Wirus HIV nie przenosi się przez ślinę, pot, ani łzy. Najczęściej do zarażenia dochodzi przez kontakt z krwią, wydzielinami z narządów płciowych oraz w okresie okołoporodowym i podczas karmienia piersią. Czym objawia się HIV? Jakiego rodzaju zmiany skórne HIV może powodować? Dowiedz się też, dlaczego nie u każdej osoby zarażonej wirusem rozwija się AIDS i jakie ryzykowne zachowania zwiększają możliwość zachorowania.
1. Wirus HIV – czym jest?
2. Jak zaraża się HIV? Możliwe drogi zakażenia
3. Jak rozpoznać HIV?
4. HIV – objawy zakażenia
5. Wirus HIV – jak zapobiegać zakażeniu?
Wirus HIV – czym jest?
HIV to skrót od Human Immunodefficiency Virus, co w języku polskim oznacza – ludzki wirus nabytego niedoboru odporności. Zgodnie z szacunkami z roku 2022, podawanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), 39 milionów ludzi na świecie było zakażonych wirusem HIV. Aż 2/3 tej wartości dotyczyło osób zamieszkujących tereny afrykańskie. W tym samym roku, ok. 630 000 osób zmarło z przyczyn związanych z zakażeniem tym wirusem.
Wirus HIV pozostaje w organizmie już do końca życia. Na obecną chwilę nie dysponujemy lekarstwem, które pozwoliłoby całkowicie pozbyć się wirusa. Dostępne są jednak szybkie i wiarygodne metody diagnostyczne, które pozwalają wykryć zakażenie, a także metody leczenia, które umożliwiają chorym zachowanie dobrej jakość i długości życia. W razie potrzeby można też sięgnąć po domowe testy diagnostyczne, dzięki którym możliwe jest samodzielne przeprowadzenie badania w komfortowych dla siebie warunkach.
Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że osoba zarażona wirusem HIV ma AIDS. AIDS (Aquired ImmunoDefficiency Syndrome) to zespół nabytego niedoboru odporności. Jest to ostatnie stadium nieleczonego zakażenia wirusem HIV. Oznacza to, że osoby zarażone wirusem HIV nigdy nie muszą zmagać się z AIDS. Obecnie mamy dostęp do leczenia, które skutecznie zapobiega wystąpieniu tej choroby.
Jak zaraża się HIV? Możliwe drogi zarażenia
W społeczeństwie wciąż pokutuje wiele mitów dotyczących sposobów zarażenia się wirusem HIV. W rzeczywistości wyróżniamy 3 główne drogi, którymi dochodzi do zakażenia:
- z krwią,
- podczas kontaktów seksualnych w wyniku styczności z wydzielinami pochodzącymi z narządów płciowych,
- z mlekiem matki.
Wśród ryzykownych zachowań, które zwiększają ryzyko zarażenia wirusem HIV wymienić można:
- używanie tych samych igieł lub strzykawek,
- kontakt krwi w której obecny jest wirus HIV z raną – taka sytuacja może mieć miejsce np. przy dotknięciu zranioną dłonią igły na której znajduje się krew osoby zarażonej,
- skaleczenie igłą lub innym przedmiotem, na którym znajduje się krew osoby chorej,
- kontakty seksualne różnego rodzaju (oralne, waginalne, analne) podczas których dochodzi do bezpośredniego kontaktu z wydzieliną z narządów płciowych, np. płynem ejakulacyjnym, spermą czy też wydzieliną z pochwy.
Do zarażenia może dojść również w trakcie porodu i w okresie okołoporodowym. Dziecko jest najbardziej narażone na kontakt z wirusem podczas ostatnich tygodni ciąży. Istotne ryzyko zachorowania dotyczy też karmienia piersią. Z tego powodu obecnie nie zaleca się karmienia piersią przez matki, które są zarażone wirusem HIV.
