PMS to zaburzenie, którego doświadcza 20-40% kobiet w okresie przedmenopauzalnym. Wiąże się ono z określonymi objawami fizycznymi i psychicznymi, które mogą znacząco wpływać na codzienne życie. Jakie dolegliwości mogą wynikać z napięcia przedmiesiączkowego? Jak złagodzić PMS? Jakie są nietypowe objawy przed okresem, których przyczyną może być właśnie zespół napięcia przedmiesiączkowego?
1. PMS – co to za zaburzenie?
2. Napięcie przedmiesiączkowe – co je wywołuje? Czynniki ryzyka PMS
3. PMS – ile trwa?
4. Objawy napięcia przedmiesiączkowego
5. Jak skutecznie łagodzić objawy PMS?
PMS – co to za zaburzenie?
PMS (premenstrual syndrome) to inaczej zespół napięcia przedmiesiączkowego. Zgodnie z definicją, są to powtarzające się w określonej fazie cyklu menstruacyjnego objawy fizyczne i psychiczne, które wpływają na codzienne funkcjonowanie i odczuwany komfort życia. Jednocześnie dolegliwości te nie mają żadnej innej przyczyny (np. choroby). Z PMS zmaga się średnio 1 na 3-5 kobiet w wieku przedmenopauzalnym.
Omawiając zespół napięcia przedmiesiączkowego, warto wspomnieć też o innym rodzaju zaburzeń, a mianowicie o PMDD (premenstrual dysphoric disorder). Pojęcie to odnosi się do przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych, które występują w tym samym okresie, ale mają znacznie większe natężenie i silniej wpływają na codzienne życie. Z PMDD zmaga się mniejsza ilość kobiet (ok. 3-8% pacjentek w wieku przedmenopauzalnym).
W łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego wykorzystuje się różne metody leczenia. Zastosowanie w terapii znajdują m.in. wybrane ziołowe preparaty na bóle menstruacyjne. Przy PMDD konieczne może być wdrożenie leków na receptę, które mogą poprawić jakość życia kobiet doświadczających tego zaburzenia.
Napięcie przedmiesiączkowe – co je wywołuje? Czynniki ryzyka PMS
Nie do końca wiadomo, jakie są przyczyny PMS. Największe znaczenie przypisuje się zmianom hormonalnym zachodzącym w trakcie cyklu miesiączkowego oraz ich wpływowi na określone neurotransmitery (głównie serotoninę). Cykl menstruacyjny dzielony jest na kilka faz. W każdej z nich dochodzi do zmian stężenia poziomu hormonów. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, po owulacji, która przypada na środek cyklu, poziom estrogenów i progesteronu ulega obniżeniu. Obserwuje się wpływ żeńskich hormonów płciowych na stężenie serotoniny, dopaminy oraz innych neuroprzekaźników. Objawy napięcia przedmiesiączkowego pojawiają się u kobiet, u których poziom serotoniny jest niższy.
Nie zawsze jednak sam poziom hormonów musi być niższy niż standardowo. Badacze uważają, że kobiecy organizm czasami jest po prostu bardziej wrażliwy na zachodzące w nim zmiany hormonalne, co skutkuje pojawieniem się objawów PMS. Wśród przyczyn zespołu napięcia przedmiesiączkowego wymienia się również podłoże genetyczne oraz czynniki środowiskowe. W jednym z badań zauważono związek między częstszym spożywaniem wysoko przetworzonej żywności, produktów bogatych w cukier, nasycone kwasy tłuszczowe oraz niską aktywnością fizyczną i słabą jakością snu, a częstszym występowaniem objawów PMS.
