Żylaki kończyn dolnych oraz żylaki odbytu dotyczą wielu kobiet ciężarnych. Im więcej kobieta przebyła ciąż, tym wyższe jest ryzyko ich rozwoju. Rzadziej pojawiają się żylaki sromu i żylaki pochwy w ciąży. Jak radzić sobie z objawami niewydolności żylnej? Co na żylaki w ciąży można stosować i jak domowymi sposobami łagodzić pojawiające się dolegliwości?
1. Żylaki w ciąży - dlaczego się pojawiają?
2. Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się żylaków w ciąży
3. Objawy przewlekłej niewydolności żylnej w ciąży
4. Czy żylaki w ciąży są niebezpieczne?
5. Co na żylaki w ciąży można stosować?
6. Żylaki w ciąży - jak sobie radzić?
Żylaki w ciąży - dlaczego się pojawiają?
W okresie ciąży dochodzi do licznych zmian w funkcjonowaniu organizmu. Zmiany te dotyczą również układu żylnego. Wzrost poziomu estrogenów obserwowany w I trymestrze ciąży powoduje zwiększenie stężenia czynników krzepnięcia. Rośnie też poziom progesteronu, w wyniku czego dochodzi do rozluźnienia mięśni gładkich i spadku napięcia żylnego. Zmiany hormonalne prowadzą też do niewydolności zastawek, co sprzyja zastojowi krwi w naczyniach. Dodatkowo, podczas ciąży zwiększa się objętość krwi krążącej.
Na powstawanie żylaków w ciąży wpływa także powiększająca się macica, uciskająca naczynia żylne. Może skutkować to zaburzonym przepływem krwi przez naczynia w kierunku serca. Nie bez znaczenia jest też wzrost masy ciała oraz spadek aktywności fizycznej, które również mają wpływ na rozwój przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ).
Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się żylaków w ciąży
Niewydolność żylna może prowadzić do pojawienia się żylaków kończyn dolnych, ale również żylaków sromu i żylaków odbytu. Na rozwój tych zaburzeń w ciąży wpływają takie czynniki jak:
- predyspozycje genetyczne - żylaki występują znacznie częściej u osób, których rodzice też zmagają się w przewlekłą niewydolnością żylną. Jeśli tylko jeden rodzic choruje na PNŻ, ryzyko jej rozwoju u kobiety wynosi ok. 62%. Jeśli natomiast choroba ta dotyczy obojga rodziców, wskaźnik ten rośnie aż do 90%,
- otyłość - żylaki nóg, odbytu i żylaki sromu w ciąży pojawiają się częściej u kobiet otyłych,
- niska aktywność fizyczna,
- konieczność długiego przebywania w pozycji siedzącej lub stojącej (np. w pracy),
- krótkie przerwy między kolejnymi ciążami,
- stosowanie antykoncepcji hormonalnej - uważa się, że długotrwałe (>4 lat) korzystanie z antykoncepcji hormonalnej sprzyja powstawaniu żylaków w ciąży.
Kobieta ciężarna narażona jest w większym stopniu na rozwój żylaków. Wynika to zarówno ze zmian hormonalnych do jakich dochodzi już od początku ciąży, jak również wzrostu objętości krwi krążącej oraz rosnącego ucisku wywieranego przez powiększającą się macicę na naczynia żylne.
Objawy przewlekłej niewydolności żylnej w ciąży
Objawy niewydolności żylnej, które mogą wystąpić u kobiety ciężarnej, to:
- uczucie ciężkości nóg, które istotnie zmniejsza się lub całkowicie ustępuje po uniesieniu kończyn,
- dolegliwości bólowe w obrębie kończyn lub odbytu (w przypadku żylaków odbytu w ciąży),
- kurcze łydek, które często nasilają się w pozycji leżącej, a także przy upałach,
- mrowienie, drętwienie, zespół niespokojnych nóg,
- obrzęk kończyn dolnych,
- widoczne drobne, poszerzone naczynia tzw. "pajączki", a w przebiegu bardziej zaawansowanej choroby - kręte, poszerzone żyły - żylaki.
