Witamina D wpływa na funkcjonowanie niemal całego organizmu człowieka. To bardzo ważny składnik zarówno dla dorosłych jak i dzieci. Nie mniej jednak ze względu na jej zbyt niską podaż w diecie oraz ograniczoną syntezę w skórze ponad połowa populacji ludzkiej cierpi na jej niedobór. Jakie działanie ma witamina D3? Jak właściwie ją dawkować i na co zwrócić uwagę przy wyborze preparatu?
1. Witamina D3 dla dorosłych – dlaczego jest tak ważna?
2. Witamina D3 na odporność
3. Niedobór witaminy D3
4. Jaką dawkę witaminy D3?
5. Witamina D3 - jaką najlepszą wybrać?
Witamina D3 dla dorosłych – dlaczego jest tak ważna?
Witamina D (kalcyferol), podobnie jak witaminy A, E i K, jest rozpuszczalna w tłuszczach. Naturalnie w organizmach zwierzęcych występuje forma zwana witaminą D3 (cholekaleferol). Dlatego witamina D a D3 są to nazwy często stosowane zamiennie. To właśnie witamina D3 pełni szereg ważnych funkcji w organizmie i jest formą aktywną. Przede wszystkim wpływa ona na prawidłową mineralizację tkanki kostnej. Zarówno poprzez regulację gospodarki wapniowo – fosforanowej jak i różnicowanie komórek kostnych. Dzięki temu witamina D chroni przed utratą masy kostnej, a co za tym idzie kości są bardziej gęste i znacznie trudniej ulegają złamaniom.
Prawidłowy poziom witaminy D zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu II, ponieważ zapewnia ona właściwe funkcjonowanie komórek trzustki, które wydzielają insulinę. Zmniejsza również prawdopodobieństwo zachorowania na niektóre nowotwory, w tym m.in.: jelita grubego, piersi i trzustki. Ponadto witamina D3 działa neuroprotekcyjnie i zapobiega rozwojowi wielu neurologicznych schorzeń neurodegeneracyjnych (choroba Parkinsona, Alzheimera). Wpływa również na ciśnienie tętnicze, układ sercowo – naczyniowy oraz odpornościowy. Jest regulatorem odpowiedzi immunologicznej. Dlatego jej prawidłowa ilość jest tak ważna w przebiegu schorzeń o podłożu autoimmunologicznym oraz alergicznym.
Witamina D3 na odporność
Zastanawiając się: witamina D3 - na co pomaga? Oprócz wpływu na układ kostny jest ona znana jako witamina wspierająca odporność. W większości komórek ludzkiego organizmu znajdują się jądrowe receptowy dla witaminy D (VDR). Aktywnie działający metabolit witaminy D – kalcytriol, wpływa na różnicowanie i wzrost komórek, ale również ich aktywność, co obserwuje się w przypadku cytokin przeciwzapalnych IL-4 i IL-5. Dużą liczbę receptorów dla witaminy D stwierdzono na komórkach układu immunologicznego, m.in. makrofagach i limfocytach. Dlatego też uznano, że witamina D3 bezpośrednio wpływa na procesy autoimmunologiczne i przeciwzapalne związane niemal z każdą infekcją. Stosowanie witaminy D3 jest zatem zalecane nie tylko w celach profilaktycznych dla zwiększenia odporności, ale również w trakcie trwania choroby.
Niedobór witaminy D3
Chociaż znacznie częściej spotyka się problem niedoboru witaminy D również i jej nadmiar może nieść ze sobą konsekwencje zdrowotne. Objawia się on biegunką, utratą apetytu, zwiększonym uczuciem pragnieniem i wzmożoną diurezą, otępieniem, osłabieniem, a także wzrostem ryzyka zachorowania na kamicę pęcherzyka żółciowego oraz nerek. Nie mniej jednak to niedobór witaminy D3 stanowi problem znacznie większej ilości osób dorosłych. Spowodowany jest on głównie zbyt małą ilością witaminy D dostarczanej z pożywieniem oraz jej ograniczoną syntezą w skórze.
