Dla wielu osób regularne pomiary saturacji oraz ciśnienia krwi są bardzo ważne. Jak prawidłowo wykonywać takie pomiary i jak wybrać dobrej jakości i niezawodne urządzenia? Podpowiadamy na jakie parametry zwrócić uwagę wybierając miernik i dlaczego tak ważna jest właściwa technika wykonania pomiaru.
1. Co to jest saturacja krwi i w jakich przypadkach należy ją kontrolować?
2. Jak działa pulsoksymetr i jaka powinna być saturacja?
3. Pomiary ciśnienia – dla kogo są wskazane? Jakie ciśnienie jest niebezpieczne?
4. Ciśnieniomierze – na co zwracać uwagę wybierając urządzenie?
5. Jak mierzyć ciśnienie?
Co to jest saturacja krwi i w jakich przypadkach należy ją kontrolować?
Saturacja określa stopień wysycenia krwi tlenem. Dla zobrazowania tlen transportowany jest w organizmie przez białko znajdujące się w erytrocytach (czerwonych krwinkach) zwane hemoglobiną. Każda cząsteczka tego białka jest w stanie przyłączyć do siebie 4 cząsteczki tlenu. Dlatego jeśli każda hemoglobina przyłączy maksymalną ilość tlenu mówimy wtedy o wysyceniu krwi tlenem w 100%. Niska saturacja, czyli niski stopień wysycenia krwi tlenem oznacza, że z jakiś powodów hemoglobina nie jest w stanie przyłączyć i transportować odpowiedniej ilości tlenu.
Niska saturacja pojawia się w przebiegu chorób, które zaburzają wymianę gazową w organizmie. Dlatego też u osób cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, astmę, zapalenie płuc o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, a także u pacjentów z wadami serca i anemią regularnie powinna być kontrolowana saturacja. COVID-19 również skłonił wiele osób do oznaczania tego parametru. W przebiegu zakażenia wywołanego przez SARS-CoV-2 dochodzi do nagłego i dużego spadku saturacji, co jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej hospitalizacji.
Jak działa pulsoksymetr i jaka powinna być saturacja?
Aby dokonać pomiaru saturacji w warunkach domowych wykorzystuje się do tego celu niewielkich rozmiarów urządzenie – pulsoksymetr napalcowy. Zakłada się go na palec niczym klips. Jego obsługa jest bardzo prosta, ponieważ po jego prawidłowym założeniu oraz włączeniu wykonywany jest pomiar saturacji na palcu. Szpitale posługują się pulsoksymetrami stacjonarnymi. W ich wypadku pomiar może być wykonywany również na stopie, palcu u stopy i uchu, czyli w miejscu gdzie wykrywa się puls. Jest to warunkiem koniecznym to umożliwienia urządzeniu pracy.
Generalna zasada działania pulsoksymetru napalcowego opiera się na emisji promieniowania świetlnego, przez część wyposażoną w diody, które przechodzi przez tkanki i jego odczycie przez detektor. Aby urządzenie mogło zadziałać sonda musi znajdować się tam gdzie wykrywa się puls, np. na opuszku palca. Diody emitują czerwone światło, które pochłaniane jest przez krew i tkanki. Co ważne światło pochłaniane przez krew zmienia się wraz z nasyceniem hemoglobiny tlenem. Detektor odczytuje ilość światła, która przeszła na drugą stronę, a procesor urządzenia przelicza ilość pochłoniętego światła na wartość saturacji (SpO2) wyrażaną w procentach. Wyświetla się ona w formie elektronicznej na ekranie. Obok poziomu natlenienia krwi tlenem pojawia się również wartość tętna określająca liczbę uderzeń serca na minutę.
Niekiedy jednak czynniki zewnętrzne utrudniają właściwy pomiar saturacji. Wynik zaburzony może być w przypadku ruchu palca podczas badania, zbyt niskiego pulsu, a nawet gdy paznokcie są pomalowane i sztuczne. Warto zatem pamiętać, że jeśli nie występują objawy niedotlenienia, m.in. ból głowy, duszność, zasinienie, uczucie zmęczenia, wzrost akcji serca i częstotliwości oddechów, prawidłowe wyniki pulsoksymetru mogły zostać zaburzone z innego powodu i pomiar należy powtórzyć dokonując go np. na innym palcu. Konieczne może być również ogrzanie zziębniętych dłoni bądź zweryfikowanie poprawności działania urządzenia.
