Kontakt z wirusem RSV ma ok. 90% dzieci do 2. roku życia. Infekcje wywołane tym drobnoustrojem mogą mieć różny przebieg. Czym jest wirus RSV? Jakie objawy u dzieci i u dorosłych wywołuje? Dla których pacjentów jest groźny?
1. Wirus RSV – co to?
2. Czy wirus RSV jest groźny?
3. Wirus RSV – objawy
4. Wirus RSV u dzieci i dorosłych – leczenie
5. Jak zapobiegać infekcji wirusem RSV?
Wirus RSV – co to?
Wirus RSV – co to jest i czy stwarza zagrożenie dla dzieci lub osób dorosłych? O wirusie RSV mówi się w ciągu ostatnich miesięcy coraz więcej. Czym jest wirus RSV (human respiratory syncytial virus)? Syncytialny wirus nabłonka oddechowego swoją nazwę zawdzięcza łączeniu się (fuzji) komórek nabłonka oddechowego, do których przeniknął wirus i w których dochodzi do jego namnażania się (replikacji). Wirus RSV występuje powszechnie. Uważa się, że kontakt z nim ma 90% dzieci do drugiego roku życia. Możliwe są też reinfekcje. Oznacza to, że raz przechorowana infekcja wywołana przez wirusa RSV nie chroni pacjenta przed ponownym zachorowaniem.
Czy wirus RSV jest groźny?
RSV – wirus ten najczęściej wywołuje infekcje górnych dróg oddechowych. U małych dzieci, jest on główną przyczyną zapalenia oskrzelików, które czasami ma poważny przebieg i wymaga hospitalizacji. Wirus RSV najgroźniejszy jest dla wcześniaków, maluchów z wrodzoną wadą serca, dzieci z przewlekłymi chorobami płuc, rdzeniowym zanikiem mięśni (SMA) i zaburzeniami odporności. Zapalenie oskrzelików dotyczy głównie dzieci w pierwszych dwóch latach życia. Im młodsze dziecko, tym ryzyko poważnego przebiegu choroby, konieczności hospitalizacji i wystąpienia powikłań jest wyższe. Odpowiadając więc na pytanie, czy wirus RSV jest groźny, należałoby stwierdzić że najbardziej niebezpieczny jest dla małych dzieci do 2 r.ż., szczególnie tych z wymienionych wcześniej grup ryzyka.
Co to jest wirus RSV? Jest to wirus nabłonka oddechowego, który wywołuje infekcje górnego lub dolnego odcinka dróg oddechowych. Najbardziej niebezpieczny jest dla dzieci do 2. r.ż., u których powoduje zapalenie oskrzelików.
Dlaczego wirus RSV jest groźny właśnie dla małych dzieci? Wynika to ze specyficznej budowy niedojrzałych jeszcze dróg oddechowych. Oskrzela są wąskie, przez co rozwijający się stan zapalny i związany z nim obrzęk błony śluzowej łatwiej prowadzi do zwężenia oskrzelików. Konsekwencją tego jest utrudniony przez nie przepływ powietrza. Intensywnie produkowany śluz podczas infekcji zatyka oskrzeliki.
Wirus RSV – objawy
Wirus RSV u dzieci – objawy mogą się różnić w zależności od tego, które piętro układu oddechowego zostało zaatakowane przez wirusa. U starszych dzieci infekcja najczęściej ma łagodny przebieg i dotyczy zazwyczaj górnych dróg oddechowych. Możliwe objawy to katar, kaszel, stan podgorączkowy lub gorączka, pogorszenie samopoczucia i spadek apetytu. Podobne dolegliwości wywołuje wirus RSV u dorosłych. Objawy te są niespecyficzne i trudno jest odróżnić je od symptomów, które wywołuje zwykłe przeziębienie lub COVID-19. Pomocne w postawieniu prawidłowej diagnozy są domowe testy diagnostyczne, takie jak Fluorecare, który w 1 próbce wykrywa antygeny grypy, wirusa RSV i SARS-CoV-2.