Stopień zaopatrzenia organizmu w witaminę D określa się na podstawie stężenia 25-hydroksy witaminy D (25OHD - kalcyfediol) w surowicy krwi. Związek ten, będący jednym z metabolitów witaminy D3, ma znacznie dłuższy okres półtrwania oraz 1000-krotnie wyższe stężenie w surowicy krwi niż witamina D3 (cholekaleferol). Przyjmuje się, że jeśli poziom 25OHD oznaczony na podstawie próbki z krwi żylnej wynosi 20-30 ng/ml (50 - 75 nmol/l) jest on zbyt niski i wymagana jest zwiększona suplementacja. Wartości 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l) są uznawane natomiast za wynik prawidłowy. W takim wypadku uzupełnianie diety preparatami z witaminą D powinno zostać utrzymane na dotychczasowym poziomie i prowadzone głównie w okresie jesienno - zimowym.
Jakie objawy niedoboru witaminy D3 powinny skłonić pacjenta do wizyty w gabinecie lekarskim i wykonania oznaczenia jej poziomu we krwi?
- bóle kostno – stawowe oraz mięśniowe – mające związek z postępującą osteoporozą i zwiększoną łamliwością kości,
- stany depresyjne – deficyt witaminy D ma znaczący wpływ na nastrój,
- nawracające infekcje – spadek odporności może mieć związek z niedoborem witaminy D w organizmie,
- insulinooporność, cukrzyca – zbyt niski poziom witaminy D stwierdza się wraz z brakiem wrażliwości tkanek na insulinę, a poza tym witamina D oddziałuje na funkcjonowanie komórek trzustkowych wydzielających insulinę,
- zaburzenia snu i przewlekłe zmęczenie – witamina D to jeden z tzw. neurosteroidów i wpływa na funkcjonowanie i rozwój mózgu; jej deficyt powoduje zatem zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią, trudności z zasypianiem i ilością snu, co potęguje przewlekłe zmęczenie.
Jaką dawkę witaminy D3?
Niedobór witaminy D3 u osób dorosłych w Polsce to niestety bardzo powszechny problem. W celu zwiększenia jej ilości w organizmie zaleca się wydłużenie czasu spędzanego na zewnątrz, aby uaktywnić syntezę w skórze witaminy D3. Witamina ta może być również dostarczana z pożywieniem. Skórne wytwarzanie witaminy D zależy od wielu czynników, m.in. szerokości geograficznej co wiąże się ze stopniem nasłonecznienia, pory roku i dnia, stopnia zanieczyszczenia powietrza, grubości warstwy chmur, karnacji, ilości tkanki tłuszczowej, wieku oraz powierzchni eksponowanej skóry.
Witamina D3 gdzie występuje? Jej źródłem żywieniowym są tłuste ryby morskie, olej z wątroby wieloryba, tuńczyka, a także jajka, mleko i przetwory mleczne. Dieta dostarcza jedynie 10 – 20% dziennego zapotrzebowania na ten składnik. Dlatego tak istotna jest suplementacja witaminą D.
Ile witaminy D3 dziennie? W celu uzupełnienia diety osoby dorosłe powinny stosować 800 – 2000 IU witaminy D3 w okresie od października do marca lub przez cały rok jeśli ekspozycja na słońce nie jest wystarczająca. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku osób otyłych, chorujących na cukrzycę oraz seniorów powyżej 70 – tego roku życia. Dla nich zalecana dzienna dawka to nawet 4000 IU. Ponadto witamina D3 na receptę przepisywana jest przez lekarzy, po wcześniejszym sprawdzeniu poziomu jej aktywnego metabolitu w osoczu krwi (25OHD - kalcyfediol), w stanach jej ciężkiego niedoboru lub w niektórych jednostkach chorobowych (osteoporoza, złamania kości).