Wirus HIV nie przenosi się między kolejnymi osobami razem ze śliną, potem czy łzami. Materiałem zakaźnym nie są też mocz, wymiociny ani kał, o ile oczywiście nie mają one w sobie domieszki krwi. Istotne jest również to, że wirus HIV nie ulega replikacji poza organizmem człowieka. Nie pozostaje on zbyt długo na przyrządach i powierzchniach. Uważa się, że może on przetrwać poza organizmem zaledwie kilka godzin. Dodatkowo, jest on też wrażliwy na działanie wysokiej temperatury.
Jak rozpoznać HIV?
Szeroka dostępność testów na HIV umożliwia szybkie wykrycie zakażenia. We wszystkich województwach obecne są punkty konsultacyjno-diagnostyczce, w których można bezpłatnie i anonimowo wykonać test na HIV. Nie jest wymagane skierowanie. Jak wyglądają badania na HIV? Do badania wykorzystywana jest próbka krwi. Wynik dostępny jest w ciągu kilku najbliższych dni, a czasem nawet następnego dnia. Oprócz badania w punkcie diagnostycznym, można też samodzielnie wykonać domowy test na HIV. Jest on wysoce czuły i dokładny. Domowy test diagnostyczny może stanowić wstępne badanie. Jeśli uzyskano wynik pozytywny, należy zgłosić się do lekarza.
W procesie diagnostyki zarażenia wirusem HIV problemem jest tzw. okno serologiczne. Po ewentualnym zarażeniu wirusem, poziom przeciwciał oraz antygenów jest jeszcze zbyt niski, aby można było go wykryć. Okres ten może wynosić od kilku tygodni do nawet 3 miesięcy.
Badanie w kierunku zarażenia wirusem HIV jest w Polsce zalecane wszystkim kobietom ciężarnym. Rekomendowane jest wykonanie go w I trymestrze ciąży i powtórzenie w III trymestrze. O innych badaniach, które warto przeprowadzić podczas ciąży przeczytać można w artykule: Niezbędne badania w ciąży, które powinna wykonać każda mama. Jakie badania wykonać w ciąży – kalendarz.
HIV – objawy zakażenia
Jak objawia się HIV? Do zakażenia wirusem HIV najczęściej dochodzi w młodym wieku. W zależności od etapu choroby inne mogą być pojawiające się w związku z zakażeniem symptomy. HIV – objawy po jakim czasie występują? Pierwsze objawy HIV pojawiają się najczęściej po 2-4 tygodniach od zakażenia. Rozwija się wówczas ostra choroba retrowirusowa (wirus HIV należy do rodziny retrowirusów). Mogą wówczas nagle pojawić się takie objawy jak:
W tym okresie dochodzi do intensywnego namnażania się wirusa. Jednocześnie zachodzi wówczas wysokie ryzyko zarażenia kolejnych osób. HIV – objawy skórne mają zazwyczaj postać wysypki. Na skórze twarzy, kończyn oraz tułowia mogą pojawić się plamki i grudki, których średnica raczej nie przekracza 1 cm. Zmiany te nie swędzą. Choć związana z zarażeniem wirusem HIV wysypka pojawia się u większości chorych, nie jest to objaw który występuje zawsze. U części pacjentów zmiany skórne w ogóle się nie pojawiają lub mają tak niewielkie nasilenie, że łatwo jest je przeoczyć.
Wirus HIV – objawy ostrej choroby retrowirusowej ustępują po kilkunastu dniach niezależnie od tego, czy wprowadzone zostało leczenie czy też nie. Kolejnym etapem jest okres bezobjawowy. Chory czuje się wówczas normalnie, tak jak wcześniej. Okres ten może trwać od kilku do kilkunastu lat. Po nim rozwija się okres objawowego zakażenia HIV.
