Rwa kulszowa to ból promieniujący od dolnej części pleców w kierunku uda, a czasem nawet stopy. Może utrzymywać się kilka tygodni, znacząco utrudniając wykonywanie codziennych aktywności. Jakie są przyczyny rwy kulszowej? Czy objawy zawsze dotyczą tylko jednej kończyny? Jak leczyć rwę kulszową i które leki na rwę dostępne są bez recepty?
1. Rwa kulszowa – czym jest?
2. Rwa kulszowa – przyczyny
3. Rwa kulszowa – ile trwa?
4. Objawy rwy kulszowej
5. Jak leczyć rwę kulszową?
6. Rwa kulszowa – leczenie domowe
Rwa kulszowa – czym jest?
Co to jest rwa kulszowa? O rwie kulszowej (inaczej bólu korzeniowym) mówimy przy występowaniu bólu w dolnej (lędźwiowej) części kręgosłupa, który ma tendencję do promieniowania przez pośladek, tylną część uda, w kierunku stopy. Nie każdy ból w okolicy kręgosłupa lędźwiowego jest bólem korzeniowym. Rwa kulszowa to specyficzna dolegliwość, powodowana przez podrażnienie nerwu kulszowego lub któregoś z jego korzeni. Wszystko co może powodować ucisk tych elementów, może prowadzić do pojawienia się rwy kulszowej.
Rwa kulszowa dotyka w podobnym stopniu kobiety i mężczyzn. Najczęściej pojawia się w czwartej dekadzie życia, choć może wystąpić również u młodszych lub starszych pacjentów. Rzadko jednak ból korzeniowy dotyczy osób poniżej 20. roku życia. W tym przypadkach raczej jego przyczyną jest przebyty uraz lub kontuzja. Szacuje się, że w ciągu roku z rwą kulszową zmaga się 1-5% populacji.
Rwa kulszowa – co to? Rwa kulszowa, określana też jako ból korzeniowy to ból promieniujący od lędźwiowej części kręgosłupa w kierunku tylnej części uda i stopy. Zazwyczaj dotyczy jednej kończyny. Bólowi towarzyszyć może drętwienie, mrowienie i pieczenie w obrębie kończyny.
Rwa kulszowa – przyczyny
Rwa kulszowa powodowana jest podrażnieniem nerwu kulszowego. Nerw kulszowy jest najdłuższym nerwem w organizmie człowieka. Swój początek ma właśnie w części lędźwiowej kręgosłupa. Następnie biegnie on przez tylną powierzchnię kończyny dolnej aż do stopy. Nerw kulszowy unerwia więc znaczną część ciała – skórę oraz mięśnie uda, nogi i stopy. Jak zostało już wspomniane, wszystko co podrażnia elementy nerwy może prowadzić do bólu korzeniowego. Przyczyną rwy kulszowej może być więc:
- choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa – zmiany zwyrodnieniowe w obrębie krążków międzykręgowych upośledzają ich położenie i funkcjonowanie. Czasami elementy krążka przesuwają się, podrażniając nerw kulszowy,
- przepuklina krążka międzykręgowego,
- kontuzja lub uraz, które prowadzą do mechanicznego uszkodzenia nerwu lub znajdujących się w jego bliskim otoczeniu struktur,
- choroby ogólnoustrojowe, które wpływają na układ nerwowy (np. cukrzyca, która zaburza funkcjonowanie nie tylko układu nerwowego, ale również układu krążenia),
- zmiany nowotworowe – rzadka przyczyna rwy kulszowej.
Przyczyny bólu korzeniowego poddawane są od dawna licznym dyskusjom. Wielu specjalistów uważa, że samo podrażnienie nerwu kulszowego nie jest jedynym wyjaśnieniem tej przypadłości. Ucisk nerwu obserwuje się bowiem również u osób, które nie odczuwają związanych z tym żadnych objawów. Co więcej, ból korzeniowy może pojawić się również wtedy, gdy nie ma ucisku na nerw kulszowy. A z drugiej strony, sam ucisk bez towarzyszącego mu stanu zapalnego niekoniecznie staje się przyczyną bólu. Coraz więcej dowodów przemawia więc za tym, że ból korzeniowy jest wynikiem zarówno zmian mechanicznych, jak i zapalnych, niedokrwiennych i neuropatycznych.