Witamina D3 bez recepty jest również rekomendowana dla kobiet w ciąży i matek karmiących w ilości 2000 IU na dobę. Utrzymujący się zbyt długo jej niski poziom zwiększa ryzyko rozwoju krzywicy, osteoporozy i próchnicy u matki i dziecka w późniejszych latach jego życia. Co więcej prowadzi do urodzenia malucha o niskiej masie kostnej oraz z większą skłonnością do infekcji. Może prowadzić również do dysfunkcji w przebiegu samej ciąży, m.in. stanu przedrzucawkowego, rozwoju cukrzycy i nadciśnienia.
Witamina D3 jaka najlepsza dla dzieci? Przeczytaj artykuł: Witamina D3 dla dzieci – jak wybrać?
Witamina D3 - jaką najlepszą wybrać?
Dobra witamina D3 to taka, która dostosowana jest do potrzeb pacjenta i jego zasobów finansowych. Preparat musi być też dobrej jakości. Warto sięgać po witaminę D3 – lek bądź suplement diety, które posiadają badania potwierdzające ich jakość. W celu zwiększenia przyswajalności witaminy D3 dobrze gdy jest ona zawieszona w oleju spożywczym, który nie jest zbytnio wrażliwy na czynniki zewnętrzne i zapewnia stabilność każdej pojedynczej dawki preparatu przez cały okres jego stosowania.
Do tego typu suplementów diety należy marka ApoD3. Witamina D3 w kapsułkach może poszczycić się jakością potwierdzoną badaniem przeprowadzonym przez Narodowy Instytut Leków. Testy potwierdziły stabilność i powtarzalność każdej dawki przez cały okres ważności produktu. ApoD3 dla dorosłych to małe, łatwe do połknięcia kapsułki w dawkach 1000, 2000 oraz 4000 IU witaminy D3. Dodatek stanowi olej słonecznikowy zwiększający jej przyswajalność.
Bez względu na to czy chodzi o lek czy suplement diety witamina D3 powinna być stosowana po wysokotłuszczowym posiłku lub w jego trakcie, najlepiej raz dziennie. Takie dawkowanie witaminy D związane jest z jej właściwościami. Witamina D3 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dlatego też jej przyswajalność z preparatów wielowitaminowych nie jest zbyt wysoka.
Najlepiej kiedy stanowi ona pojedynczy składnik leku bądź suplementu lub połączona jest ze składnikiem, który ma podobne właściwości. Witamina D3 najczęściej łączona jest z K2, np. ApoD3 + K2. Takie połączenie rekomendowane jest głównie dla seniorów po 65 – tym roku życia, kiedy to zachodzi największe ryzyko rozwoju osteoporozy.
Witamina D3 znana jako „witamina słońca” lub „witamina życia” jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania niemal całego organizmu ludzkiego. Ze względu na szerokość geograficzną w jakiej występuje Polska i niskie nasłonecznienie w okresie jesienno – zimowym, a także dietę ubogą w składniki zawierające najwięcej witaminy D czyli tłuste ryby morskie oraz pojawiający się coraz częściej wśród dorosłych i dzieci problem otyłości suplementacja witaminą D jest rekomendowana niemal dla każdego obywatela naszego kraju w dawkach dostosowanych do jego wieku i stanu zdrowia. Warto sięgać po przebadane i dobrej jakości preparaty, które regularnie stosowane podwyższają stężenie aktywnych metabolitów witaminy D w osoczu krwi. Co można łatwo zweryfikować za pomocą badania laboratoryjnego.
Bibliografia:
- Grafka A. i inni; Rola witaminy D w organizmie; Diagnostyka Laboratoryjna 2019; 55(1): 55-60 [dostęp online].
- Buczkowski K. i inni; Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D; Forum Medycyny Rodzinnej 2013, tom 7, nr 2, 55–58 [dostęp online].
- Narodowy Instytut Leków, Zakład Biochemii i Biofarmaceutyków, Raport BR-0031-19 z dn. 27.02.2019 r. [dostęp online].
- Lipińska-Opałka A. i inni; Niedobory witaminy D a przebieg zakażenia SARS-CoV-2; Pediatria Medycyna Rodzinna 2021, 17 (1), p. 17–21 [dostęp online].
