Wirus HPV odpowiada za rozwój brodawek w obrębie różnych części ciała. Poznanych jest ponad 200 typów tego patogenu. Czy wirus HPV jest groźny? Jak objawia się zarażenie wirusem brodawczaka ludzkiego? Poznaj sposoby leczenia i zapobiegania infekcji!
1. Wirus HPV – co to?
2. Zakażenie wirusem HPV - przyczyny
3. Zakażenie wirusem HPV – objawy
4. Zakażenie wirusem HPV - leczenie
5. Wirus HPV – badania
6. Wirus HPV – szczepienia ochronne
Wirus HPV – co to?
Co to jest wirus HPV? HPV to skrót od human papilloma virus, co oznacza wirusa brodawczaka ludzkiego. Istnieje ponad 200 typów tego wirusa. Odpowiada on za występowanie brodawek na dłoniach lub stopach, brodawek w okolicy narządów płciowych oraz innych części ciała. Wirus HPV może też powodować raka szyjki macicy i prącia.
Zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego występują powszechnie. Większość osób aktywnych seksualnie, na pewnym etapie życia ma styczność z tym patogenem. Zaledwie jednak u niewielkiej części z nich rozwija się przetrwałe zakażenie.
Przy brodawkach na stopach lub dłoniach można sięgnąć po dostępne bez recepty preparaty na kurzajki i brodawki. W leczeniu brodawek umiejscowionych w okolicy narządów intymnych wprowadza się leki na receptę.
Zakażenie wirusem HPV – przyczyny
Brodawki dłoni i stóp są zazwyczaj powodowane przez następujące typy wirusa: HPV1, HPV2, HPV4, HPV27 i HPV57. Brodawki płciowe, określane również jak kłykciny kończyste, rozwijają się w wyniku zakażenia typem HPV6 i HPV11. Są one odpowiedzialne za większość przypadków infekcji. Określa się je jako niskoonkogenne typy wirusa. Oznacza to, że ryzyko rozwoju nowotworu jest w ich przypadku niskie. Czasami dochodzi jednak do zakażenia wysokoonkogennymi typami wirusa HPV (np. HPV16, HPV18, HPV31, HPV33 i HPV45). W ich przypadku, ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej jest wysokie.
Wirus HPV u mężczyzn i kobiet przenosi się poprzez kontakt seksualny. Do zakażenia może dojść już w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry lub błon śluzowych, nawet wtedy, gdy nie doszło do penetracji. Wirus może przenieść się na partnera seksualnego podczas stosunku waginalnego, analnego, a także oralnego (po stosunku oralnym mogą pojawić się objawy zakażenia wirusem HPV w jamie ustnej).
Do rozwoju brodawek stop i dłoni również dochodzi przez bezpośredni kontakt ze skórą. Stosunkowo łatwo można zarazić się wirusem HPV na basenie, ponieważ rozpulchnione tkanki są bardziej podatne na wnikanie wirusa. Transmisji tego patogenu sprzyja też uszkodzenie skóry. Wirus HPV może być też przeniesiony z matki na dziecko podczas porodu, choć w praktyce zdarza się to bardzo rzadko.
Zarażenie wirusem HPV – objawy
Wirus HPV – objawy skórne w przypadku brodawek stop i dłoni są dość charakterystyczne:
- wirus HPV na dłoniach objawia się zazwyczaj w postaci brodawek zwykłych. Są one niewielkie (o średnicy do 1 cm) o odcieniu szarym, cielistym lub brązowawym. Najczęściej umiejscawiają się w okolicy paznokcia,
- wirus HPV na stopach przyjmuje postać brodawek podeszwowych. Brodawki te mają nieco większy rozmiar niż brodawki na dłoniach. Otaczać może je zrogowaciały naskórek.
