Schorzenia dróg oddechowych należą do najczęstszych chorób jakie występują u dorosłych i dzieci w okresie jesienno – zimowym. Metodą ich leczenia jest podanie leków bezpośrednio do dróg oddechowych w formie wziewnej. Bardzo pomocna jest tutaj nebulizacja. Ta coraz bardziej popularna metoda sprawdza się nie tylko w leczeniu ale również w profilaktyce wielu schorzeń układu oddechowego. Kiedy warto sięgać po nebulizator i na jakie parametry zwrócić uwagę wybierając aparat dla siebie?
1. Nebulizacja - co to jest?
2. Inhalacja a nebulizacja - różnice
3. Nebulizacja na katar
4. Nebulizacja na kaszel
5. Nebulizator - jak wybrać?
Nebulizacja – co to jest?
Jest to bezbolesna i bezinwazyjna metoda terapeutyczna mająca za zadanie wprowadzić lek w formie aerozolu (mgiełki) bezpośrednio do dróg oddechowych. Nebulizacja – na czym polega dokładnie? Otóż nebulizator to urządzenie, które zmienia ciesz w mgiełkę, w której zawieszone są cząsteczki leku. W takiej formie substancja czynna dostaje się do dróg oddechowych, a wielkość jej cząsteczek warunkuje to gdzie dokładnie będzie w stanie dotrzeć. Im mniejsza cząsteczka tym zawędruje w dalsze odcinki dróg oddechowych. Kropelki o średnicy 0,5-3 µm wchłaniają się w pęcherzykach płucnych, cząsteczki powyżej 8 µm dotrą jedynie do nosa i gardła, a te o pośredniej wielkości trafią do tchawicy, oskrzeli i oskrzelików. Mgiełka jest wytwarzana przez nebulizator w sposób ciągły, a wdycha się ją przez maskę lub ustnik. Co ważne, aby nebulizacja była efektywniejsza maseczka powinna przylegać do twarzy. Stąd w zestawie do nebulizacji zawsze dostępne są 2 rodzaje masek- dla dzieci i dla dorosłych.
Dlaczego nebulizacja stała się tak popularna w ostatnim czasie? Przede wszystkim taki sposób aplikacji leku sprawia, że szybko dostaje się on tam gdzie jest potrzebny i w odpowiednio dużej ilości. Jego początek działania oraz skuteczność są zatem większe. W związku z tym dawka leku podawana wziewnie może być niższa niż ta podawana ogólnoustrojowo. Ograniczona zostaje również ilość działań niepożądanych związanych z farmakoterapią. Natomiast nebulizacja solą fizjologiczną to również świetna metoda nawilżająca i oczyszczająca drogi oddechowe, która sprawdza się najczęściej do łagodzenia objawów przeziębienia i kataru siennego.
Inhalacja a nebulizacja – różnice
Nebulizacja a inhalacja to odmienne metody mające to samo zadanie – wprowadzić substancję do dróg oddechowych. Cały proces odbywa nie nieco inaczej i w każdym przypadku potrzebna jest inna technika. Inhalacja jest szerszym pojęciem. Za jej pomocą określamy zarówno wdychanie pary z olejku eterycznego rozpuszczonego w ciepłej wodzie, jak i aplikowanie do dróg oddechowych zamkniętego w kapsułkach proszku, co wykorzystuje się w leczeniu m.in. astmy. Nebulizacja określa podanie do dróg oddechowych jedynie rozpylonej mgiełki, w której zawieszone są cząsteczki leku lub soli (chlorku sodu). Wtedy pełni ona rolę nie leczniczą, a jedynie nawilżającą oraz przywracającą funkcjonowanie układu oddechowego.
Zatem nebulizator a inhalator to również odmienne urządzenia. Sam nebulizator często nazywany jest przez wiele osób inhalatorem, bo w końcu ich przeznaczenie jest podobne. Typowe inhalatory zwykle są znacznie mniejsze i służą do podawania określonych dawek leku, których uwolnienie musi być zsynchronizowane z wdechem. Nebulizator natomiast sprawdza się w przypadku długotrwałych terapii, ale też u małych pacjentów, którym ciężko obsłużyć inhalator. Dla dziecka znacznie łatwiej jest swobodnie wdychać wytworzoną przez nebulizator mgiełkę niż synchronicznie z wdechem aplikować lek wziewny za pomocą inhalatora. Przede wszystkim nebulizator wymaga zasilania zewnętrznego, co zdecydowanie odróżnia go od klasycznego inhalatora.
