Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego to jedna z najczęstszych przyczyn operacji chirurgicznych wykonywanych u dzieci. Co wywołuje zapalenie wyrostka? Jak może się ono objawiać w początkowym stadium? Z artykułu dowiesz się też, jaki rodzaj bólu pojawia się przy ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego i w której części brzucha jest on zlokalizowany.
1. Gdzie znajduje się wyrostek robaczkowy? Jakie pełni funkcje?
2. Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny
3. Zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy
4. Zapalenie wyrostka robaczkowego – jak rozpoznać?
5. Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego
Gdzie znajduje się wyrostek robaczkowy? Jakie pełni funkcje?
Wyrostek robaczkowy – z której strony leży? Wyrostek robaczkowy znajduje się w prawym dole biodrowym. Co ciekawe, nie ma on ściśle sprecyzowanego położenia ani nawet wielkości. U każdej osoby, długość woreczka oraz jego umiejscowienie może być nieco inne. Często struktura ta jest wpleciona między pętle jelitowe lub zwisa swobodnie w kierunku miednicy mniejszej. Czasami, wyrostek robaczkowy kieruje się bardziej w lewą stronę lub jest ułożony wyżej niż standardowo.
Woreczek robaczkowy jest jednym z elementów układu pokarmowego. Jego funkcje nie zostały jak dotąd w pełni poznane. Wnętrze wyrostka w istotnym stopniu pokrywa tkanka chłonna, co sugeruje na pewną rolę wyrostka w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Ze względu na dużą ilość grudek chłonnych, wyrostek bywa nazywany „migdałkiem jelitowym”.
Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny
Zapalenie wyrostka robaczkowego to najczęstsza na świecie nagła przyczyna operacji jamy brzusznej. Choroba ta zazwyczaj rozwija się nagle i dość szybko. Dlatego mówimy o ostrym zapaleniu wyrostka. Niektórzy wyróżniają jeszcze przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego, w przebiegu którego objawy mogą naprzemiennie nasilać się i ustępować. O przewlekłym stanie zapalnym czasem mówi się wtedy, gdy w wyniku trwającego już jakiś czas zapalenia wyrostka dochodzi do formowania się nacieku zapalnego wokół wyrostka. Tworzy się wówczas ropień okołowyrostkowy, który w pewnych przypadkach wymaga jedynie obserwacji, a w innych drenażu.
Wyrostek robaczkowy – przyczyna zapalenia to utrata drożności światła wyrostka. Warto bowiem wiedzieć, że wyrostek robaczkowy jest uchyłkiem otwartym tylko z jednej strony. Jeśli dojdzie do zablokowania jego jedynego ujścia, rozwija się stan zapalny. A o zatkanie wyrostka nietrudno, ponieważ jego ujście jest dość wąskie. Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego u dorosłych jest zablokowanie przez kamienie kałowe. Rzadziej choroba rozwija się wskutek obecności zmian nowotworowych. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci jest natomiast zazwyczaj wynikiem przerostu tkanki limfatycznej obecnej we wnętrzu wyrostka. Do przerostu tkanki chłonnej może dojść pod wpływem toczącego się zakażenia przewodu pokarmowego, układu oddechowego, czy też w wyniku obecności przewlekłych schorzeń układu pokarmowego, takich jak chociażby choroba Leśniowskiego-Crohna. Zdarza się również, że przyczyną zapalenia wyrostka są pasożyty, które zatykają jego światło i powodują utratę drożności. W większości przypadków nie udaje się jednak wskazać konkretnej przyczyny zapalenia wyrostka.
O możliwych przyczynach bólu podbrzusza u kobiet można przeczytać w artykule: Ból podbrzusza u kobiet – jakie mogą być jego przyczyny?
We wnętrzu wyrostka robaczkowego znajduje się wiele bakterii, zarówno tlenowych, jak i beztlenowych. Gdy dochodzi do zablokowania światła wyrostka, bakterie te mogą się nadmiernie namnażać. Prowadzi to do rozwoju ostrego stanu zapalnego. Zatkanie światła wyrostka skutkuje też wzrostem ciśnienia we wnętrzu tej struktury oraz zastojem krwi.
Zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy
Jakie są objawy wyrostka u dzieci i dorosłych? Początkowo pojawia się ból brzucha. Może być on odczuwany zarówno w dolnej, jak i górnej lub środkowej części brzucha. Najczęściej jest rozlany w początkowej fazie choroby i trudno dokładnie wskazać jego umiejscowienie. Jego natężenie jest wówczas umiarkowane. Ból ten jest stały.
Zapalenie wyrostka – objawy wczesne to również:
- nudności,
- wymioty,
- brak apetytu,
- osłabienie, u dzieci brak ochoty na zabawę i niechęć do poruszania się,
- wzdęcia,
- biegunka – objaw ten częściej pojawia się w przebiegu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci (o innych przyczynach biegunki pisaliśmy w artykule: Biegunka – przyczyny, sposoby leczenia i zapobieganie),
- stan podgorączkowy – w początkowym okresie wzrost ciepłoty ciała jest zazwyczaj niewielki i temperatura nie przekracza 38 °C.
Po upływie pewnego czasu, ból się wzmaga i zaczyna lokalizować w prawej dolnej części brzucha, nad pachwiną. Wówczas nie tylko ból, ale również inne dolegliwości mogą się nasilać, uniemożliwiając choremu normalne funkcjonowanie. Jeśli pacjent nie uzyska odpowiedniej pomocy lekarskiej, zachodzi ryzyko perforacji wyrostka robaczkowego i przedostania się jego zawartości do jamy brzusznej. Jednym z tego objawów jest bardzo silny, trudny do zniesienia ból.