Brodawki na dłoniach i stopach przypominają wyglądem kalafiorowate guzki. Wystają ponad powierzchnię zdrowej skóry i mają nierówną strukturę. Charakterystyczny jest brak linii papilarnych na ich powierzchni. Często obserwuje się też czarne kropki na brodawkach.
Wirus HPV – objawy kłykcin kończystych to również kalafiorowate guzki, tylko o inne lokalizacji. Zmiany mogą pojawić się w okolicy warg sromowych, odbytu lub prącia. Mają one niewielkie rozmiary i nie zawsze są wypukłe. Część brodawek jest płaska. Powierzchnia brodawek płciowych może być zrogowaciała, szorstka lub gładka.
Warto zaznaczyć, że powodowane zarażeniem wirusem HPV pierwsze objawy infekcji mogą wystąpić stosunkowo późno. Okres wylęgania wirusa, czyli czas który upływa od momentu zarażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby wynosi bowiem kilka tygodni lub miesięcy. W tym okresie, choć pacjent nie zauważa u siebie żadnych niepokojących symptomów, może zarażać kolejne osoby.
Zakażenie wirusem HPV – leczenie
Wirus HPV – leczenie infekcji jest ograniczone. Nie dysponujemy obecnie lekiem, który umożliwia całkowite wyleczenie zakażenia. W przypadku zmian na stopach i dłoniach można sięgnąć po preparaty z kwasami lub środki do wymrażania. W przykładowym leku Brodacid obecny jest kwas salicylowy i kwas mlekowy, które wykazują działanie zmiękczające oraz złuszczające. Płyn z kwasami wymaga regularnej aplikacji na zmianę skórną. Dostępne są też preparaty do wymrażania (krioterapia), np. Help4Skin Brodawki i kurzajki, Undofen Krioterapia lub Wartix. Można z nich korzystać u dorosłych i dzieci powyżej 4 roku życia. Zazwyczaj do pozbycia się brodawki wystarczy jedna aplikacja. Należy mieć jednak na uwadze, że mimo wprowadzenia leczenia, brodawki mogą nawracać.
Wirus HPV – leczenie domowe powinno być ograniczone jedynie do pojedynczych brodawek na dłoniach lub stopach. Jeśli zmiany pojawiają się w innym miejscu, bezpieczniejsze jest usunięcie ich przez doświadczonego lekarza. Należy też zaznaczyć, że miejscowe preparaty z kwasami nie powinny być stosowane przez diabetyków. Krioterapia nie jest natomiast wskazana przy dużych brodawkach lub zmianach zlokalizowanych w okolicy o cienkiej, delikatnej skórze.
Kłykciny kończyste powodowane przez wirus HPV u mężczyzn i kobiet leczy się przy pomocy leków dostępnych na receptę. Zmiany powodowane przez wirusa brodawczaka ludzkiego mogą ustąpić samoistnie. Zazwyczaj nie jest to jednak proces krótkotrwały. Ponadto przez ten okres może dość do rozsiania zmian lub ich powiększania. Zachodzi też ryzyko zarażenia kolejnych osób.
Wirus HPV – badania
Wirus HPV – badanie fizykalne i przyjrzenie się powstałym zmianom najczęściej wystarczy, aby prawidłowo rozpoznać infekcję. Część placówek oferuje testy na wirusa HPV, które można wykonać zarówno w placówce medycznej, jak również w domu. Jeśli podejrzewana jest zmiana nowotworowa, konieczne może być wykonanie cytologii lub kolonoskopii. Tu warto zaznaczyć, jak istotne jest regularne wykonywanie cytologii. Badanie to umożliwia wczesne wykrycie zmian, które nie powodują jeszcze żadnych objawów.
Czasami, przy podejrzeniu zarażenia wirusem HPV lekarz może zlecić dodatkowe badania w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową. Zdarza się również, że zmiany wywołane wirusem HPV bywają mylone z zakażeniem wirusem opryszczki.