Wśród czynników ryzyka rwy kulszowej wymieniany jest:
- wiek pacjenta – jest to związane przede wszystkim ze zmianami zwyrodnieniowymi do których dochodzi z upływem lat,
- otyłość - rwa kulszowa częściej pojawia się u osób z otyłością,
- wykonywany zawód – praca, która wymaga częstych skrętów kręgosłupa, podnoszenia ciężkich przedmiotów lub długotrwałego prowadzenia pojazdów mechanicznych,
- siedzący tryb życia – osoby o niskiej aktywności fizycznej częściej zmagają się z rwą kulszową niż osoby aktywne.
Rwa kulszowa – ile trwa?
Rwa kulszowa – u większości pacjentów objawy bólu korzeniowego ustępują w czasie krótszym niż 4-6 tygodni. Dolegliwości mijają niezależnie od tego, czy wprowadzone zostało leczenie czy też nie. Rwa kulszowa mija nie prowadząc do żadnych konsekwencji zdrowotnych. Po ustąpieniu bólu, część pacjentów skarży się jeszcze przez pewien czas na drętwienie kończyny. Rwy kulszowej można doświadczać nawet kilka razy w ciągu roku. Jest to przewlekła przypadłość, która nawraca. Mając na uwadze stosunkowo długi czas trwania pojedynczego napadu bólowego, łatwo jest zauważyć, że rwa kulszowa może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów. U osób, które często doświadczają bólu korzeniowego, może on utrudniać codzienne aktywności i uniemożliwiać wykonywanie obowiązków.
Objawy rwy kulszowej
Rwa kulszowa – objawy mogą pojawić się nagle lub narastać stopniowo. Zależy to od przyczyny bólu. Jeśli jest nią kontuzja, dolegliwości najczęściej występują nagle. Jeśli źródłem rwy są zmiany zwyrodnieniowe, ból może narastać stopniowo. Charakterystyczną cechą rwy kulszowej jest promieniowanie bólu od części lędźwiowej kręgosłupa do boczno-tylnej części uda. U niektórych pacjentów, ból rozprzestrzenia się również do podudzia, a nawet stopy. Nasilenie bólu korzeniowego jest różne – od łagodnego lub umiarkowanego po ciężkie, utrudniające poruszanie się. Oprócz bólu, pacjenci mogą zmagać się z drętwieniem, mrowieniem i uczuciem pieczenia w obrębie kończyny. Osłabieniu ulec też może siła mięśniowa w kończynie. Bo choć rwa kulszowa może dotyczyć zarówno prawej, jak i lewej kończyny, najczęściej pojawia się tylko w jednej z nich.
Objawy rwy kulszowej ulegają nasileniu pod wpływem często niewielkiej nawet aktywności. U niektórych pacjentów powolne chodzenie lub innego rodzaju spokojna aktywność prowadzi do zwiększenia bólu.
Rwa kulszowa – gdzie boli? Ból promieniuje od dolnej części pleców przez udo, czasem nawet do stopy. Dolegliwości utrzymują się kilka tygodni i stopniowo ustępują. Mogą jednak nawracać już do końca życia.
Jak leczyć rwę kulszową?
Co na rwę kulszową można zastosować? Leczenie rwy kulszowej trudno poddaje się leczeniu farmakologicznemu. Spośród leków dostępnych bez recepty, w pierwszej kolejności wato sięgnąć po leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, kwas acetylosalicylowy czy diklofenak. Nie zaleca się natomiast paracetamolu. Można również zastosować preparaty zawierające kodeinę, np. Nurofen Plus (ibuprofen + kodeina) lub Solpadeine (paracetamol + kodeina). Należy jednak zaznaczyć, że leki te powinny być przyjmowane jedynie przez krótki okres czasu. W leczeniu przewlekłego bólu spowodowanego rwą kulszową, lekarz może zalecić preparaty dostępne na receptę.