Ból – wyrostek robaczkowy objęty zapaleniem początkowo powoduje rozlany, tępy ból brzucha, który nie ma precyzyjnej lokalizacji. Dopiero po pewnym czasie pacjent zaczyna doświadczać bólu umiejscowionego w prawej części podbrzusza, nad pachwiną.
Zapalenie wyrostka robaczkowego – jak rozpoznać?
Zapalenie wyrostka – objawy wczesne mogą być na tyle niecharakterystyczne, że prawidłowe i szybkie rozpoznanie choroby może wcale nie być łatwe, nawet dla doświadczonego lekarza. Dlatego też zawsze, w przypadku pojawienia się ostrego bólu brzucha, który nie mija, wskazane jest zgłoszenie się do lekarza. Im bardziej typowy przebieg ma ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, tym szybciej stawiana jest prawidłowa diagnoza. Czasami lekarz na podstawie uciskania odpowiednich miejsc w obrębie jamy brzusznej jest w stanie rozpoznać zapalenie wyrostka. W rozpoznaniu choroby pomocne jest też badanie krwi.
Czynnik CRP przy zapaleniu wyrostka jest podwyższony. Podobnie jak liczba białych krwinek. Czasami konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań, takich jak np. USG jamy brzusznej, a w pewnych przypadkach również rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Nie jest dostępny domowy test na zapalenie wyrostka robaczkowego. Sam pacjent lub jego opiekun nie jest w stanie stwierdzić, czy pojawiające się objawy są wynikiem zapalenia wyrostka. Bez konsultacji z lekarzem, przeprowadzenia wywiadu lekarskiego i wykonania odpowiednich badań nie sposób postawić prawidłowej diagnozy i wprowadzić skutecznego leczenia.
Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego
Zapalenie wyrostka robaczkowego – leczenie chirurgiczne jest najczęstszą metodą postępowania u chorych z ostrym stanem zapalnym. Woreczek robaczkowy objęty zapaleniem jest wycinany i usuwany z jamy brzusznej. Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Zazwyczaj przeprowadzana jest klasyczna operacja, choć coraz częściej wyrostek usuwany jest laparoskopowo. Operacja usunięcia wyrostka robaczkowego jest uważana za stosunkowo bezpieczną, z niskim ryzykiem powikłań okołooperacyjnych. Im mniejszy jest naciek zapalny i im lepiej uwidoczniony jest wyrostek, tym łatwiejszy przebieg ma operacja. Zabieg jest trudniejszy, jeśli stan zapalny obejmuje również okoliczne narządy, a sam wyrostek jest trudno widoczny.
Zarówno tradycyjna operacja, jak i leczenie laparoskopowe są porównywanie skuteczne. Usuwanie wyrostka laparoskopowo wiąże się jednak z szybszym powrotem pacjenta do zdrowia, mniejszym bólem odczuwanym po operacji oraz mniejszą blizną.
W pewnych przypadkach lekarz może zalecić antybiotykoterapię. Taka metoda leczenia rozważana jest m.in. u pacjentów u których doszło do nacieku zapalnego wokół wyrostka, który ograniczył dalsze rozprzestrzenianie się stanu zapalnego. U części pacjentów, antybiotykoterapia jest wystarczająca, choć u niektórych z nich i tak konieczne jest ostateczne usunięcie wyrostka. Wprowadzenie antybiotykoterapii zamiast leczenia operacyjnego jest tzw. leczeniem zachowawczym. Niezbędna jest wówczas stała kontrola stanu zdrowia pacjenta. Obecnie znacznie częściej korzysta się jednak z leczenia operacyjnego.
Jak dbać o siebie po operacyjnym usunięciu wyrostka robaczkowego? Pacjenci po usunięciu wyrostka najczęściej dość szybko wracają do siebie. Już kilka dni po operacji zazwyczaj mogą powrócić do codziennych, zwykłych aktywności. Należy jednak ograniczyć wysiłek fizyczny. Warto skonsultować się z lekarzem i dopytać, kiedy i w jakiej formie można wprowadzać stopniową aktywność.
Wyrostek robaczkowy – przyczyna najczęściej nie zostaje rozpoznana. Nie ma więc skutecznego sposobu zapobiegania tej chorobie. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego może wystąpić u każdej osoby, w dowolnym wieku. Podejrzewając zapalenie wyrostka koniecznie należy udać się do lekarza. Leki przeciwbólowe mogą maskować objawy choroby, dlatego nie są w tym przypadku wskazane. Szybkie rozpoznanie zapalenia wyrostka i jego usunięcie powoduje najczęściej szybki powrót do zdrowia. Inaczej jest u osób, u których brak diagnozy i leczenia doprowadził do rozwoju zapalenia otrzewnej lub sepsy. Wzrasta wówczas ryzyko poważnych komplikacji oraz zgonu.
Bibliografia:
- Lotfollahzadeh S., Lopez R.A., Deppen J.G. Appendicitis. [Updated 2024 Feb 12]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493193/
- Janczak D. Zapalenie wyrostka robaczkowego. Chirurgia po Dyplomie 2017, 06.
- Gonzalez D.O., Deans K.J., Mineci P.C. Role on non-operative management in pediatric appendicitis. Seminars in Pediatric Surgery 2016, 25, 204-207.
