Dzięki licznym badaniom, przeprowadzanym na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat na temat flory bakteryjnej jelit, dysponujemy coraz większą wiedzą w tym zakresie. Jaki jest związek między mikroflorą jelitową a chorobami cywilizacyjnymi? Czy odbudowa flory bakteryjnej jelit jest możliwa? Które tabletki na jelita mogą w tym pomóc?
1. Mikroflora jelitowa – co to jest?
2. Co niszczy florę bakteryjną jelit?
3. Odbudowa flory bakteryjnej jelit
4. Dobre probiotyki na jelita - jak wybrać?
5. Jak wspierać mikroflorę jelitową?
Mikroflora jelitowa – co to jest?
W przewodzie pokarmowym znajduje się 10 razy więcej drobnoustrojów niż w całym organizmie – komórek. To właśnie jelita są miejscem, w którym flora bakteryjna jest najbardziej zróżnicowana i rozbudowana. Skład mikroflory jelitowej jest niepowtarzalny. Zmienia się na przestrzeni lat, a także pod wpływem takich czynników jak stosowane leki lub dieta. Jelitowa flora bakteryjna ma niezwykle istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Najważniejsze z jej funkcji to:
- wspieranie układu immunologicznego – flora bakteryjna bierze udział w dojrzewaniu komórek odpornościowych,
- udział w metabolizmie i trawieniu pokarmów – jelitowa flora bakteryjna jest niezbędna w procesie przetwarzania spożytych składników pokarmowych do związków, które mogą być wchłonięte z przewodu pokarmowego i spożytkowane przez organizm,
- produkcja witamin – niektóre witaminy z grupy B, np. witamina B12 i B6, a także witamina K mogą być produkowane w jelitach właśnie dzięki odpowiedniej florze bakteryjnej,
- dbanie o zdrowe jelita – mikroflora jelitowa pełni funkcję bariery, która utrzymuje w równowadze proces złuszczania się komórek nabłonka jelit z jednoczesnym tworzeniem i różnicowaniem się nowych komórek,
- utrzymywanie integralności bariery jelitowej – dzięki niej ograniczony jest kontakt chorobotwórczych drobnoustrojów z nabłonkiem jelit,
- ochrona przez patogennymi bakteriami – drobnoustroje, które kolonizują jelita współzawodniczą o składniki pokarmowe i receptory z chorobotwórczymi mikroorganizmami i je neutralizują.
Co niszczy florę bakteryjną jelit?
Flora bakteryjna jelita ma unikalny skład i różni się między poszczególnymi osobami. Udowodniono jednak pewne zależności między określonymi gatunkami bakterii bytujących w jelicie, a predyspozycjami do chorób zapalnych jelit, chorób alergicznych, otyłości i wielu innych schorzeń. Zmiany w mikroflorze jelitowej obserwuje się m.in. u osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego (IBS), nieswoistym zapaleniem jelit i atopowym zapaleniem skóry. Zaburzona flora bakteryjna jelit ma więc istotny wpływ na ogólny stan zdrowia i podatność na rozwój różnorodnych chorób. Co niszczy florę bakteryjną jelit? Jednym z tych czynników są antybiotyki. Zaburzają one naturalną, prawidłową mikroflorę jelitową. Jej odbudowa zajmuje kilka tygodni, a nawet miesięcy, w zależności od indywidualnych cech organizmu, a także stosowanego antybiotyku. Skutki przyjmowania leków przeciwbakteryjnych mogą utrzymywać się nawet wiele lat. Wykazano związek między występowaniem astmy, a stosowaniem antybiotyków w ciągu pierwszych lat życia. Antybiotyki to skuteczne preparaty przy wielu infekcjach bakteryjnych, które zajmują ważne miejsce w medycynie. Problemem jest jednak ich powszechne nadużywanie.
Flora bakteryjna jelit może ulec zaburzeniu również wskutek nieprawidłowej diety. Częste spożywanie tłuszczów zwierzęcych i mięsa, przy jednoczesnym niskim spożyciu produktów bogatych w błonnik ma swoje odzwierciedlenie w składzie mikroflory jelitowej. Podobnie jak przewlekły stres czy długotrwałe przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Zdrowe jelita kształtowane są już w okresie prenatalnym. Dzieci urodzone o czasie, siłami natury i karmione mlekiem matki mają inaczej ukształtowaną florę bakteryjną jelit.