PMS – ile trwa?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego – objawy pojawiają się w lutealnej fazie cyklu. Faza lutealna jest ostatnim etapem cyklu, który zachodzi między owulacją a wystąpieniem krwawienia. Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona, zapoczątkowane zostają określone zmiany hormonalne, które ostatecznie prowadzą do złuszczania się błony śluzowej macicy i pojawienia się miesiączki (Miesiączka – co warto o niej wiedzieć?). Faza lutealna jest najdłuższym etapem cyklu. U każdej kobiety może mieć nieco inną długość. Najczęściej trwa ona 12-16 dni.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego – ile dni przed miesiączką? Napięcie przedmiesiączkowe pojawia się zazwyczaj kilka dni przed wystąpieniem krwawienia. U części pacjentek początek PMS zauważalny jest 4-5 dni przed miesiączką, a u innych jeszcze wcześniej. Często obserwuje się nasilenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego na 2 dni przed rozpoczęciem menstruacji. Nieprzyjemne dolegliwości zanikają w ciągu pierwszych dni od pojawienia się krwawienia, choć u części pacjentek utrzymują się (już zazwyczaj w niewielkim natężeniu) do końca trwania miesiączki. W większości przypadków kobiety czują jednak poprawę w krótkim czasie po rozpoczęciu krwawienia.
Łącznie, objawy PMS mogą utrzymywać się od kilku do nawet kilkunastu dni. Pozwala to zobrazować, na jak dużą część miesiąca mogą przypadać symptomy napięcia przedmiesiączkowego i jak znaczący może mieć to wpływ na życie kobiety w okresie przedmenopauzalnym.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego – kiedy się pojawia? Objawy PMS zazwyczaj stają się zauważalne 4-5 dni przed krwawieniem, a ich największe nasilenie przypada na 2 dni przed wystąpieniem miesiączki. Dolegliwości najczęściej ustępują w ciągu pierwszy dni kolejnego cyklu.
Objawy napięcia przedmiesiączkowego
Objawy napięcia przedmiesiączkowego dotyczą zarówno sfery fizycznej, jak i psychicznej. U każdej kobiety ich nasilenie jest inne. Łagodny zespół napięcia przedmiesiączkowego zazwyczaj nie wpływa znacząco na życie prywatne i zawodowe pacjentki. Przy umiarkowanym natężeniu symptomów wpływ ten jest zauważalny, ale jednocześnie nie jest on na tyle silny, aby nie można było normalnie funkcjonować. Jeżeli natomiast dolegliwości PMS mają duże nasilenie, kobieta odczuwa niższy komfort życia i nie może w pełni realizować się ani w sferze osobistej, ani zawodowej. Często zalecane jest prowadzenie dzienniczka, w którym notuje się dolegliwości oraz odczucia w poszczególnych dniach cyklu. Na tej podstawie łatwiej jest rozpoznać PMS, PMDD lub innego rodzaju zaburzenia.
PMS – objawy psychiczne to:
- wahania nastroju,
- zwiększona drażliwość,
- większa skłonność do płaczu,
- zmęczenie, brak sił,
- niepokój,
- wycofanie społeczne,
- problemy z koncentracją,
- zmiana libido (zazwyczaj spadek pożądania seksualnego).
Oprócz objawów psychicznych, kobiety, u których pojawia się PMS, mogą zauważać też objawy fizyczne. Do tej grupy należą:
- zmiany apetytu i pragnienia – wiele kobiet obserwuje wzrost masy ciała przed miesiączką,
- bóle w okolicy podbrzusza,
- zwiększona tkliwość piersi,
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe, np. większa tendencja do wzdęć, uczucia pełności w jamie brzusznej,
- bóle okolicy podbrzusza – o tym objawie można przeczytać w artykule: Ból podbrzusza u kobiet – jakie mogą być jego przyczyny?,
- ból dolnej części pleców,
- obrzęki kończyn,
- zmiany skórne, np. zmiany trądzikowe.
Bardzo złe samopoczucie przed miesiączką i nasilone inne objawy PMS mogą znacząco wpływać na życie kobiety. Obserwuje się częstsze występowanie różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia afektywne dwubiegunowe i zaburzenia lękowe wśród kobiet, które doświadczają ciężkiej postaci PMS oraz PMDD. U tej grupy pacjentek częściej też diagnozowane są zaburzenia odżywiania oraz większa tendencja do uzależnienia od nikotyny oraz alkoholu.
Jak skutecznie łagodzić objawy PMS?
W łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego najczęściej zaleca się wprowadzenie kompleksowego leczenia. Składają się na nie określone zmiany w stylu życia, leki oraz wsparcie psychologiczne. Jak złagodzić PMS? Warto przeanalizować prowadzony tryb życia i spróbować wprowadzić do niego kilka zdrowych nawyków, takich jak:
- regularne, dostosowane do możliwości oraz upodobań ćwiczenia fizyczne – regularna dawka ruchu przez ok. 30 minut dzienne może pomóc w złagodzeniu objawów napięcia przedmiesiączkowego,
- odżywcza, zbilansowana dieta zgodna z zasadami zdrowego odżywiania,
- unikanie używek,
- zadbanie o równowagę wewnętrzną – wypracowanie technik radzenia sobie ze stresem.
Jakie preparaty bez recepty mogą pomóc łagodzić objawy napięcia przedmiesiączkowego? Przy słabo lub umiarkowanie nasilonych symptomach PMS można sięgnąć po leki, w których składzie znajduje się niepokalanek. Przykładem są tabletki Cyclodynon przeznaczone do stosowania przez dorosłe kobiety. Dodatkowo warto też zwrócić uwagę na zawartość w diecie magnezu oraz wapnia. Jeśli składników tych może brakować w spożywanych posiłkach, dobrze jest zwiększyć ich ilość diecie, a jeśli jest to trudne – rozważyć suplementację.
Przy dokuczliwym bólu podbrzusza czy też bólu w dolnej części pleców, można sięgnąć po leki przeciwbólowe. Jeśli nie ma przeciwwskazań do stosowania, preferowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, naproksen czy też deksketoprofen. Jeśli ból jest bardzo uciążliwy, można łączyć te preparaty z lekiem rozkurczowym, np. tabletkami No-Spa, Drotafemme.
Kobiety z bardzo nasilonymi objawami PMS oraz PMDD mogą wymagać wdrożenia do terapii leków na receptę. Części pacjentek proponowana jest antykoncepcja hormonalna, która często pomaga znacząco obniżyć natężenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. U grupy kobiet, które doświadczają nasilonych objawów psychicznych, korzystny efekt może przynieść uzupełnienie leczenia o leki przeciwdepresyjne. Schemat terapii ustalany jest indywidualnie u każdej pacjentki.
Zespołu napięcia przedmiesiączkowego doświadcza znaczna część kobiet. Dolegliwości związane z PMS mogą być różne i mieć odmienne nasilenie. Oprócz tych bardziej typowych symptomów PMS takich jak bóle podbrzusza, zmęczenie i spadek nastroju, pojawić się mogą też mniej charakterystyczne objawy, takie jak rozdrażnienie, większy apetyt i problemy ze snem. Obecnie dysponujemy różnymi metodami łagodzenia PMS. Wskazane są zmiany w stylu życia. Pomocne są też preparaty bez recepty, takie jak leki z niepokalankiem, a w razie potrzeby również leki przeciwbólowe. Jeśli nie przynoszą one oczekiwanej poprawy, lekarz może zaproponować wdrożenie odpowiednich leków na receptę. Leczenie PMS może znacząco poprawić jakość życia kobiet zmagających się z napięciem przedmiesiączkowym.
Bibliografia:
- Green L.J., O'Brien P.M.S., Panay N., Craig M. on behalf of the Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Management of premenstrual syndrome. BJOG 2017; 124: e73–e105.
- Tiranini L., Nappi R.E. Recent advances in understanding/management of premenstrual dysphoric disorder/premenstrual syndrome. Fac Rev. 2022 Apr 28;11:11. doi: 10.12703/r/11-11. PMID: 35574174; PMCID: PMC9066446.
- Dilbaz B., Aksan A. Premenstrual syndrome, a common but underrated entity: review of the clinical literature. J Turk Ger Gynecol Assoc. 2021 May 28;22(2):139-148. doi: 10.4274/jtgga.galenos.2021.2020.0133. Epub 2021 Mar 5. PMID: 33663193; PMCID: PMC8187976.
- Gudipally P.R., Sharma G.K. Premenstrual Syndrome. [Updated 2023 Jul 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560698/