Na skutek obniżenia odporności, pacjent jest bardziej podatny na różnego rodzaju infekcje i choroby. Jednocześnie, upośledzone funkcjonowanie układu immunologicznego powoduje spowolniony i/lub zaburzony powrót do zdrowia. Z tego powodu, infekcja może utrzymywać się dłużej. Pacjent może zmagać się z gorączką nawet dłużej niż miesiąc. Jest bardziej narażony na przewlekłą biegunkę, a także na kandydozę jamy ustnej. W tym okresie może rozwinąć się też półpasiec czy chociażby neuropatia obwodowa.
Jeśli zarażenie wirusem HIV nie jest odpowiednio leczone, w ostateczności rozwija się AIDS. Objawy pojawiające się na tym etapie są raczej charakterystyczne dla zakażenia wirusem HIV i rzadko pojawiają się u osób ogólnie zdrowych. Dla osób z AIDS drobnoustroje, które są niegroźne dla osób zdrowych, mogą stanowić poważne zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia.
Choroby typowe dla AIDS to m.in. kandydoza przełyku, nawracające bakteryjne zapalenie płuc, gruźlica płuc, pneumocystoza i długotrwałe zakażenie wirusem opryszczki pospolitej. U pacjentów pojawia się też zespół wyniszczenia, objawiający się spadkiem masy ciała i utrzymującą się ponad miesiąc gorączką lub biegunką.
HIV u dziecka – objawy u maluchów zarażonych wirusem w okresie okołoporodowym pojawiają się szybciej i mają większą dynamikę. Wirus szybko replikuje i w krótkim czasie osiąga wysokie stężenie we krwi. Mogą pojawić się zaburzenia funkcjonowania wszystkich narządów. Powodowane przez wirus HIV objawy mogą mieć postać upośledzenia rozwoju psychoruchowego i nawracających infekcji. Często występują też dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Przyrost masy ciała nie jest odpowiedni. Objawy zakażeniem HIV u nastolatków są zbliżone do tych, które występują u osób dorosłych.
Wirus HIV – jak zapobiegać zakażeniu?
W ramach profilaktyki zakażenia wirusem HIV zalecane jest przede wszystkim unikanie ryzykownych sytuacji. Chorobie tej można skutecznie zapobiegać poprzez:
- unikanie przypadkowych zbliżeń seksualnych,
- korzystanie z prezerwatyw podczas stosunku z osobą, wobec której nie jesteśmy pewni co do ewentualnego nosicielstwa wirusa HIV,
- wykonywanie zabiegów inwazyjnych czy chociażby tatuaży jedynie u odpowiednio wykwalifikowanych osób,
- korzystanie tylko ze sterylnych igieł i strzykawek.
Należy też zachować dużą ostrożność podczas kontaktu z płynami, w których obecna jest krew. Taka sytuacja może mieć miejsce podczas udzielania pierwszej pomocy. Będąc osobą aktywną seksualnie warto przynajmniej raz w życiu przebadać się pod kątem obecności wirusa HIV. Szczególnie, jeśli mieliśmy już w swoim życiu kilku partnerów seksualnych.
Zarażenie wirusem HIV wymaga przewlekłego leczenia. Dostępne są leki, które znacząco ograniczają namnażanie się wirusa i zapobiegają rozwojowi AIDS. Szybkie wdrożenie leczenia i przestrzeganie zaleceń lekarskich minimalizuje groźne skutki choroby. Pacjenci przyjmujący regularnie leki mają szansę na długie, dobrej jakości życie.
Bibliografia:
- Parczewski M., Witak-Jędra M., Aksak-Wąs B. Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV. Zalecenia PTN AIDS 2023.
- Zakażenia HIV i AIDS – poradnik dla lekarzy. Pod redakcją Andrzeja Gładysza i Brygidy Knysz. Wydanie sfinansowane przez Krajowe Centrum ds. AIDS ze środków Ministerstwa Zdrowia. Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2014.
- Informacje dotyczące HIV, AIDS znajdujące się na stronie WHO: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids.
- Barałkiewicz G. Zakażenia wirusem HIV/AIDS. Przewodnik Lekarza 2001, 4, 5, 68, s. 82-85.