Nebulizacja na katar
Inhalacja z wykorzystaniem nebulizatora i soli fizjologicznej jest bardzo pomocna przy katarze. Zarówno kiedy mówimy o wodnistym wycieku z nosa, jak i zatkanych zatokach i trudnościach w oddychaniu. Tak naprawdę to co zostanie wlane do nebulizatora (pojemnika na płynny lek) generuje efekt nebulizacji. Przy zastosowaniu nebulizacji solą fizjologiczną nawilżymy śluzówkę nosa i zatok, udrożnimy przepływ powietrza oraz uzyskamy działanie oczyszczające. Taki zabieg dobrze jest wykonać wieczorem. Natomiast w ciągu dnia, aby lepiej upłynnić zalegającą w zatokach wydzielinę i ułatwić jej ewakuację warto sięgnąć po hipertoniczny roztwór soli. Stężenie chlorku sodu w dostępnych na rynku hipertonicznych ampułkach do nebulizacji wynosi 2,2-6%. Najczęściej stosuje się roztwory 3%. Takie postępowanie sprawdzi się w zasadzie przy każdym przeziębieniu u dorosłych i dzieci. Ponieważ początkowo ściekający po tylnej ścianie gardła i wyciekający z nosa katar stopniowo gęstnieje. Jeśli wydzielina pozostanie w drogach oddechowych dojdzie do namnażania się bakterii i rozwoju stanu zapalnego, którego leczenie wymaga wdrożenia antybiotykoterapii.
Nebulizacja na kaszel
Kolejnym najczęstszym objawem infekcji górnych dróg oddechowych, który pojawia się zaraz po katarze, jest kaszel. Na tę dolegliwość z pomocą również przychodzi nebulizacja. Na suchy kaszel można zastosować sól fizjologiczną lub preparaty z dodatkiem kwasu hialuronowego, które dobrze nawilżą śluzówkę. Są również pomocne m.in. w zapaleniu krtani.
Kiedy kaszel zmienia się na mokry, oznacza to, że konieczne jest upłynnienie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny i jej ewakuacja. W innym wypadku dojść może no zapalenia oskrzeli bądź płuc. Co również wymaga wdrożenia do terapii antybiotyków, a niekiedy nawet hospitalizacji. Dlatego tutaj sprawdzą się leki na mokry kaszel, które w formie płynnej z przeznaczeniem do nebulizacji muszą być przepisane przez lekarza lub hipertoniczny roztwór chlorku sodu. Wprowadzony w postaci mgiełki do dróg oddechowych upłynnia zalegającą wydzielinę, zmniejsza jej lepkość, ułatwia ewakuację i pobudza odruch kaszlu dla efektywniejszego ich oczyszczenia. Ze względu na taki mechanizm działania nebulizacja stężonym roztworem chlorku sodu powinna być wykonywana do godziny 17. Na noc lepiej wykonać inhalacje ze zwykłej soli i zadbać o wywietrzenie i nawilżenie pomieszczenia.
Nebulizacja solą fizjologiczną jak często ją wykonywać? Generalnie nie ma większych ograniczeń. Zazwyczaj wykonuje się ją 3-4 razy dziennie, uwzględniając w tej ilości również nebulizację z wykorzystaniem innych leków bądź różnych stężeń soli. Zimą nie należy wykonywać inhalacji lekami rozszerzającymi drogi oddechowe przed wyjściem na zewnątrz, ponieważ znacznie łatwiej trafia do nich zimne i często mocno zanieczyszczone powietrze. Również nebulizacja wykonywana bezpośrednio przed snem może utrudniać zasypianie, gdyż wzmaga kaszel.
Nebulizator – jak wybrać?
Jaki nebulizator dla dorosłych a jaki dla dzieci wybrać? Tak naprawdę może być to to samo urządzenie, ponieważ jak wspomniano już wcześniej w tym artykule, w kompletnych zestawach do nebulizacji dostępne są dwie wielkości maseczek oraz ustnik. Na rynku dostępne są 3 typy nebulizatorów różniące się między sobą mechanizmem działania oraz parametrami.
- Nebulizatory pneumatyczne (pneumatyczno – tłokowe, sprężarkowe) – są zdecydowanie najbardziej popularne głównie ze względu na cenę oraz dostępność. To aparaty zasilane prądem lub bateriami wyposażone w sprężarkę gazu. Dzięki niej przewodami tłoczony jest sprężony gaz, który zamienia ciecz z nebulizatora (pojemnika na lek lub sól) w mgiełkę, która następnie trafia do dróg oddechowych pacjenta. Ze względu na mechanizm działania dochodzi do obniżenia temperatury roztworu do 10-15 °C, co u chorych z nadreaktywnością oskrzeli może powodować ich skurcz. Są to urządzenia sprawdzające się zarówno w przypadku osób dorosłych, dzieci, a nawet niemowląt. Mogą pracować zarówno w trybie ciągłym jak i przerywanym, a ich wadą na pewno jest głośny tryb pracy.