Odbudowa flory bakteryjnej jelit
Zaburzona flora bakteryjna jelit wpływa negatywnie na odporność, przez co zwiększa podatność organizmu na rozwój infekcji. Rozregulowuje proces syntezy i wchłaniania wielu witamin i składników mineralnych. Upośledza trawienie pokarmów i przemianę materii. W konsekwencji, zaburzona mikroflora jelitowa może prowadzić do pojawienia się schorzeń alergicznych, autoimmunologicznych i wielu innych. Jak odbudować florę bakteryjną jelit? Niemałe znaczenie w procesie odbudowy mikroflory bakteryjnej ma dieta na jelita. Powinna być ona zróżnicowana i dostarczać wszystkich niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu składników odżywczych. Warto regularnie spożywać kiszonki, które wspierają prawidłowy rozwój flory bakteryjnej jelit. Nie zapominajmy też o fermentowanych produktach mlecznych.
Do odbudowy flory bakteryjnej jelit warto wykorzystać też dobre probiotyki. Charakteryzują się one wysokim profilem bezpieczeństwa. Rzadko kiedy powodują wystąpienie działań niepożądanych, a te dotyczą najczęściej osób z zaburzeniami odporności. Probiotyki dobrej jakości, zawierające odpowiednie szczepy bakterii mogą stanowić ważny element terapii. Są również pomocne w procesie odbudowy mikroflory jelitowej.
Dobre probiotyki na jelita – jak wybrać?
Probiotyki na jelita warto stosować wtedy, gdy istnieje ku temu wskazanie. Wybierając tabletki na jelita z probiotykiem, należy pamiętać o kilku aspektach:
- Szczepozależność – działanie konkretnego probiotyku zależy od jego szczepu – szukajmy w składzie 3-członowej nazwy szczepu np. Lactobacillus paracasei CNCM I-1572, Lactobacillus rhamnosus GG. Jeśli podany jest jedynie rodzaj bakterii np. Lactobacillus, lub rodzaj i gatunek, bez konkretnego szczepu np. Lactobacillus rhamnosus, jakość tego preparatu jest raczej wątpliwa. Nie wiemy jakie szczepy bakterii znajdują się w takich tabletkach na jelita, przez co trudno przewidzieć jakie mogą mieć one właściwości.
- Każdy szczep powinien mieć dobrze udokumentowane działanie – nawet szczepy bakterii w obrębie tego samego gatunku wykazują miedzy sobą duże różnice. Dlatego właśnie dane dotyczące 1 szczepu nie powinny być wykorzystywane do oceny innych, nawet blisko spokrewnionych szczepów. Przykładowo, bakterie z gatunku L. paracasei mają zdolność wytwarzania związków EPS, które hamują wzrost chorobotwórczych bakterii. Ale jedynie szczep Lactobacillus paracasei CNCM I-1572 (L. casei DG) posiada dodatkowy region biorący udział w kodowaniu cząsteczek EPS i wytwarza unikalne EPS o specyficznych właściwościach tylko dla tego konkretnego szczepu.
- Odpowiednia ilość bakterii w dziennej dawce dobowej – wyniki badań dotyczą skuteczności danego szczepu bakterii w określonej dawce. Nie można zakładać że przyjmowanie większej lub mniejszej ilości bakterii przyniesie podobne efekty. Podawanie probiotyku na jelita z bakteriami L. casei DG (Lactobacillus paracasei CNCM I-1572) w ilości 1 kapsułki (24 mld żywych komórek) 2 razy dziennie przez 18 tygodni pacjentom z zespołem jelita drażliwego spowodowało złagodzenie odczuwanych dolegliwości i poprawę stanu mikroflory jelitowej. Badania, które potwierdzają korzyści kliniczne ze stosowania danego szczepu bakterii w ściśle określonej dawce są kluczowe.
Wybierając kapsułki lub tabletki na jelita, należy zwracać uwagę na jakość preparatu. Niestety, wiele dostępnych probiotyków nie ma nawet wskazanych konkretnych szczepów bakterii lub ilość bakterii deklarowana przez producenta jest zbyt niska, aby mogła wywołać określony efekt zdrowotny. Istotnym dla wielu pacjentów aspektem jest też konieczność przechowywania probiotyku w niskiej temperaturze. Niektóre tabletki na jelita, dla utrzymania pożądanej stabilności muszą być przetrzymywane w lodówce. Dostępne są też takie probiotyki na jelita, które wykazują stabilność w temperaturze pokojowej, nawet przez dłuższy okres czasu. Ważną kwestią jest również przeżywalność bakterii w przewodzie pokarmowym i ich zdolność dotarcia do jelita.
