Wszawica błędnie kojarzona jest z osobami niedbającymi o higienę. Wesz ludzka to pasożyt, którym łatwo można zarazić się w większych skupiskach lub korzystając ze wspólnych akcesoriów do włosów. Jak zapobiegać zakażeniu wszami, a gdy do niego dojdzie jak szybko i skutecznie wyeliminować pasożyty? Jak długo można mieć wszy i co zrobić, aby nie powróciły?
1. Co to jest wszawica?
2. Skąd się bierze wszawica? Jak można się nią zarazić?
3. Jak wygląda wszawica? – objawy
4. Wszawica- leczenie
5. Wszawica u dzieci i dorosłych- domowe sposoby
6. Wszawica- zapobieganie zakażeniu
Co to jest wszawica?
Wszawica to nie schorzenie skórne, ale choroba pasożytnicza. Wszawica głowowa wywołana jest przez wszy głowowe (Pediculus humanus capitis). Najczęściej bytują one za uszami, w okolicy potylicznej, ciemieniowej i skroniowej. Generalnie tam gdzie jest im najcieplej. Wesz ludzka to niewielkich rozmiarów szaro- biały lub lekko różowy owad. Na głowie wygląda jak ziarenko sezamu. Wszy posiadają bardzo sprawne odnóża zakończone pazurkami czepnymi, które umożliwiają im przyczepianie się do włosów czy też włókna materiału. Jaja wszy (gdnidy) przypominają łupież u nasady włosów, jednak znacznie trudniej je usunąć, ponieważ są one niemalże przyklejone do kosmków.
Rozprzestrzenianiu się pasożyta sprzyjają duże skupiska ludzkie. Najczęściej wszawica głowowa obserwowana jest u dzieci i młodzieży, ponieważ przywiązują one znacznie mniejszą wagę do korzystania jedynie z własnych przyborów do włosów, czapek czy ręczników. Nieco mniej skrupulatnie dbają też o higienę skóry głowy i włosów.
Odmienny gatunek pasożyta – wesz łonowa (Pthirus pubis), może żerować na owłosionej skórze wzgórka łonowego, ud, pachwiny czy też brzucha. Innym miejscem bytowania wszy są również ubrania, koce, pościel, itp. Wszawica odzieżowa wywołana jest przez wesz odzieżową (Pediculus humanus vestimenti). Żyjąc pomiędzy włóknami materiału jest niemal niezauważalna na skórze. Niepokój mogą zwrócić jednak małe rumiane grudki oraz uporczywy świąd pod pachami, w pachwinach, na karku i plecach.
Bez względu na gatunek wszy ludzkie to pasożyty, które żywią się krwią. Człowiek jest ich żywicielem. Posiadają one aparat gębowy kłująco-ssący i podczas wkłucia się w skórę oprócz pobierania krwi jednocześnie uwalniają toksynę. Samica potrafi w ciągu życia, wynoszącego około 32 dni, złożyć nawet ponad 300 jaj. Nazywane są one gnidami, a swoim wyglądem przypominają kropelki żelu. Są one jeszcze mocniej przyczepione do włosów i można usunąć je jedynie mechanicznie. Po 8 dniach gnida przeobraża się w wesz, a ta po 18 dniach gotowa jest do składania kolejnych jaj.
Skąd się bierze wszawica? Jak można się nią zarazić?
Wszawica głowowa i odzieżowa przenoszą się w dużych skupiskach ludzi gdzie istnieje bezpośredni lub bardzo bliski kontakt pomiędzy osobami. Wszy to owady, które nie latają, ale mają bardzo sprawne odnóża. Umożliwiają im one przeskakiwanie na niewielkie odległości oraz mocne przymocowanie się do włosów lub włókien. Dlatego też wszawica rozprzestrzenia się na koloniach, obozach, w przedszkolach i szkołach. Dzieci i młodzież utrzymują między sobą bliski kontakt fizyczny i dzielą się akcesoriami do włosów oraz odzieżą. Oczywiście wszawica może przytrafić się również osobie dorosłej. Najczęściej jednak zaraża się ona od dziecka lub przebywając w miejscu publicznym takim jak kino, pojazdy komunikacji miejskiej, czy też pociągi.
