Zapalenie piersi najczęściej rozwija się u kobiet w ciągu pierwszych 6 tygodni po porodzie. Może powodować unikanie przystawiania dziecka do piersi lub nawet całkowite zaprzestanie karmienia malucha mlekiem matki. Co prowadzi do rozwoju zapalenia piersi? Jak radzić sobie z tą przypadłością aby utrzymać laktację?
1. Zapalenie piersi – czym jest?
2. Zapalenie piersi – przyczyny
3. Zapalenie piersi – objawy
4. Zapalenie piersi – jak leczyć?
5. Zapalenie piersi – jak zapobiegać?
Zapalenie piersi – czym jest?
Zapalenie piersi, czyli zapalenie gruczołu piersiowego, to stan, który najczęściej rozwija się u kobiet w okresie laktacji. Wymaga on szybkiego i odpowiedniego leczenia. Brak reakcji lub niewłaściwe postępowanie może nie tylko prowadzić do rozwoju powikłań, ale również skutkować przedwczesnym odstawieniem dziecka od piersi. Karmienie mlekiem matki niesie dla mamy, a przede wszystkim dla dziecka szereg korzyści. Warto zatem wiedzieć, jakie przyczyny może mieć zapalenie piersi i jak prawidłowo postępować, aby je wyleczyć.
Zapalenie piersi jest dość powszechnym problemem pojawiającym się w okresie laktacji. Zgodnie z szacunkami, zmaga się z nim od 3% do 20% kobiet karmiących. Najczęściej, do zapalenia piersi przy karmieniu dochodzi w ciągu pierwszych 6 tygodni od rozpoczęcia przystawiania dziecka do piersi. Znacznie rzadziej zdarza się, że do zapalenia piersi dochodzi na późniejszym etapie laktacji. Zapalenie gruczołu piersiowego nie dotyczy jedynie mam karmiących. Czasami rozwija się też zapalenie piersi bez karmienia. Określane jest ono czasem jako pozapołogowe zapalenie piersi, czyli zapalenie nie mające związku z procesem laktacji. W leczeniu zapalenia piersi wykorzystywane są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a czasami również antybiotyki.
Zapalenie piersi – przyczyny
Do zapalenia piersi przyczyniać mogą się następujące czynniki:
- nieprawidłowe przystawianie dziecka do piersi – zarówno kobieta, jak i dziecko na początku wspólnego karmienia dopiero uczą się tego, jak robić to prawidłowo. W tym okresie, jeśli tylko jest taka możliwość, warto skonsultować się z doradcą laktacyjnym, który pomoże mamie odpowiednio przystawiać dziecko do piersi, a maluchowi – prawidłowo łapać brodawkę,
- zbyt rzadkie przystawianie dziecka do piersi,
- nagłe odstawienie dziecka od piersi,
- mechaniczne uszkodzenie tkanek w wyniku urazu lub zbyt intensywnego masażu – czasami mama chcąc pobudzić produkcję mleka, zbyt intensywnie masuje piersi, co może skutkować rozwojem stanu zapalnego,
- trudno gojące się rany w obrębie brodawek.
Zapalenie piersi może rozwinąć się w sposób mechaniczny. Gdy pokarm matki zaczyna zalegać w przewodach mlecznych, dochodzi do ich nadmiernego rozciągania, a z czasem również uszkodzenia ich nabłonka. Przez utworzone przestrzenie niewielka część pokarmu zaczyna przedostawać się poza przewody. Staje się to początkiem reakcji obronnej organizmu i rozwoju stanu zapalnego.
Boląca pierś podczas karmienia może być również wynikiem rozwoju infekcji. Gruczoł piersiowy jest naturalnie chroniony przed rozwojem zakażenia dzięki barierze śluzówkowej. U zdrowych osób skutecznie chroni ona przed przedostawaniem się do gruczołu chorobotwórczych drobnoustrojów. Czasami jednak dochodzi do zaburzenia mikrobioty i przełamania tej bariery. Skutkuje to rozwojem zakażenia. Do takiej sytuacji może dojść np. w szpitalu, gdy do gruczołu piersiowego przenikną potencjalnie niebezpieczne bakterie. Przyczyną może być też niedostateczna zawartość w pokarmie czynników immunologicznych, które pomagają utrzymać prawidłową mikrobiotę. Zdarza się również, że zalegające w przewodach mlecznych mleko staje się pożywką dla potencjalnie chorobotwórczych bakterii.
