Uczulenie na słońce na twarzy lub reszcie ciała zdarza się stosunkowo rzadko. Znacznie częściej rozwija się reakcja fototoksyczna. Dochodzi do niej, gdy połączą się 2 czynniki – substancja zwiększająca wrażliwość skóry na słońce oraz ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Jakie są objawy uczulenia na słońce? Jak je skutecznie i szybko łagodzić? Które związki mogą działać fotouczulająco?
1. Uczulenie na słońce czy reakcja fototoksyczna?
2. Uczulenie na słońce – przyczyny
3. Uczulenie na słońce – objawy
4. Uczulenie na słońce – jak leczyć?
5. Uczulenie na słońce – domowe sposoby
Uczulenie na słońce czy reakcja fototoksyczna?
W okresie letnim wiele osób zgłasza się do apteki w poszukiwaniu skutecznego leku na uczulenie na słońce, czy też alergię na słońce. W rzeczywistości jednak alergia na słońce występuje rzadko. Przyczyną zmian skórnych pojawiających się pod wpływem kontaktu ze światłem może być aktywacja układu odpornościowego, która skutkuje wystąpieniem polimorficznej osutki skórnej. Związane z nią objawy zauważyć można najczęściej wczesną wiosną lub latem, kiedy to skóra po okresie zimowym ma pierwszy bardziej intensywny kontakt ze słońcem.
Zmiany skórne pojawiające się pod wpływem słońca mają różną postać. Dość często, zamiast uczulenia na słońce występuje reakcja fototoksyczna. W jej rozwoju nie bierze udziału układ immunologiczny. Reakcja fototoksyczna występuje, gdy dojdzie do połączenia działania substancji zwiększającej wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne oraz słońca. Reakcja fototoksyczna pojawia się często i dotyczy osób w różnym wieku.
Kosmetyki do opalania ograniczają ryzyko pojawienia się zmian skórnych, które występują pod wpływem słońca. Osoby, które w przeszłości doświadczyły fotodermatozy powinny w szczególności pamiętać o regularnym stosowaniu kosmetyków z filtrem.
Uczulenie na słońce – przyczyny
Uczulenie na słońce u dzieci i dorosłych, przebiegające pod postacią polimorficznej osutki świetlnej, wynika prawdopodobnie z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego. Wpływ na rozwój tego zaburzenia mają też czynniki genetyczne. Polimorficzna osutka świetlna pojawia się głównie u dzieci i młodych dorosłych. Częściej występuje wśród kobiet.
Powszechnie występujące reakcje fototoksyczne, jak zostało już wspomniane, wynikają z obecności dwóch czynników – czynnika fotouczulającego i słońca. Wiele substancji może zwiększać wrażliwość skóry na działanie promieni słonecznych. Wśród nich znajdują się m.in.:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne – ketoprofen i naproksen najczęściej wywołują fotodermatozy. Istotnie niższy potencjał fototoksyczny posiada ibuprofen. Leki z tej grupy mogą powodować fotonadwrażliwość zarówno po podaniu miejscowym, jak i doustnym,
- leki przeciwcukrzycowe – metformina, gliklazyd i glipizyd to przykłady substancji wykorzystywanych w leczeniu cukrzycy, które posiadają właściwości fototoksyczne,
- retinoidy,
- leki o właściwościach przeciwbakteryjnych – wybrane antybiotyki, takie jak np. doksycyklina i tetracyklina, a w mniejszym stopniu również sulfametoksazol, cyprofloksacyna i lewofloksacyna,
- leki przeciwnowotworowe – metotreksat, 5-fluorouracyl,
- leki przeciwarytmiczne,
- leki na nadciśnienie tętnicze krwi – furosemid, hydrochlorotiazyd, kaptopryl, enalapryl, amlodypina,
- leki przeciwcholesterolowe – simwastatyna, prawastatyna,
- leki przeciwlękowe, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne,
- leki przeciwgrzybicze – ketokonazol, itrakonazol,
- zioła – dziurawiec, arcydzięgiel, arnika, rumianek, lubczyk, nagietek, nawłoć,
- konserwanty obecne w lekach i kosmetykach.