Wspomagająco można suplementować kwas alfa-liponowy (ALA) i kwas gamma-linolenowy (GLA). Wykazano pozytywne efekty suplementacji w terapii bólu pleców. W przeprowadzonym badaniu pacjenci przyjmowali dziennie 600 mg ALA i 360 mg GLA przez okres 6 tygodni. W połączeniu z rehabilitacją, uzyskano korzystne efekty w postaci zmniejszenia objawów ze strony układu nerwowego. Kwas ALA dostępny jest m.in. w preparatach: ALAnerv, Alfalipon prodiab (w połączeniu z niewielką ilością kwasu GLA) i NeuroLip 600. Suplementy te są stosowane również jako preparaty na pamięć i koncentrację. Nie udowodniono natomiast, aby witaminy z grupy B wspomagały proces leczenia rwy kulszowej.
Rwa kulszowa – leczenie w pojedynczych przypadkach wymaga przeprowadzenia operacji. Dotyczy to m.in. sytuacji, w których nie udaje się złagodzić silnego bólu lekami, pojawiają się poważne dolegliwości (np. zatrzymanie moczu) lub przyczyną rwy jest uraz bądź zmiana w strukturze kręgosłupa, która wymaga interwencji chirurgicznej.
Rwa kulszowa – leczenie domowe
Rwa kulszowa – ćwiczenia w domu i w gabinecie fizjoterapeuty są ważnym elementem leczenia. Najlepsze efekty są osiągane, jeśli rehabilitacja wprowadzana jest jak najwcześniej po pojawieniu się bólu i polega ona na łączeniu ćwiczeń fizycznych z odpowiednio dobranymi zabiegami.
Część pacjentów z rwą kulszową maksymalnie ogranicza aktywność fizyczną, aby uniknąć nasilenia bólu. Rzeczywiście, leżenie w łóżku na plecach lub na boku może przynieść chorym ulgę. Nie zaleca się jednak całkowitego unieruchomienia przez czas dłuższy niż 1-2 dni. Dłuższe pozostanie w takiej pozycji nie przyspieszy ustąpienia bólu. Pacjentom raczej rekomenduje się utrzymanie w miarę możliwości normalnej aktywności. Pomocne mogą być lekkie ćwiczenia rozciągające (najlepiej gdyby fizjoterapeuta pokazał dokładnie jak je wykonywać). Ulgę przynieść mogą również ciepłe lub zimne okłady.
Oprócz rwy kulszowej, można doświadczyć też rwy udowej i rwy barkowej. Rwa udowa związana jest z promieniowaniem bólu nie w kierunku tylno-bocznej części uda, ale jego przedniej powierzchni. Wynika ona z ucisku wywieranego na nerw udowy. O rwie barkowej mówimy natomiast wtedy, gdy ból promieniuje od górnej części pleców w stronę kończyny górnej, czasem nawet do palców. Leczenie rwy, niezależnie od jej rodzaju, wygląda podobnie.
Bibliografia:
- Giuffre B.A., Black A.C., Jeanmonod R. Anatomy, Sciatic Nerve. [Updated 2023 May 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482431/
- Goldsmith R., Williams N.H., Wood F. Understanding sciatica: illness and treatment beliefs in a lumbar radicular pain population. A qualitative interview study. BJGP Open. 2019 Oct 29;3(3):bjgpopen19X101654. doi: 10.3399/bjgpopen19X1016541.
- Zajkowska A., Rwa kulszowa. Neurologia po Dyplomie 2018, 05.
- Low back pain and sciatica in over 16s: assessment and management. London: National Institute for Health and Care Excellence (NICE); 2020 Dec 11. (NICE Guideline, No. 59.) Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562933/
- Ranieri M., Sciuscio M., Cortese A.M., Santamato A., et al. The use of alpha-lipoic acid (ALA), gamma linolenic acid (GLA) and rehabilitation in the treatment of back pain: effect on health-related quality of life. Int J Immunopathol Pharmacol. 2009 Jul-Sep;22(3 Suppl):45-50. doi: 10.1177/03946320090220S309.
12 characters selected