Warto bowiem wiedzieć, że w przewodach mlecznych naturalnie obecne są bakterie. U osób zdrowych, bytujące tam mikroorganizmy znajdują się w stanie równowagi. Gdy dochodzi do jej zaburzenia i nadmiernego namnażania się potencjalnie chorobotwórczych bakterii, rozwija się zakażenie. O innych problemach oraz dolegliwościach, których może doświadczyć kobieta po porodzie pisaliśmy w artykule: Połóg – ile trwa i jak przebiega okres po porodzie?
Zapalenie piersi – objawy
Zapalenie piersi podczas karmienia czy też zapalenie niezwiązane z laktacją objawia się:
- silnym bólem piersi – ból jest dobrze zlokalizowany, zazwyczaj jednostronny. Rzadko rozwija się stan zapalny obu piersi. Czasami pacjenci opisują ból jako głęboki,
- zaczerwienieniem, obrzękiem, ociepleniem w obrębie piersi – typowe objawy toczącego się stanu zapalnego,
- odczuwalnym zgrubieniem w obrębie gruczołu piersiowego, które nie ustępuje mimo karmienia,
- wzrostem temperatury ciała – nie występuje u wszystkich osób, ale to dość częsty objaw,
- symptomami grypopodobnymi – czasami pojawiają się dodatkowe objawy, takie jak bóle głowy, bóle mięśni, dreszcze, nudności, osłabienie.
Zapalnie piersi przy karmieniu bywa mylone z zastojem pokarmu lub zatkaniem przewodu mlecznego. Stany te jednak znacząco się między sobą różnią. Przy zapaleniu piersi ból jest dobrze zlokalizowany i silny. Pojawia się nagle. Zazwyczaj towarzyszy mu obrzęk oraz wzrost temperatury ciała.
Zapalenie piersi – jak leczyć?
Zapalenie piersi – co robić? Przede wszystkim konieczne jest usprawnienie procesu przepływu pokarmu. Indywidualne zalecenia co do techniki i częstości karmienia może przedstawić doradca laktacyjny. Ważne jest bowiem przeanalizowanie sposobu przystawiania malucha do piersi. Istotne jest, aby maluch prawidłowo chwytał brodawkę i efektywnie ssał pierś. Doświadczony doradca pomoże dobrać optymalną pozycję do karmienia. Rekomenduje się częste przystawianie dziecka do piersi. Mamom karmiącym zalecane jest też korzystanie z komfortowego stanika, który nie uciska i nie wzmaga dyskomfortu.
Co na zapalenie piersi stosować? Aby złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny można sięgnąć po niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen. Ibuprofen jest substancją, która jest bezpieczna dla mam karmiących. Można znaleźć ją w takich lekach jak Ibum, Ibumax, Ibupar Forte czy Ibuprom.
Zapalenie piersi podczas karmienia – domowe sposoby to przede wszystkim odpoczynek i regeneracja. Jeśli jest możliwość, warto poprosić kogoś o pomoc przy opiece nad maluchem. Wskazana jest też odżywcza dieta i przyjmowanie większej ilości płynów. Takie postępowanie jest wystarczające u części kobiet. Jeśli nie przynosi poprawy lub matka ma uszkodzone brodawki, lekarz może zalecić antybiotykoterapię. Dobierany jest wówczas antybiotyk, który można stosować podczas laktacji. Nie ma więc konieczności rezygnowania z karmienia piersią podczas przyjmowania tego leku. Czasami konieczne jest wykonanie posiewu pokarmu i ewentualna zmiana antybiotyku. Jeśli mimo tego nie ma poprawy stanu zdrowia, lekarz może zlecić dodatkowe badania, które pomogą znaleźć przyczynę zapalenia.
Zapalenie piersi – leczenie trwa od kilku do kilkunastu dnia. Jeśli kobieta przestrzega zaleceń co do częstości i techniki karmienia, a jednocześnie jej brodawki nie są uszkodzone, poprawę zazwyczaj obserwuje się po 1-2 dniach. Przy antybiotykoterapii, leczenie trwa na ogół 7-10 dni.