Uczulenie na słońce – objawy
Uczulenie na słońce – jak wygląda? Przy alergii na słońce pojawić się mogą:
- zaczerwienienie skóry,
- swędzenie,
- wysypka mająca postać grudek.
U osób z uczuleniem na słońce mogą wystąpić też pęcherze, choć w praktyce zdarza się to rzadko. Objawy pojawiają się zazwyczaj po kilku lub kilkunastu godzinach od kontaktu z promieniowaniem słonecznym. Przy polimorficznej osutce świetlnej występują różnego rodzaju zmiany skórne, np. grudki, krostki, plamki. Zazwyczaj, osoba która co roku na początku lata doświadcza wysypki od słońca, zauważa podobnego rodzaju zmiany skórne.
Uczulenie na słońce – ile trwa? Jest to bardzo osobnicza kwestia. Zmiany mogą utrzymywać się zaledwie kilka godzin lub kilka dni. Jeśli jednak nie osłonimy skóry od słońca, objawy mogą trwać dłużej. Przy alergii na słońce wysypka może obejmować nie tylko te obszary skóry które były odsłonięte, ale również te partie ciała, które były zakryte. Inaczej jest w przypadku reakcji fototoksycznej. Zmiany skórne pojawiają się jedynie na skórze która była bezpośrednio eksponowana na promieniowanie słoneczne.
Przy reakcji fototoksycznej często występują drobne pęcherzyki. Skóra jest zaczerwieniona i swędząca. Intensywność objawów jest skorelowana z dawką promieniowania. Im bardziej intensywna była ekspozycja skóry na działanie słońca, tym silniejsze są objawy. Zmiany skórne wywołane reakcją fototoksyczną pojawiają się w krótkim czasie po kontakcie ze słońcem. Związane z nią objawy przypominają te, które występują po oparzeniu słonecznym (Jak złagodzić oparzenia słoneczne? Skuteczne sposoby na oparzenia termiczne u dzieci i dorosłych).
Fotodermatoza – uczulenie na słońce wiąże się z wystąpieniem zaczerwienienia, swędzenia skóry i grudkowatej wysypki. Przy reakcji fototoksycznej powszechnie pojawiają się pęcherzyki, które obejmują jedynie obszary ciała mające bezpośredni kontakt z promieniowaniem słonecznym.
Uczulenie na słońce – jak leczyć?
Uczulenie na słońce – leczenie łagodzi objawy alergii i poprawia komfort pacjenta doświadczającego uciążliwego swędzenia i podrażnienia skóry. Zarówno przy reakcji fotoalergicznej, jak i fototoksycznej, warto spróbować znaleźć czynnik, który wywołał pojawiające się zmiany skórne. Nie zawsze jest to możliwe, ale w części przypadków można wskazać lek lub produkt, po którego użyciu (i ekspozycji na słońce) pojawiły się swędzenie i zaczerwienienie skóry. Może być to nowy kosmetyk lub nowy preparat zalecony przez lekarza.
Jeśli jest możliwość, warto zrezygnować ze stosowanego produktu. Jednak należy pamiętać, aby nie odstawiać żadnych leków zleconych przez lekarza bez konsultacji z nim. Ewentualne konsekwencje braku kontynuacji leczenia mogą być znacznie poważniejsze niż wysypka słoneczna. Jeśli możliwą przyczyną reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej jest lek bez recepty, można zapytać o możliwość zamiany na inny, przy którym ryzyko fotouczulenia jest niższe. Jeżeli natomiast źródłem problemów może być nowy kosmetyk, zamieńmy go na inny.