Podczas ciąży zdecydowanie częściej rozwijają się żylaki kończyn dolnych oraz żylaki odbytu. Rzadziej pojawiają się żylaki sromu i pochwy. Żylaki sromu w ciąży, w początkowym okresie, mogą być niewielkie, przez co kobiety mogą nawet nie być świadome ich wystąpienia. Czasami dowiadują się o ich obecności podczas wizyty u ginekologa. Dolegliwości które mogą być odczuwalne to obrzęk w okolicy warg sromowych, pieczenie i swędzenie. Duże żylaki na wargach sromowych w ciąży mogą w większym stopniu zaburzać komfort życia. Stają się przyczyną bólu podczas siedzenia lub chodzenia.
Pewnym pocieszeniem może być fakt, że żylaki w ciąży na wargach sromowych oraz w pochwie najczęściej całkowicie ustępują po urodzeniu dziecka.
Czy żylaki w ciąży są niebezpieczne?
U większości kobiet ciężarnych, niewydolność żylna ma łagodne nasilenie. Należy jednak mieć na uwadze, że występowanie żylaków zwiększa ryzyko zakrzepicy żył. Zakrzepica żył głębokich może z kolei prowadzić do zatoru tętnicy płucnej, stwarzającego zagrożenie życia kobiety. Poza tym, w zaawansowanej postaci choroby, żylaki mogą prowadzić do powstania trudnych w leczeniu owrzodzeń.
Co na żylaki w ciąży można stosować?
Leczenie żylaków w ciąży ma kilka ograniczeń. Leki na żylaki i obrzęki z diosminą, hesperydyną lub ruszczykiem, które łagodzą objawy przewlekłej niewydolności żylnej nie są zalecane kobietom ciężarnym. Brakuje bowiem wiarygodnych, wysokiej jakości badań, które potwierdziłyby bezpieczeństwo ich stosowania przez kobiety ciężarne. Warto jednak dodać, że jak dotąd nie ma doniesień na temat szkodliwego wpływu diosminy na przebieg ciąży. Badania na zwierzętach również go nie wykazały. Nie mniej jednak, o zastosowaniu leku na żylaki zlokalizowane na kończynach dolnych, w okolicy odbytu lub sromu, powinien zadecydować lekarz. Nie zaleca się, aby kobieta bez konsultacji z lekarzem przyjmowała jakiekolwiek leki łagodzące objawy przewlekłej niewydolności żylnej. Żel lub maść na żylaki w ciąży, mimo podania miejscowego, również nie powinna być stosowana przez kobietę ciężarną na własną rękę.
Czasami lekarz decyduje o zastosowaniu heparyny. Posiada ona właściwości przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne. Co ważne, heparyna nie przenika przez barierę łożyskową. Jest też dobrze tolerowana przez większość kobiet ciężarnych.
O leczeniu żylaków odbytu w ciąży można przeczytać w artykule: Jak leczyć hemoroidy w ciąży i czym one dokładnie są?
Powszechnie stosowane leki na żylaki, w ciąży są najczęściej przeciwwskazane. W pewnych przypadkach, lekarz może zadecydować o wprowadzeniu do leczenia heparyny, która nie przenika przez łożysko i nie stwarza zagrożenia dla rozwijającego się dziecka.
Żylaki w ciąży - jak sobie radzić?
Stosowanie popularnych leków na żylaki kończyn dolnych jest przeciwwskazane (bez konsultacji lekarskiej). Nie oznacza to jednak, że kobieta w żaden sposób nie może łagodzić dolegliwości związanych z występowaniem żylaków, niezależnie od tego czy są to żylaki kończyn dolnych, żylaki odbytu czy żylaki sromu w ciąży.