W jakich zakresach powinny mieścić się parametry wyświetlane na ekranie pulsoksymetru?
- Saturacja norma: 95 – 100%. Kiedy poziom nasycenia krwi tlenem spada do 94% u wcześniej zdrowej osoby powinno to wzbudzać niepokój, natomiast wartość poniżej 90% wymaga interwencji lekarskiej.
- Puls norma: 60 – 100 uderzeń serca na minutę. Mowa o pomiarze wykonywanym w spoczynku. Wartość poniżej wskazuje na bradykardię, a wartość większa na tachykardię.
Bez względu na to w jakim celu oznacza się saturację wartko korzystać ze sprawdzonych i uznanych na rynku urządzeń.
Pomiary ciśnienia – dla kogo są wskazane? Jakie ciśnienie jest niebezpieczne?
Ciśnienie tętnicze to nacisk jaki wywiera krew na ściany tętnic, kiedy tłoczona jest z serca do tkanek. Pomiaru dokonuje się na największych naczyniach, najczęściej jest to tętnica ramienna. Wartość ciśnienia zmienia się pulsacyjnie w trakcie cyklicznej pracy serca. Dlatego też określa się ciśnienie skurczowe (maksymalne) oraz rozkurczowe (minimalne).
Jakie jest prawidłowe ciśnienie tętnicze? Mieści się ono w zakresie 100–139/60–89 mmHg. Za najbardziej optymalne ciśnienie uznaje się 120/80 mmHg. Natomiast za niebezpiecznie wysokie ciśnienie uznaje się wartość przekraczającą 180/120 mmHg.
Tak naprawdę regularny pomiar ciśnienia tętniczego krwi powinien dotyczyć każdego. Szczególnie ważne jest to dla kobiet w ciąży, osób starszych oraz pacjentów u których stwierdzono nadciśnienie. W przypadku dzieci kontrola ciśnienia zalecana jest przynajmniej raz w roku. Szeroko rozpowszechniona profilaktyka obejmująca regularne kontrole ciśnienia tętniczego pozwala wychwycić nieprawidłowości na wczesnym etapie. Utrzymanie prawidłowej wartości ciśnienia tętniczego jest bardzo ważne, ponieważ pozwala zachować dobre zdrowie. Kiedy ciśnienie niepokojąco wzrasta, wraz z nim zwiększa się ryzyko wielu powikłań sercowo – naczyniowych, m.in. zawału mięśnia sercowego, miażdżycy i choroby wieńcowej. Natomiast w przypadku ciężarnych zbyt wysokie ciśnienie zwiększa ryzyko stanu przedrzucawkowego i może generować inne komplikacje okołoporodowe.
Ciśnieniomierze – na co zwracać uwagę wybierając urządzenie?
Regularne mierzenie ciśnienia jest bardzo ważne dlatego też aparat do mierzenia ciśnienia powinien znajdować się w każdym domu. Na rynku jest wiele modeli ciśnieniomierzy. Wszystko po to aby spełnić wymagania pacjentów i dokonywać w możliwie krótkim czasie najbardziej precyzyjnych pomiarów. Wybierając ciśnieniomierz do własnego użytkowania warto zwrócić uwagę na kilka jego aspektów:
- wielkość wyświetlacza – duży wyświetlacz ułatwi odczyt, co jest szczególnie ważne w przypadku osób starszych,
- jednoczesna możliwość pomiaru tętna,
- technologia umożliwiająca wykrycie zaburzeń rytmu serca (opatentowana technologia AFIB w przypadku ciśnieniomierzy Microlife, umożliwiająca wykrycie migotania przedsionków i bardziej podstawowa funkcja – IHB, pozwalająca na wykrywanie nieregularnej pracy serca),
- obwód rękawa – dla osób otyłych zalecane są duże rozmiary rękawów, ewentualnie możliwość dokupienia innego rękawa niż ten dołączony do zestawu,
- dodatkowy zasilacz w zestawie lub możliwość jego dodatkowego zakupienia,
- możliwość zapamiętywania wyników,
- pokazywanie średniej wartości ciśnienia - są na rynku ciśnieniomierze, które automatycznie dokonują trzech pomiarów i podają wynik uśredniony (np. MICROLIFE BP B3 AFIB – FUNKCJA MAM), aby jeszcze dokładniej diagnozować ciśnienie krwi.