Objawy uczulenia na słońce można łagodzić przy pomocy hydrokortyzonu. Jest to słaby steryd, który działa przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Może być stosowany od 10-12 roku życia lub wcześniej jeśli zaleci tak lekarz. Pamiętajmy o tym, że sterydy zaleca się aplikować na skórę jedynie krótkotrwale, przez maksymalnie kilka dni. Jeśli skóra po zastosowaniu hydrokortyzonu jest bardzo przesuszona, warto ją dodatkowo natłuszczać.
Uczulenie na słońce – wysypka i uciążliwy świąd można też łagodzić przy pomocy doustnych leków przeciwalergicznych. Przykładowe leki na alergię dostępne bez recepty to: Aleric Deslo Active, Allertec Effect i Flonidan Control. U dzieci można zastosować tabletki rozpadające się w jamie ustnej lub syrop. Jeśli mimo stosowania leku przeciwhistaminowego i hydrokortyzonu, objawy nadal są mocno nasilone, warto skonsultować się z lekarzem. Może zalecić on doustny glikokortykosteorid lub inny preparat o silniejszym działaniu.
Zmagając się z objawami reakcji fotoalergicznej lub fototoksycznej, koniecznie należy pamiętać o ochronie przeciwsłonecznej. Ważne jest regularne stosowanie kosmetyków z wysokim filtrem przed każdym wyjściem na zewnątrz. W przypadku dłuższego przebywania poza domem, aplikację należy powtarzać co 2 godziny. O tym, jak istotne jest korzystanie z kosmetyków z filtrem i jak wybrać odpowiedni dla siebie preparat, można przeczytać w artykule: Dlaczego używanie kremu z filtrem UV jest tak ważne?
Uczulenie na słońce – domowe sposoby
Objawy uczulenia na słońce można łagodzić tez domowymi sposobami. Z pomocą przychodzą chłodne okłady. Przynoszą one uczucie ukojenia skóry. Łagodzą też swędzenie. Dodatkowo warto:
- unikać słońca – zdecydowanie wskazane jest maksymalne ograniczenie ekspozycji skóry na działanie promieni słonecznych. Jeśli przebywamy na świeżym powietrzu, starajmy się wybierać miejsca zacienione,
- zasłaniać skórę odzieżą – jak największy obszar ciała warto zasłonić ubraniem. Szczególnie przydatne są nakrycia głowy, które zasłaniają również uszy i kark, np. kapelusze.
Uczulenie na słońce – jak zapobiegać? Trudno jest przewidzieć reakcję organizmu na każdy lek, zioło czy kosmetyk. Profilaktyka jest więc mocno ograniczona. Osoby, które co roku wraz z nadejściem wiosny/lata doświadczają zmian skórnych po pierwszym kontakcie z bardziej intensywnym słońcem, powinny stopniowo przyzwyczajać do niego skórę i koniecznie pamiętać o wysokiej ochronie przeciwsłonecznej. Osoby uczulone na słońce muszą maksymalnie chronić skórę przed ekspozycją na promieniowanie słoneczne. Pomocne są w tym długie ubrania i szerokie nakrycia głowy. Warto też obserwować swój organizm i jego reakcję na stosowane leki lub kosmetyki. Wiedząc co mogło być potencjalną przyczyną wysypki od słońca, można w przyszłości starać się unikać kontaktu z tymi substancjami fotouczulającymi.
Bibliografia:
- Sankowska M., Janicka J., Misiak-Gałązka M., Rudnicka L. Polimorficzna osutka świetlna u dzieci – obraz kliniczny, diagnostyka różnicowa i leczenie. Pediatr Med. Rodz 2022, 18 (1), 22-27, doi: 10.15557/PiMR.2022.0003.
- Skrobiszewski A. Reakcje fototoksyczne oraz fotoalergiczne. Kosmetologia Estetyczna 2012, 4, 1, 240-242.
- Di Bartolomeo L., Irrera N., Campo G.M., et al. Drug-Induced Photosensitivity: Clinical Types of Phototoxicity and Photoallergy and Pathogenetic Mechanisms. Front Allergy. 2022 Jun 20;3:876695. doi: 10.3389/falgy.2022.876695.