Zapalenie oskrzelików w 50-80% powodowane jest właśnie przez wirus RSV. Objawy to:
- kaszel, początkowo suchy, a następnie mokry,
- katar,
- gorączka,
- duszność – wydłuża się faza wydechowa (obrzęk i nadmiar śluzu zatyka oskrzeliki, przez co powietrze trudniej przedostaje się do pęcherzyków płucnych, a jeszcze trudniej się z nich wydostaje),
- świst wydechowy,
- czasami bezdechy - częściej pojawiają się one u wcześniaków,
- przyspieszony oddech – rodzic może zauważyć wciąganie dodatkowych mięśni podczas wdechu – np. międzyżebrzy, dołka podobojczykowego, poruszanie skrzydełkami nosa,
- zmiany w badaniu osłuchowym – świsty, rzężenia, furczenia.
Wirus RSV u dzieci do 2. roku życia nie zawsze wywołuje zapalenie oskrzelików. Infekcja często przebiega w postaci łagodnego zakażenia górnych dróg oddechowych, które łatwo można pomylić ze zwykłym przeziębienie. U około połowy tak małych dzieci, infekcja wirusem RSV prowadzi do zapalenia dolnych dróg oddechowych, z czego 1-3% maluchów z zapaleniem oskrzelików wymaga leczenia w warunkach szpitalnych.
Wirus RSV u dzieci i dorosłych – leczenie
Wirus RSV u dorosłych i u starszych dzieci najczęściej powoduje łagodne infekcje górnych dróg oddechowych, które leczy się objawowo. Mają one charakter samoograniczający się, w związku z czym mijają w ciągu kilku dni. W przypadku pojawienia się zatkanego nosa lub wycieku dużej ilości wydzieliny można sięgnąć po lek na katar (np. spray Nasic, Acatar, Otrivin) który obkurczy naczynia krwionośne i przywróci swobodny oddech. Kaszel początkowo jest suchy, a po 2-4 dniach staje się mokry. Nie zawsze zachodzi konieczność leczenia kaszlu przy łagodnych infekcjach dróg oddechowych. Lek na kaszel można zastosować, jeśli staje się on bardzo męczący dla chorego i utrudnia wykonywanie codziennych aktywności lub zaburza sen. Skuteczny preparat przeciwkaszlowy zawiera m.in. lewodropropizynę (np. Levopront, Solvetusan, Unituss Junior) lub dekstrometorfan (np. tabletki Acodin).
Kiedy dochodzi do odkrztuszania mokrej wydzieliny, nie stosujmy leków hamujących kaszel. Zaleca się z nich korzystać jedynie na początku infekcji, gdy suchy kaszel jest bardzo męczący. W kolejnej fazie infekcji, gdy pojawia się mokry kaszel, można zastosować lek pomagający rozrzedzić zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę i ułatwiający jej usunięcie. Przy kaszlu mokrym dobrze sprawdzić powinien się preparat z ambroksolem (np. Mucosolvan, Flavamed) lub acetylocysteiną (np. ACC, Mucofortin, Fluimucil Muko).
Zakażenie dróg oddechowych wywołane wirusem RSV u dzieci również leczy się objawowo. Ze względu na fakt, że infekcja ma pochodzenie wirusowe, nie stosuje się antybiotyków. Leki te powinny być zalecane jedynie wtedy, gdy lekarz ma podstawy do tego, aby sądzić, że doszło do nadkażenia bakteryjnego. Nie ma również wystarczających dowodów na skuteczność leków przeciwwirusowych i wziewnych glikokortykosteroidów w leczeniu zapalenia oskrzelików wywołanego przez wirusa RSV. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że u dzieci do 2. roku życia, nie zaleca się podawać jakichkolwiek leków na kaszel lub katar bez konsultacji z lekarzem. A mając na uwadze, że zapalenie oskrzelików dotyczy głównie dzieci z tej grupy wiekowej, leczenie nawet łagodnej infekcji powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza.