Jak wspierać mikroflorę jelitową?
Badanie flory bakteryjnej jelit pozwala zaobserwować różnice w jej składzie między osobami zdrowymi, a tymi, które cierpią na różne zaburzenia. Dzięki nim można coraz skuteczniej wykorzystywać priobiotyki w prewencji lub leczeniu określonych schorzeń. Jak już zostało wspomniane, szczepy bakterii L. casei DG okazały się efektywne w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego. Prowadziły do znacznego wzrostu ilości krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, w tym m.in. kwasu masłowego. Związek ten szybko ulega przekształceniu w maślan o działaniu przeciwzapalnym i regenerującym komórki nabłonka jelit. Wpływa to ochronnie na barierę jelitową. Kwas masłowy poprawia też pracę jelit. Innym kwasem tłuszczowym, którego ilość zwiększa się u osób przyjmujących bakterie L. casei DG, jest kwas octowy. Uważa się, że octan wpływa hamująco na rozwój procesu zapalnego w jelitach.
Odpowiednie szczepy probiotyczne mogą stanowić cenne uzupełnienie terapii przy schorzeniach, w przebiegu których zaburzeniu ulega flora bakteryjna jelit. Badanie dotyczące podawania bakterii L. casei DG pacjentom z powszechnie występującą niepowikłaną objawową chorobą uchyłkową wykazało korzystny wpływ na zapobieganie pojawienia się ostrego zapalenia uchyłków.
Wymieniony szczep bakterii L. casei DG (Lactobacillus Paracasei CNCM I-1572) znajduje się w probiotyku Entolactis. Ten konkretny szczep, należący do rodziny Lactobacillus, dzięki wytwarzaniu unikalnych cząstek EPS jest wyjątkowo odporny na działanie kwasu solnego, jak również na wpływ soli żółciowych. Nie ulega pod ich wpływem inaktywacji, dzięki czemu dociera do jelit i je kolonizuje. Ma również zdolność do przetrwania w przewodzie pokarmowym przez ok. 2 tygodnie po zakończeniu przyjmowania probiotyku. Entolactis jest stabilny w temperaturze pokojowej. Bakterie w nim zawarte potrafią modulować florę bakteryjną jelita w sposób ilościowy i jakościowy, a przez to wspierają funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Probiotyki, w zależności od konkretnego szczepu, działają w różny sposób. Dlatego przy ich wyborze należy kierować się indywidualnymi potrzebami pacjenta i jakością preparatu. Zdrowe jelita są podstawą silnego układu odpornościowego. Mikroflora jelitowa ma istotne znaczenie w procesie rozwoju wielu schorzeń. Tym samym, wspieranie flory bakteryjnej może stanowić ważny element terapii, a jednocześnie przyczynić się do wzmocnienia odporności i poprawy funkcjonowania całego organizmu.
Bibliografia:
- Cremon C., Guglielmetti S., et al., Effect of Lactobacillus paracasei CNCM I-1572 on symptoms, gut microbiota, short chain fatty acids, and immune activation in patients with irritable bowel syndrome: A pilot randomized clinical trial, UEG Journal, 2018, 6(4), 604-613, doi: 10.1177/2050640617735478.
- Tursi A., Brandimarte G., et al., Randomised clinical trial: mesalazine and/or symtomatic uncomplicated diverticular disease – a double-blind, randomised, placebo-controlled study, Aliment Pharmacol Ther, 2013, 38(7), 742-51, doi: 10.1111/apt.12463.
- Szajewska H., Probiotyki w Polsce – kiedy, jakie i dlaczego? Gastroenterologia Kliniczna, 2010, tom 2, nr 1, s. 1-9.
- Gregorczyk-Maślanka K., Kurzawa R., Mikrobiota organizmu ludzkiego i jej wpływ na homeostazę immunologiczną – część I, Alergia Astma Immunologia, 2016, 21(3), s. 146-150
- Gałęcka M., Basińska A. M., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Via Medica, 2018, 12 (2), s. 50-59.