Wirus opryszczki (HPV) – objawy zakażenia są zazwyczaj na tyle odmienne, że zmiany można od siebie odróżnić. Przy wirusie opryszczki pojawiają się swędzące grudki, którym często towarzyszy uczucie mrowienia oraz ból. Po kilku dniach, z grudek powstają pęcherzyki wypełnione płynem, które następnie pękają. W miejscu uwidaczniają się niewielkie owrzodzenia lub nadżerki. Więcej informacji na temat opryszczki można znaleźć w artykule: Opryszczka wargowa – przyczyny, objawy, leczenie. Brodawki natomiast mają postać kalafiorowatych guzków pozbawionych linii papilarnych. Na brodawki wskazują też czarne kropki obecne na powierzchni zmiany. Zazwyczaj, brodawki nie są bolesne, choć jeśli mają duże rozmiary lub zlewają się ze sobą, mogą powodować ból. Brodawki w obrębie narządów intymnych mogą skutkować bólem podczas stosunku. Jeśli zlokalizowane są w okolicy cewki moczowej, są przyczyną bólu i trudności z oddawaniem moczu.
Wirus HPV – szczepienia ochronne
Dostępne są szczepienia ochronne przeciwko wirusowi HPV, które chronią przed zarażeniem jednymi z najbardziej onkogennych typów wirusa. Szczepionki nie są refundowane. Szczepionka 4-walentna działa przeciwko 4 typom wirusa HPV. Dostępna jest też szczepionka 9-walentna, która chroni przed zakażeniem powodowanym aż przez 9 typów wirusa. Jak zostało wspomniane na wstępie, znanych jest ponad 200 typów wirusa HPV. Szczepienia zapobiegają infekcjom, powodowanym przez najczęstsze onkogenne typy. Nie zapobiegają jednak całkowicie zarażeniu. Poddając się więc szczepieniu należy nadal pamiętać o regularnej cytologii, która umożliwia szybkie wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych.
Jedną z metod profilaktyki jest też korzystanie z prezerwatyw. Są one zalecane w celu ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową choć warto podkreślić, że nie zapobiegają w pełni przed zarażeniem wirusem HPV.
Aby zapobiegać zarażeniu wirusem brodawczaka ludzkiego, zaleca się:
- częste mycie rąk,
- korzystanie z obuwia ochronnego w miejscach publicznych, takich jak basen, sauna,
- używanie własnego ręcznika,
- ochronę rany lub innego rodzaju uszkodzenia skóry podczas pobytu na basenie – plastry wodoodporne zabezpieczają miejsce zranienia i ograniczają ryzyko transmisji wirusa.
Nieprzestrzeganie zasad higieny podczas wizyty na basenie zwiększa ryzyko zarażenia nie tylko wirusem HPV, ale również innymi patogenami. Można zarazić się chociażby grzybicą skóry i paznokci, której został poświęcony wpis: Jak wygląda grzybica paznokci u stóp oraz jak ją leczyć?
Wirus HPV występuje powszechnie w społeczeństwie. Większość powodowanych przez niego zmian jest łagodna. Może ustąpić samoistnie, choć w celu przyspieszenia pozbycia się zmiany oraz ze względu na odczuwany ból i dyskomfort, wielu pacjentów podejmuje się próby samodzielnego usuwania brodawek. Leczenie domowe powinno jednak ograniczać się jedynie do usuwania niewielkich, pojedynczych brodawek ze stóp lub dłoni. Przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie częstej zmiany partnerów seksualnych to główne sposoby zapobiegania zarażeniu wirusem HPV.
Bibliografia:
- Luria L., Cardoza-Favarato G. Human Papillomavirus. [Updated 2023 Jan 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448132/
- Zarębska-Michaluk D. Szczepienie przeciw HPV – informacje praktyczne. Monografie po Dyplomie 2020, 02.
- Nowakowski A., Jach R., Szenborn L. i inni. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko zakażeniom wirusami brodawczaka ludzkiego w Polsce. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2022, 7, 2, 81-91.
