Zaczerwienienie oka, świąd, pieczenie i ogromny dyskomfort to tylko niektóre dokuczliwe objawy zapalenia spojówek. Co może być przyczyną tej często występującej choroby oczu i jak wygląda jej leczenie? Co zrobić gdy zapalenie spojówek dotyczy niemowląt i starszych dzieci?
1. Zapalenie spojówek - przyczyny i rodzaje infekcji
2. Zapalenie spojówek - objawy
3. Jak leczyć zapalenie spojówek? Maści i krople do oczu
4. Jak uniknąć zapalenia spojówek? Profilaktyka i domowe sposoby
5. Zapalenie spojówek u dzieci
Zapalenie spojówek - przyczyny i rodzaje infekcji
Zapalenie spojówek należy do jednych z najczęstszych chorób oczu u dorosłych i dzieci. Może mieć związek z zakażeniem wirusowym, bakteryjnym lub grzybiczym, ale wyróżnia się również alergiczne zapalenie spojówek o charakterze nieinfekcyjnym. Zapalne choroby narządu wzroku często współwystępują wraz z infekcją górnych dróg oddechowych, chodzi tutaj o przeziębienie i grypę, ale również zapalenie zatok.
Określenie przyczyny choroby znacznie ułatwia dalsze postępowanie i pozwala na zastosowanie skutecznego leczenia, a także profilaktyki. Wyróżniamy 4 rodzaje zapalenia spojówek, które są najczęściej diagnozowane:
- Wirusowe zapalenie spojówek wywołane najczęściej przez adenowirusy, wirusy opryszczki, paragrypy, ospy wietrznej, półpaśca oraz brodawczaka ludzkiego. Jeśli w trakcie trwania infekcji nie dojdzie do nadkażenia bakteryjnego to wirusowe zapalenie spojówek zwykle nie wymaga specjalistycznego leczenia. W czasie trwania choroby należy zachować szczególne zasady higieny. Jest to rodzaj zapalenia spojówek, który najczęściej pojawia się wraz z przeziębieniem i grypą.
- Bakteryjne zapalenie spojówek wywołane jest głównie przez gronkowce i paciorkowce. Chociaż wyróżnić można tutaj także rzeżączkowe zapalenie spojówek. To ostatnie wywołuje bakteria Neisseria gonorrhoeae. Do zakażenia dochodzi podczas porodu siłami natury, kiedy to matka chora na rzeżączkę przekazuje noworodkowi szczep wywołujący bakteryjne zapalenie spojówek. Do infekcji bakteryjnej w obrębie narządu wzroku dochodzi na skutek nie przestrzegania zasad higieny, zwiększone ryzyko rozwoju infekcji mają również osoby noszące soczewki kontaktowe oraz cierpiące na zapalenie zatok. Bakteryjne zapalenia spojówek mają zwykle charakter ostry, ale zdarzają się również te o charakterze przewlekłym.
- Grzybicze zapalenie spojówek może rozwinąć się na skutek przeniesienia drobnoustrojów z innych części ciała, głównie z narządów płciowych lub jako powikłanie po długotrwałej antybiotykoterapii. Jest to najrzadziej występujące zapalenie spojówek o charakterze infekcyjnym.
- Nieinfekcyjne - alergiczne zapalenie spojówek, czynnikami wywołującymi stan zapalny mogą być zarówno pyłki roślin, jak i składniki kosmetyków, roztocza kurzu domowego. Objawy utrzymują się tak długo jak mamy kontakt z alergenem.
Czy można zarazić się zapaleniem spojówek? Infekcja o charakterze wirusowym i bakteryjnym może być zaraźliwa. Wystarczy kontakt z osobą chorą za zapalenie spojówek, ponieważ drobnoustroje łatwo przenoszą się do oczu poprzez dotyk. Często obserwuje się to wśród dzieci, ponieważ rzadko udaje się je namówić do dokładnego mycia rąk oraz przestrzec, aby nie dotykały nimi oczu.
Zapalenie spojówek - objawy
Jak wygląda zapalenie spojówek towarzyszące infekcji wirusowej lub bakteryjnej? Objawy i przebieg choroby nieco różnią się od siebie, co pozwala rozróżnić przyczynę zakażenia, ponieważ do zainfekowania w obu przypadkach dochodzi bardzo podobnie. Patogeny przenoszone są do oczu na dłoniach.
W przebiegu wirusowego zapalenia spojówek obserwuje się takie charakterystyczne objawy jak:
- przekrwienie spojówki,
- obrzęk powiek,
- nadmierne łzawienie,
- pieczenie oczu,
- światłowstręt,
- powiększone węzły chłonne przyuszne (szczególnie gdy wirusowe zapalenie spojówek współwystępuje z infekcją górnych dróg oddechowych).