Wszawica łonowa natomiast rozprzestrzenia się podczas kontaktu płciowego, ale także gdy wbrew zasadom higieny korzystamy z bielizny, pościeli lub ręczników osoby zarażonej wszami. Aby zarazić się wszami łonowymi konieczny jest bezpośredni kontakt. Pasożyty te nie skaczą. Co więcej, gdy podejrzewa się wszy łonowe u dziecka może to nasuwać hipotezę na temat jego wykorzystywania seksualnego przez osobę dorosłą. Pasożyty umiejscawiają się wtedy w brwiach i rzęsach i nieletnich.
Jak wygląda wszawica? – objawy
Pierwszym objawem wszawicy jest świąd skóry. Wesz pobierając krew żywiciela wpuszcza przez swój aparat gębowy toksynę. To ona odpowiada za ten najbardziej charakterystyczny objaw wszawicy. Po ukąszeniu na skórze obserwuje się również zaczerwienienie, grudki i bąble. Na skutek mimowolnego drapania się, wywołanego uporczywym świądem, dochodzi do podrażnienia obszarów skóry gdzie występują wszy. Powikłaniem są nadżerki oraz ropnie, które wymagają specjalistycznego leczenia.
Wszy łonowe wywołują natomiast silny świąd okolic intymnych. Ponad to w miejscu ich bytowania są zauważalne sine plamki. Są one wynikiem hemolizy, jaka pojawia się w miejscach ukąszenia przez wszy.
Warto również pamiętać, że wszy ludzkie mogą być czynnikiem alergicznym i wywoływać patologiczną odpowiedź układu immunologicznego w momencie nasilonej inwazji. Dlatego niekiedy w przebiegu wszawicy obserwuje się u pacjentów powiększone węzły chłonne lub atopowe zmiany na skórze.
Wszawica- leczenie
Ważne aby leczenie wszawicy rozpocząć jak najszybciej. Na etapie gdy na włosach czy skórze głowy zaobserwujemy pierwsze osobniki. Co więcej leczeniem należy objąć wszystkich domowników i osoby z najbliższego otoczenia. Zawsze należy poinformować szkołę lub przedszkole, że dziecko ma wszawicę.
Preparaty na wszawicę dostępne są w aptekach bez recepty. Do każdego opakowania dołączona jest instrukcja stosowania danego leku lub wyrobu medycznego. Aby środek na wszy i gnidy był skuteczny musi być zastosowany zgodnie ze wskazaniami producenta. Co więcej ze względu na okres rozwoju pasożyta kurację zwalczającą wszy należy powtórzyć po 7-10 dniach bez względu na to czy zaobserwujemy nowe osobniki czy też nie. Zastosowanie środka na wszy i gnidy to nie wszystko. Ważne jest również późniejsze wyczesanie włosów i mechaniczne usunięcie obumarłych osobników.
Dostępne w aptece preparaty na wszy zawierają 3 różnie grupy substancji:
- Środki owadobójcze, porażające układ nerwowy wszy
Lek na wszawicę tego typu zawiera permetrynę. Substancja ta nie powinna być jednak stosowana u dzieci poniżej 3. roku życia ze względu na potencjalną neurotoksyczność. Co więcej w przypadku jej częstego stosowania może dojść do uodpornienia się wszy na jej działanie.
- Preparaty zawierające silikony i/lub oleje mineralne
Dimetikon i cyklometikon blokują układ oddechowy pasożyta prowadząc do jego uduszenia. Natomiast oleje mineralne otaczając wszy i gnidy nie dopuszczają do nich wody wysuszając je. Preparaty tego typu są bezpieczne i w zależności od produktu nadają się do stosowania u dzieci poniżej 1. roku życia, u kobiet w ciąży i matek karmiących. Eliminują zarówno wszy, jak i gnidy. Pasożyty nie są w stanie przyzwyczaić się do ich działania.