Zapalenie piersi a karmienie – zalecane jest częste, prawidłowe przystawianie dziecka do piersi. Nieodzownym elementem leczenia jest konsultacja z doradcą laktacyjnym, który „wyłapie” błędy podczas karmienia i pomoże mamie oraz dziecku w efektywnym pobieraniu pokarmu.
Dawniej, na bolącą pierś podczas karmienia stosowane były metody, które obecnie mogą wydawać się dość mocno kontrowersyjne. Zalecano m.in. ciasne owijanie piersi, stosowanie środków przeczyszczających lub też separację dziecka od matki. Te czasy na szczęście minęły. Obecnie wiemy, że aby wyleczyć zapalenie piersi i zapobiec ewentualnym powikłaniom, konieczne jest regularne i prawidłowe opróżnianie gruczołu piersiowego.
Zdecydowanie nie należy intensywnie masować bolącej piersi. Może to bowiem powodować dodatkowe uszkodzenie tkanek i dalsze rozprzestrzenianie się stanu zapalnego. Nie wspominając o nasilaniu dolegliwości bólowych i dyskomfortu kobiety. Nie zaleca się też stosowania leków hamujących laktację. Są one rekomendowane jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy w wyniku zapalenia piersi dochodzi do rozwoju groźnych dla zdrowia kobiety powikłań. O sytuacjach, które rzeczywiście wymagać mogą farmakologicznego zahamowania laktacji, przeczytać można w artykule: Jak zatrzymać laktację?
Zapalenie piersi – jak zapobiegać?
Zapalenie piersi to stan, któremu można efektywnie zapobiegać. W tym celu zaleca się:
- zwrócenie uwagi na efektywne pobieranie pokarmu przez dziecko – warto poznać oznaki prawidłowego przystawiania dziecka do karmienia. Pamiętajmy o tym, że przy prawidłowej technice karmienia nie występuje ból brodawek,
- częste przystawianie malucha do piersi – obecnie zaleca się karmienie dziecka na żądanie,
- przestrzeganie zasad higieny i mycie dłoni przed każdym karmieniem dziecka,
- łagodzenie podrażnienia lub leczenie uszkodzenia brodawki od razu po zauważeniu ich pierwszych oznak,
- w razie potrzeby korzystanie z laktatora – laktator może być pomocny, jeśli dziecko ssie rzadko lub mama nie będzie miała możliwości nakarmienia dziecka bezpośrednio z piersi. Nie należy natomiast bez wyraźnej potrzeby często odciągać pokarm, ponieważ może to dodatkowo stymulować laktację i nadmiernie wzmagać produkcję mleka.
Zapalenie piersi to dość powszechny problem, z którym zmagają się głównie kobiety w okresie laktacji. Najczęściej jest on wynikiem nieprawidłowej techniki karmienia, która prowadzi do zastoju pokarmu, a z czasem również do uszkodzenia przewodów mlecznych i rozwoju stanu zapalnego. Szybkie zauważenie problemu i zasięgnięcie porady specjalisty przynosi poprawę stanu zdrowia kobiety, a także zapobiega przedwczesnemu odstawieniu malucha od piersi. U większości kobiet z zapaleniem piersi udaje się utrzymać laktację. Wymaga to jednak wiedzy, a w razie potrzeby również szukania profesjonalnej pomocy.
Bibliografia:
- Nehring-Gugulska M., Żukowska-Rubik M. Protokół leczenia zapalenia piersi. Ginekologia po Dyplomie 2016, 06.
- Blackmon M.M., Nguyen H., Mukherji P. Acute Mastitis. [Updated 2023 Jul 21]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557782/
- Pevzner M., Dahan A. Mastitis While Breastfeeding: Prevention, the Importance of Proper Treatment, and Potential Complications. J Clin Med. 2020 Jul 22;9(8):2328. doi: 10.3390/jcm9082328. PMID: 32707832; PMCID: PMC7465810.
- Młodawka M., Młodawski J., Pazera G., Rokita W. Breast is the best – czyli co każdy ginekolog o karmieniu piersią wiedzieć powinien. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2019, tom 4, nr 1, 23-33.