Objawy obserwuje się najpierw na jednym oku, ale po kilku dniach przechodzą również na drugie. W związku z tym infekcja może trwać nawet 2-3 tygodnie. Wirusowe zapalenia spojówek w najcięższym stadium objawiają się również silnym obrzękiem powiek, przekrwieniem spojówek, łzawieniem, zmianami w rogówce, wylewami podspojówkowymi, zamglonym widzeniem oraz światłowstrętem.
Natomiast w przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek symptomy pojawiają się na obu oczach mniej więcej jednocześnie. Charakterystycznym objawem jest ropna wydzielina, która potrafi doprowadzić do sklejenia brzegów powiek. Jest to szczególnie widoczne po nocy. Inne dokuczliwe objawy to uczucie ciała obcego pod powieką, nadmierne łzawienie, obrzęk spojówek i powiek oraz zaczerwienienie powierzchni oczu. Ile trwa zapalenie spojówek o podłożu bakteryjnym? Czas trwania choroby wykosi około tygodnia. Ma charakter ograniczający się, ale często leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek wymaga zastosowania miejscowej antybiotykoterapii w postaci kropli lub maści do oczu. Bakteryjne zapalenie spojówki może powodować zapalenie rogówki. Wtedy rokowania są znacznie gorsze. Tego typu powikłanie jest częste w przypadku infekcji wywołanej przez dwoinkę rzeżączki, bardzo zjadliwy szczep bakteryjny.
Objawy alergicznego zapalenia spojówek to głównie:
- przekrwienie spojówek,
- pieczenie i łzawienie oczu,
- intensywny świąd oczu,
- dochodzi do zwężenia szpary powiekowej na skutek obrzęku powiek,
- nadwrażliwość na światło.
Typowe objawy zapalenia spojówek związane z alergią często współwystępują z innymi chorobami o podłożu uczuleniowym, tj. astmą, alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry i pokrzywką. W zależności od charakteru zmian alergicznych w obrębie narządu wzroku wyróżniamy następujące typy alergicznego zapalenia spojówek:
- sezonowe zapalenie spojówek - alergenem są głównie pyłki roślin;
- całoroczne alergiczne zapalenie spojówek - alergeny to roztocza kurzu domowego oraz sierść zwierząt;
- atopowe zapalenie spojówek - stan zapalny obejmuje spojówkę, rogówkę i powieki, na powiekach obserwuje się zmiany atopowe;
- kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki - następuje na skutek bezpośredniego kontaktu alergenu (często są to składniki kosmetyków) ze skórą powiek i/lub spojówką;
- wiosenne zapalenie spojówek - występuje głównie w ciepłym klimacie, a do wystąpienia reakcji alergicznej nie wystarczy kontakt z alergenem, ale także narażenie na słońce i wiatr.
Jak leczyć zapalenie spojówek? Maści i krople do oczu
Leczenie zapalenia spojówek zależy od przyczyny jaka wywołała stan zapalny. Leczenie przyczynowe nie zawsze jest łatwe, ponieważ w trakcie trwania infekcji może dojść do zmiany jej charakteru. Często w przebiegu wirusowego oraz alergicznego zapalenia spojówek dochodzi do nadkażenia bakteryjnego. Dzieje się tak na skutek braku zachowania odpowiedniej higieny, ponieważ kiedy oczy swędzą i pieką znacznie częściej je dotykamy.
Krople do oczu stosowane w stanach zapalnych spojówki w większości są dostępne na receptę. Chodzi tutaj głównie o krople do oczu i maści oczne zawierające leki przeciwwirusowe, antybiotyki, chemioterapeutyki oraz substancje o działaniu przeciwzapalnym. Krople do oczu na zapalenie spojówek bez recepty to m.in.:
Dostępne bez recepty krople do oczu jedynie łagodzą dolegliwości związane z zapaleniem spojówek. Ostre alergiczne zapalenie spojówek podobnie jak to bakteryjne czy wirusowe wymagają specjalistycznego leczenia. Często konieczne jest stosowanie kilku rodzajów kropli. Leczenie zapalenia spojówek wymaga również odpowiedniego nawilżenia i regeneracji całego narządu wzroku. Stąd też do terapii zawsze włączane są krople stosowane w zespole suchego oka - nawilżające krople do oczu z hialuronianem sodu, ektoiną lub thealozyną. W niektórych przypadkach pacjenci do przemywania oczu stosują sól fizjologiczną w ampułkach. Jest to dobre rozwiązanie gdy wydzielina ropna skleja powieki i chcemy ją usunąć w higieniczny sposób.