Ziele piołunu w połączeniu z kwiatami wrotyczu oraz roztworem kwasu octowego działają toksycznie na wszy. Nie mniej jednak preparat tego typu może drażnić skórę i nie nadaje się do stosowania u dzieci. Co więcej powinien pozostać na głowie przez kilka godzin, aby uzyskać pożądany efekt jego działania.
Wszawica u dzieci i dorosłych- domowe sposoby
Do eliminacji wszy należy podejść kompleksowo. Nie wystarczy samo zastosowanie preparatu przeciw pasożytom. Najlepiej wyrzucić wszystkie grzebienie i akcesoria do włosów, które były wcześniej używane. W grę wchodzi również poddanie ich na działanie bardzo wysokiej temperatury, która będzie śmiertelna dla pasożytów. Jeśli chodzi o ubrania i bieliznę to należy je wyprać i wyprasować. Podobnie należy postąpić z pościelą. Wszy giną w wilgotnym i gorącym środowisku.
Oprócz tego włosy dziecka powinny być regularnie czesane, a skóra głowy sprawdzana. Gdy tylko zaobserwujemy powrót pasożyta konieczne będzie rozpoczęcie kuracji zwalczającej wszy na nowo. Jeśli to możliwe zaleca się również zgolić włosy. Zabieg ten w przypadku wszawicy łonowej jest wręcz niezbędny.
Wszawica- zapobieganie zakażeniu
Aby uniknąć zakażenia przez wszy ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Zalicza się do nich:
- dbanie o czystość włosów, ich regularne mycie, rozczesywanie- jest to szczególnie ważne w przypadku dziewczynek posiadających długie włosy,
- stosowanie wyłącznie własnych akcesoriów do włosów,
- korzystanie w własnej bielizny, pościeli, ręczników oraz nakryć głowy, a jeśli pożyczamy je od kogoś warto upewnić się czy zostały odpowiednio wyprane,
- utrzymanie dobrego stanu sanitarnego w miejscach przebywania większej liczby osób, w tym w miejscach publicznych.
Prewencyjnie można stosować również preparaty na bazie olejków eterycznych, które odstraszają wszy. Są to zarówno spray-e jak i gumki do włosów nasączone olejkami. Zaleca się również regularną kontrolę stanu skóry głowy oraz czystości włosów. Pozwoli to stosunkowo szybko zareagować w przypadku pojawienia się wszy na głowie.
Aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się zakażenia wszawicą należy niezwłocznie zawiadomić placówkę o wystąpieniu pasożyta u naszego dziecka. Pozwoli to zwiększyć czujność u pozostałych rodziców. Prewencyjne zastosowanie typowego preparatu przeciw wszom będzie mało skuteczne. Działają one jedynie na istniejące osobniki.
Wszawica stała się w ostatnich czasach dość powszechnym problemem. Ma to związek m.in. z brakiem regularnego sprawdzania skóry głowy dziecka, a tym samym brakiem szybkiej interwencji oraz zgłoszenia problemu w placówce. Kiedyś nadzór nad czystością głowy sprawowała higienistka. Wtedy łatwo można było wychwycić pojawienie się wszy u dziecka. Niestety rodzice często lekceważą problem generując tym samym coraz więcej zakażeń w otoczeniu swojej pociechy. Leczenie wszawicy przebiega bez komplikacji gdy jest ona wcześnie zauważona.
Bibliografia:
- Izdebska J; Wszy?- poznaj i pokonaj problem; PWN Warszawa 2014; wydanie I.
- Strona Głównego Inspektoratu Sanitarnego; Wszawica – leczenie i zapobieganie. Fakty i mity o wszawicy; https://www.gov.pl/web/gis/wszawica--leczenie-i-zapobieganie--fakty-i-mity-o-wszawicy