Jeśli w związku z zakażeniem, pojawia się duża ilość wydzieliny z noska, można ją odciągać przy pomocy specjalnego aspiratora. Przed i po zastosowaniu odciągacza kataru należy nawilżyć śluzówkę wodą morską. Pomocne mogą być też plastry nasączone olejkami eterycznymi, takie jak Aromactiv+, które przykleja się w niedużej odległości od noska dziecka (np. do piżamki). W przypadku pojawienia się gorączki, lekarz może zalecić podanie leku z ibuprofenem (np. Ibufen dla dzieci Forte, Ibuprom dla dzieci Forte) lub paracetamolem (np. Panadol dla dzieci, Pedicetamol). Można wprowadzić też inhalacje na zapalenie oskrzelików, wykorzystując 3% NaCl, choć ich skuteczność w leczeniu tego schorzenia nie została jednoznacznie potwierdzona. Zakażenia dolnych dróg oddechowych wywołane wirusem RSV, które mają cięższy przebieg, najczęściej wymagają leczenia w szpitalu.
11 characters selected
Leczenie infekcji wywołanej przez wirusa RSV jest objawowe. Oznacza to, że stosuje się leki łagodzące te dolegliwości, które występują u danego pacjenta. Najczęściej pomocne są środki przeciwkaszlowe, wykrztuśne, łagodzące katar, a czasami również leki zmniejszające gorączkę.
Jak zapobiegać infekcji wirusem RSV?
Wirus RSV u dorosłych i dzieci rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Podczas kaszlu, kichania lub mówienia, wirusy przemieszczają się na kolejną osobę, mogąc powodować rozwój zakażenia. Okres inkubacji wirusa RSV, czyli czas od momentu kontaktu z tym drobnoustrojem do pojawienia się pierwszych dolegliwości wynosi od 2 do 8 dni. Chorzy zarażają najczęściej nie dłużej niż tydzień, choć pacjenci z zaburzeniami odporności mogą zarażać znacznie dłużej – nawet do miesiąca.
Czy można zapobiegać infekcji wirusem RSV? Ze względu na powszechność jego występowania, zapobieganie zakażeniu jest dość trudne. Właściwie jedynym dostępnym sposobem ograniczenia rozprzestrzeniania się tego patogenu jest częste mycie rąk i unikanie kontaktu z chorymi. W przypadku noworodków, niemowląt i małych dzieci korzystne jest karmienie piersią. Jest to naturalny sposób zapobiegania infekcjom dróg oddechowych. Dzieci karmione piersią statystycznie rzadziej ciężko przechodzą infekcje i rzadziej wymagają hospitalizacji. U starszych dzieci i osób dorosłych dbanie o silny układ odpornościowy również może pomóc w ograniczeniu ilości infekcji i złagodzeniu ich przebiegu. O sposobach na wzmocnienie odporności można przeczytać w artykule: Wpływ probiotyków na układ immunologiczny – jak wzmocnić odporność organizmu?
Wirus RSV u dzieci i dorosłych w przeważającej ilości przypadków powoduje łagodne zakażenia dróg oddechowych. Pojawiające się objawy można skutecznie łagodzić preparatami dostępnymi bez recepty, odpowiednimi dla danej grupy wiekowej. Bacznej obserwacji wymagają najmłodsi pacjenci, w pierwszym i drugim roku życia, ponieważ to właśnie oni, ze względu na specyfikę budowy układu oddechowego, są najbardziej narażeni na zapalenie oskrzelików wywołane wirusem RSV. W przypadku ciężkiego przebiegu choroby zazwyczaj konieczna jest hospitalizacja. Podanie tlenu przy spadku saturacji skutecznie zmniejsza duszności. Przebycie zakażenia nie pozostawia niestety długotrwałej odporności. W związku z tym, możliwe są reinfekcje (ponowne zakażenie wirusem RSV).
Bibliografia:
- Jain H., Schweitzer J.W., Justice N.A., Respiratory Syncytial Virus Infection, In: StatPearls [Internet, Treasure Island (FL), StatPearls Publishing, 2022, available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459215/
- Wildenbeest J.G., Billard M.N., Zuurbier R.P. i wsp. The burden of respiratory syncytial virus in healthy term-born infants in Europe: a prospective birth cohort study, Lancet Respir Med., 2022, doi: doi.org/10.1016/S2213-2600(22)00414-3
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A. i inni, Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, 2016, Wydawnictwo sfinansowane ze środków Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015
- Wagner T., Zapalenie oskrzelików, Pediatria po Dyplomie, 2011, 15, 2, 21-31