Jak uniknąć zapalenia spojówek? Profilaktyka i domowe sposoby
Leczenie zapalenia spojówek wywołanego przez wirusy i bakterie nie zawsze wymaga stosowania specjalistycznych kropli ocznych. Infekcja, jeśli nie dojdzie do nadkażenia, ma charakter samoograniczający. Wtedy pomocne może okazać się stosowanie kropli łagodzących podrażnienia i nawilżających lub przemywanie oczu solą fizjologiczną w ampułkach. Podstawą postępowania w zapaleniu spojówek jest również unikanie dotykania oczu. Pomoże to uniknąć ponownego zainfekowania oka oraz ograniczy rozprzestrzenianie się choroby. Ważne też by zawsze korzystać z własnych kosmetyków do oczu oraz ręcznika. To również ograniczy zarażanie kolejnych osób. Prawidłowe nawilżenie gałki ocznej ma ogromny wpływ na częstotliwość występowania stanów zapalnych spojówek. Dlatego osoby przebywające w klimatyzowanych pomieszczeniach, spędzające dużo czasu przed ekranem komputera lub telewizora, które są narażone na zespół suchego oka powinny regularnie stosować nawilżające krople do oczu bez konserwantów.
Znanym ziołem wykorzystywanym w celu łagodzenia objawów zapalenia spojówek jest świetlik lekarski. Na rynku dostępne są krople do oczu ze świetlikiem, ale także zioła do zaparzania. Sporządzony, przestudzony napar ze świetlika można wykorzystać do przemywania oczu oraz do okładów. Dzięki wysokiej zawartości garbników, działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazuje również czarna herbata. Może być ona wykorzystywana w posobny sposób jak świetlik lekarski. Ulgę przynoszą również chłodne okłady na powieki, szczególnie gdy są one obrzęknięte.
Sposobem na alergiczne zapalenie spojówek jest unikanie kontaktu z alergenem. W okresie pylenia warto wyposażyć się w zabudowane okulary, a po każdym powrocie do domu przemywać oczy solą fizjologiczną, wypłukując tym samym alergeny. Ważne jest również aby regularnie stosować leki na alergię zarówno te doustne jak i miejscowe w postaci kropli do oczu.
Zapalenie spojówek u dzieci
Przyczyny zapalenia spojówek u najmłodszych to najczęściej wirusy, bakterie oraz alergeny. Drobnoustroje chorobotwórcze maluch często wprowadza do oczu dotykając je brudnymi rączkami. Obserwuje się również szybkie rozprzestrzenianie się zapalenia spojówek w placówkach dziecięcych. Dlatego też zaczerwienienie oka u dziecka to częste zjawisko, które rzadko dziwi rodziców.
Zapalenie spojówek u niemowlaka może rozwinąć się na skutek zakażenia dwoinką rzeżączki lub Chlamydią podczas porodu naturalnego. Bakteryjne zapalenie spojówek może mieć poważny przebieg i penetrować do wnętrza gałki ocznej, generując choroby wzroku. To właśnie dlatego u noworodków wykonuje się zabieg Credego. Polega on na zakropieniu oczu dziecka roztworem azotanu srebra o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych zaraz po porodzie.
Często nawracający stan zapalny spojówek u niemowląt może mieć związek z niedrożnością kanalika łzowego. Ze względu na utrudniony odpływ łez zwiększa się ryzyko rozwoju zapalenia spojówek wywołanego przez bakterie.
Zapalenie spojówek u dziecka poniżej 1. roku życia wymaga konsultacji lekarskiej. Stosowane preparaty do oczu w przebiegu infekcji u malucha są dostępne na podstawie recepty. Przed aplikacją kropli z antybiotykiem warto przemyć maluchowi oczy z zastosowaniem ampułki soli fizjologicznej i jałowego gazika. Kiedy zaczerwienienie oczu występuje u starszych dzieci można zastosować krople o działaniu nawilżającym oraz przemywanie oka. Kiedy jego stan pogorszy się lub po kilku dniach nie stwierdzimy poprawy konieczna może okazać się jednak wizyta u okulisty lub pediatry.
Stan zapalny spojówki na jednym lub obu oczach to częsta przypadłość zarówno w przypadku dzieci jak i dorosłych. Aby uniknąć zaostrzenia schorzenia warto przestrzegać podstawowych zasad higieny, starać się nie dotykać oczy oraz często myć ręce. W razie potrzeby bez recepty dostępnych jest wiele preparatów łagodzących objawy związane z zapaleniem spojówek. Niekiedy jednak konieczne jest zastosowanie leku zwalczającego również przyczynę infekcji oka - antybiotyku, chemioterapeutyku lub leku przeciwwirusowego o działaniu miejscowym.
Bibliografia:
- Prost M.E.; Bakteryjne zapalenie spojówki i rogówki – wytyczne terapeutyczne; Ophtha Therapy 2018; 1: 4-9.
- Misiuk - Hojło M., Bator K.; Wirusowe schorzenia spojówek i rogówki; Ophtha Therapy 2018; 1: 12-14.
- Groblewska A.; Alergiczne zapalenie spojówek; Alergoprofil 2011; 7(1): 11-15.
- Nowicka S. i inni; Wirusowe infekcje narządu wzroku - etiologia, epidemiologia i leczenie; Farm Pol, 2014, 70(9): 518-524.
29 characters selected