- pełny automatyzm, urządzenie półautomatyczne ma dołączoną pompkę i wymaga ręcznego napompowania rękawa,
- typ – nadgarstkowy lub naramienny,
- możliwość podpięcia urządzenia do komputera,
- prosta obsługa urządzenia,
- czy urządzenie zostało zwalidowane z wykorzystaniem uznanych przez specjalistów metod (np. walidacja kliniczna w przypadku ciśnieniomierzy Microlife).
Są to najważniejsze aspekty, które powinien rozważyć pacjent przed zakupem urządzenia. Przede wszystkim warto wybierać mierniki, których producenci są obecni na rynku już wiele lat. Daje to możliwość ciągłego technologicznego rozwoju i dostosowywania ciśnieniomierzy do potrzeb klienta.
Wśród tego typu ciśnieniomierz znajdują się produkty marki Microlife – najlepiej przebadane na rynku ciśnieniomierze i Pempa –„Złoty Standard w Diagnostyce”.
Jak mierzyć ciśnienie?
Trzeba mieć świadomość, że pojedynczy zbyt wysoki wynik pomiaru ciśnienia krwi nie świadczy o tym, że należy poddać się leczeniu. Może ono niekontrolowanie wzrastać np. pod wpływem stresu bądź silnych emocji. Nawet w warunkach domowych należy dokonać 2 pomiary w kilkuminutowym odstępie czasu. Dla stwierdzenia nadciśnienia trzeba przeprowadzać regularne pomiary ciśnienia o określonych godzinach przez minimum 3 dni.
Przede wszystkim należy korzystać z dobrej jakości automatycznych ciśnieniomierzy naramiennych, które posiadają walidację. Niestety urządzenia nadgarstkowe chociaż tańsze i bardziej poręczne nie zapewniają dokładnych wyników. Pomiar ciśnienia krwi powinien odbywać się po kilkuminutowym odpoczynku, co najmniej pół godziny przed jedzeniem, piciem i zażyciem leków. Wykonujemy go w pozycji komfortowej dla pacjenta, najczęściej na siedząco. Na zgiętą w łokciu rękę zakładamy mankiet. Powinna znajdować się ona na wysokości serca. W przypadku urządzenia w pełni automatycznego po naciśnięciu odpowiedniego przycisku mankiet zostanie napełniony powietrzem, a pomiar zostanie wykonany bez konieczności ingerencji.
Jak odczytać pomiar ciśnienia? Nic bardziej prostego – wartość zostanie wyświetlona na ekranie. Wyższa liczba oznacza ciśnienie skurczowe, niższa rozkurczowe. Na wyświetlaczu pojawia zazwyczaj również jeszcze jedna wartość - tętno. Norma tego parametru jest dość indywidualna, podobniej jak bywa z ciśnieniem. Niepokojące powinny być odchylenia od zwykle oznaczanych wartości. Może to świadczyć o początku problemów kardiologicznych lub o źle dobranym leczeniu.
Jak często mierzyć ciśnienie? Wszystko zleży od stanu pacjenta. Dla osób rozpoczynających leczenie lub diagnostykę ciśnienie oraz puls powinny być oznaczane kilka razy dziennie, według wskazań lekarza. Na pewno warto dokonać pomiaru w przypadku gorszego samopoczucia, co ważne jest nie tylko dla osób leczących się na nadciśnienie, ale także dla kobiet w ciąży. Zdrowe osoby, po ukończeniu 40. roku życia również powinny mierzyć ciśnienie regularnie, aby jak najszybciej wykryć ewentualne problemy z nadciśnieniem.
Możliwość oznaczenia saturacji, tętna i ciśnienia krwi w warunkach domowych to ogromne udogodnienie. Ciśnieniomierze i pulsoksymetry pozwalają kontrolować pacjentowi stan zdrowia oraz skuteczność prowadzonej terapii. W każdym przypadku ważna jest zarówno prawidłowa technika wykonywania oznaczeń oraz korzystanie z odpowiednio zwalidowanych i dobrych jakościowo urządzeń.
Bibliografia:
- Chan Edward D, Chan Michael M, Chan Mallory M; Pulse oximetry: understanding its basic principles facilitates appreciation of its limitations; Respir Med 2013 Jun;107(6):789-99; doi: 10.1016/j.rmed.2013.02.004.
- Domowej Opieki Medycznej - informacje umieszczone na stronie Ministerstwa Zdrowia.
- Wojciechowska M., Izdebska E.; Profilaktyka nadciśnienia tętniczego; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 4, 370–373 [dostęp online].
- Zasady postępowanie w nadciśnieniu tętniczym - rok 2019, Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.