W celu łagodzenia objawów przewlekłej niewydolności żylnej zaleca się:
- kompresoterapię - wyroby uciskowe o odpowiednio rozłożonej sile ucisku wspierają prawidłową pracę żył. Usprawniają przepływ krwi przez naczynia żylne. Wyroby uciskowe zalecane są nie tylko w celu zmniejszania objawów niewydolności żylnej, ale również jako profilaktyka PNŻ. Rajstopy i pończochy uciskowe mają różną klasę kompresji. Aby zapobiegać żylakom lub zmniejszać łagodne objawy związane z występowaniem żylaków, najczęściej zaleca się korzystać z I klasy. Im bardziej nasilone dolegliwości i bardziej zaawansowana choroba, tym rekomendowana jest wyższa klasa kompresji,
- uniesienie kończyn dolnych - odpoczywanie z uniesionymi nogami usprawnia przepływ krwi przez naczynia, dzięki czemu zmniejsza odczuwaną ciężkość nóg oraz obrzęk kończyn. W III trymestrze ciąży, w okresie intensywnego powiększania się macicy, pozycja na wznak nie jest jednak zalecana kobietom ciężarnym. Korzystniejsze jest kładzenie się na boku,
- dbanie o regularną aktywność fizyczną - powinna być ona dostosowana do stanu kobiety i przebiegu ciąży. Zaleca się spędzanie przynamniej 150 minut w tygodniu na umiarkowanie intensywnej aktywności. Może być to spacer, ćwiczenia dedykowane kobietom ciężarnym czy chociażby zajęcia na basenie. Ruch w wodzie u części kobiet odczuwalnie zmniejsza ból, obrzęk i ciężkość nóg. O ćwiczeniach które warto wykonywać w ciąży pisaliśmy w artykule: Ciąża - co wolno, a czego nie? Dieta i ćwiczenia w ciąży,
- utrzymanie prawidłowej masy ciała - zbyt intensywne przybieranie na wadze w okresie ciąży odbija się negatywnie na układzie żylnym. Warto starać się zdrowo odżywiać i w miarę możliwości regularnie się ruszać, aby wspomóc funkcjonowanie układu krążenia,
- unikanie gorących kąpieli i dłuższego przebywania w miejscach, w których panują wysokie temperatury - objawy niewydolności żylnej nasilają się w okresach upałów. Warto też unikać długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej lub stojącej - ruch pobudza przepływ krwi przez naczynia i zapobiega jej zastojom.
Podstawą leczenia żylaków w ciąży jest kompresoterapia. Jest ona bezpieczna i skuteczna w łagodzeniu objawów przewlekłej niewydolności żylnej. U kobiet zmagających się z łagodnymi dolegliwościami ze strony układu żylnego, prawidłowe korzystanie z wyrobów uciskowych (o odpowiednio dobranej kompresji) może być wystarczające do uśmierzenia uciążliwych objawów.
Żylaki w ciąży to częsty problem. Odczuwana ciężkość nóg, ból, swędzenie i obrzęk mogą znacząco pogarszać samopoczucie kobiety oczekującej dziecka. W poważnych przypadkach stwarzają też ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył i zatoru tętnicy płucnej. Możliwości leczenia żylaków w ciąży są ograniczone. Podstawę stanowi kompresoterapia , polegająca na korzystaniu z indywidualnie dobranych wyrobów uciskowych. Ulgę przynieść mogą też modyfikacje w trybie życia - częsta zmiana pozycji, unikanie długotrwałego siedzenia lub stania, regularna aktywność ruchowa oraz odpoczywanie z uniesionymi nogami.
Bibliografia:
- Ropacka-Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G.H., Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w ciąży - część I. Ginekol Pol. 2012, 83, 939-942.
- Hadasik D., Repeć R., Zaniewski M., Przewlekła niewydolność żylna u kobiety ciężarnej - primum non nocere. Przegląd literatury. Ginekologia i Położnictwo 2007, 3 (5), 63-71.
- Kasperczak J., Ropacka-Lesiak M., Bręborowicz H.G., Definicja, podział oraz diagnostyka przewlekłej niewydolności żylnej - część II. Ginekol Pol. 2013, 84, 51-55.