- Nebulizatory membranowe – cząsteczki leku są rozbijane przez wibrującą membranę posiadającą tysiące niewielkich otworów. Urządzenia te są niewielkich rozmiarów i charakteryzują się niemal 100% wydajnością. Problem stanowi ich koszt oraz konieczność wymiany membrany po pół roku użytkowania.
- Nebulizatory ultradźwiękowe – rolę nebulizatora, w którym znajduje się lek, spełnia komora główna inhalatora. Głównym elementem urządzenia jest generator drgań ultradźwiękowych, który wytwarza fale ultradźwiękowe. Te zaś skupione w tzw. fontanny akustyczne pod wpływem dostatecznie dużej energii odrywają cząsteczki leku tworząc aerozol. Nebulizator tego typu nie wymaga kompresora, dlatego też jest mały, poręczny oraz cichy. Niestety są to urządzenia drogie i nie nadają się do podawania wszystkich leków.
Nie tylko mechanizm działania nebulizatora ma znaczenie. Na jakie parametry urządzenia oraz inne aspekty należy jeszcze zwrócić uwagę?
- Wielkość cząstek na jakie rozpraszana jest ciecz w nebulizatorze (MMAD). Ich rozmiar ma ogromne znaczenie dla samej terapii, bo od tego zależy do jakiego odcinka dróg oddechowych one zawędrują. Dostępne są również nebulizatory z możliwością regulacji tego parametru.
- Nebulizacja niemowlaka nie jest prosta kiedy aparat pracuje zbyt głośno. Kompresor inhalatora pneumatycznego nie powinien przekraczać głośności na poziomie 55 – 60 dB.
- Czas w jakim można wykonać nebulizację. Z reguły im krótszy tym lepszy. Chociaż wyjątkiem są niemowlęta, które dla zwiększenia efektywności zabiegu powinny być inhalowane dłużej.
- Czas w jakim urządzenie może pracować bez przerwy. Ma to znaczenie jeśli ma być ono używane u kilku osób.
- Nebulizacja dzieci jest nieco łatwiejsza jeśli nebulizator ma przyjazny dla malucha wygląd. Rodzice mogą posiłkować się kolorowymi urządzeniami w kształcie zwierzaków.
- Dostępność wymiennych elementów. Plastikowe przewody, nebulizator oraz maseczki zużywają się kiedy urządzenie jest intensywnie eksploatowane, ale również gdy aparat zmienia użytkownika.
- Dodatkowe akcesoria dołączone do nebulizatora. Chodzi m.in. o ustnik dla niemowląt w formie smoczka i co najmniej 2 rodzaje maseczek.
Jaki nebulizator? Szeroki wybór urządzeń znajdziesz tutaj>>
Nebulizacja to metoda pomagająca zwalczyć najczęstsze objawy infekcji dróg oddechowych zarówno u dorosłych jak i u dzieci. Katar i kaszel mogą stać się mniej dokuczliwe dzięki zastosowaniu odpowiedniego preparatu do nebulizacji oraz samego urządzenia rozpylającego lek bezpośrednio do dróg oddechowych. Oprócz tego zadziałamy na nie oczyszczająco i nawilżająco, co ze względu na duże zanieczyszczenie powietrza w okresie jesienno-zimowym ma również ogromne znaczenie. Jest to sposób leczenia i zapobiegania infekcjom układu oddechowego niemal dla każdego. Jedynie wąskie grono pacjentów nie powinno korzystać z nebulizacji, m.in. osoby z niewydolnością serca, niewydolnością oddechową, nowotworami i krwotokami występującymi w obrębie dróg oddechowych oraz gruźlicą.
Jak jeszcze zwalczyć objawy przeziębienia u dziecka? Sprawdź >>
Bibliografia:
- Emeryk A. i inni; Hipertoniczne roztwory soli w nebulizacji; Alergoprofil 2021, Vol. 17, Nr 3, 34-38; doi: 10.24292/01.AP.173301821.
- Karolewicz B. i inni; Nebulizacja jako metoda podawania leków; Farmacja Polska, 2009, 65(4): 291-304 [dostęp online].
