpanie przyjemności z codziennych aktywności. Nadczynność tarczycy warto więc leczyć, zarówno w celu poprawy stanu zdrowia i zapobiegania groźnym konsekwencjom, jak również ogólnego zwiększenia poziomu zadowolenia z życia.
Utajona nadczynność tarczycy może ustąpić samoistnie, bez wprowadzania leczenia. Warto jednak poszukać jej przyczyny i spróbować zapobiegać progresji tego zaburzenia w jawną nadczynność. Na przestrzeni ostatnich lat, leczenie nadczynności tarczycy znacząco się nie zmieniło. Ciągle wykorzystywane są 3 opcje terapeutyczne. Długotrwałe przyjmowanie doustnych leków przeciwtarczycowych wiąże się z ryzykiem nawrotu. Zniszczenie tarczycy pozwala szybko wyleczyć chorobę, ale jednocześnie skutkuje trwałą, następczą niedoczynnością tarczycy. U każdego pacjenta należy indywidualnie rozważyć korzyści i ryzyko wybranej metody. Skuteczne leczenie nadczynności tarczycy pomaga przywrócić prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu.
Bibliografia:
- De Leo S., Lee S.Y., Braverman L.E. Hyperthyroidism. Lancet. 2016 Aug 27;388(10047):906-918. doi: 10.1016/S0140-6736(16)00278-6.
- Mathew P., Kaur J., Rawla P. Hyperthyroidism. [Updated 2023 Mar 19]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537053/
- Woźniak M.J., Matyjaszek-Matuszek B. Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu chorób tarczycy. Lekarz POZ 2022, 5, 330-337.
- Jastrzębska H. Podkliniczna nadczynność tarczycy – aspekty diagnostyczne i terapeutyczne. Choroby Serca i Naczyń 2008, 3, 3, 153-155.
