Lato to czas kiedy więcej czasu spędzamy na świeżym powietrzu. Brak w tym czasie odpowiedniej ochrony przeciwsłonecznej sprzyja powstaniu oparzeń słonecznych, a u osób ze skórą wrażliwą również reakcji alergicznej. Jak złagodzić oparzenia słoneczne u dzieci i dorosłych. Czym smarować skórę gdy pojawi się na niej wysypka od słońca? Jak postępowanie gdy mamy do czynienia z innymi rodzajami oparzeń termicznych?
1. Oparzenia termiczne- przyczyny
2. Oparzenia termiczne- stopnie oparzeń
3. Oparzenia termiczne- pierwsza pomoc
4. Nadmierna ekspozycja na słońce- oparzenia słoneczne i uczulenie na słońce
5. Sposoby na oparzenia słoneczne
Oparzenia termiczne- przyczyny
Oparzenia termiczne to uszkodzenia skóry, ale także tkanek podskórnych na skutek działania wysokiej temperatury. Warto uświadomić sobie, że już po sekundzie kontaktu komórek skóry z cieczą lub powierzchnią nagrzaną do 70°C ulegają one natychmiastowej martwicy. Uszkodzenia tkanek są wywołane często jeszcze wyższą temperaturą, jak na skutek pożaru, oparzenia olejem lub też parą wodną. Ponadto narażenie komórek na dłuższą ekspozycję na działanie wysokiej temperatury sprawia, że uszkodzenia stają się coraz bardziej rozległe i głębokie. W niektórych przypadkach oparzenie termiczne może stanowić stan bezpośredniego zagrożenia życia, a nawet prowadzić do śmierci w wyniku rozwijającego się wstrząsu oparzeniowego (hipowolemicznego).
Oparzenia termiczne- stopnie oparzeń
Stan pacjenta, który uległ oparzeniu poddaje się odpowiedniej klasyfikacji. Stopnie oparzenia mówią o tym jak głęboko wysoka temperatura lub inny czynnik (substancja chemiczna, promieniowanie) uszkodziły tkanki. Im jego wartość wyższa tym oparzenie jest bardziej poważne, a zmiany trudniejsze do odwrócenia. Wyróżnia się następujące stopnie oparzeń:
Obejmuje jedynie wierzchnią warstwę skóry. Objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem, bólem, pieczeniem i nadwrażliwością. Tego typu zmiany pojawiają się po nadmiernej ekspozycji na słońce, na skutek krótkotrwałego działania pary wodnej lub gorącej wody. Po wyleczeniu skóra wraca do dawnego wyglądu, nie powstają na niej blizny.
W wyniku odwarstwienia się martwego naskórka powstają pęcherze wypełnione płynem surowiczym. Oczywiście oparzona skóra jest również zaczerwieniona, tkliwa i obrzęknięta. Jeśli uszkodzeniu uległ naskórek i górne warstwy skóry właściwej to mówi się o stopniu oparzenia IIa. Natomiast gdy zmiany dotyczą głębszych warstw skóry oparzenie klasyfikuje się jako IIb. Proces gojenia się skóry trwa odpowiednio dłużej i może zająć nawet kilka tygodni. Tego typu oparzenia powstaje na skutek działania gorącego oleju, wody lub pary wodnej.
Obejmuje ono całą grubość skóry oraz tkanki znajdujące się poniżej. Obumarciu ulegają gruczoły potowe, ale często również zakończenia nerwowe, co wiąże się z utratą czucia. Skóra w miejscu uszkodzenia staje się brunatna, brązowa lub czerwona, a do tego twarda, sucha i skórzasta. Niestety rana goi się bardzo długo i pozostawia blizny. Tego typu zmiany mogą powstać w wyniku bezpośredniego działania żywego ognia lub gorącego oleju.
Jest to najcięższy stopień oparzeń w którym dochodzi do martwicy lub zwęglenia nie tylko skóry, ale nawet mięśni i kości. Tak ciężkie rany powstają w wyniku działania prądu elektrycznego lub dłuższego narażenia na żywy ogień. Ich leczenie to skomplikowany proces chirurgiczny i ewentualny przeszczep skóry.
Znaczenie w określeniu rokowań chorego ma również powierzchnia poparzonego ciała. Niezależnie od stopnia gdy dojdzie do poparzenia powyżej 25% powierzchni ciała chory wymaga hospitalizacji. Wartość ta w przypadku dzieci i osób starszych wynosi 20% powierzchni ciała. Gdy mamy do czynienia z oparzeniem III stopnia wystarczy 10% powierzchni skóry, aby konieczne było leczenie szpitalne. Dla lepszego zobrazowania tych wartości można sobie wyobrazić, że oparzenia o nierównomiernej, stosunkowo niewielkiej powierzchni stanowią 1%. Dla przykładu oparzenia termiczne dłoni to 1% powierzchni, podobnie jak krocza. Nie mniej jednak ze względu na specyfikę tych części ciała chory powinien zawsze zgłosić się do lekarza gdy na skutek działania wysokiej temperatury dojdzie do ich poparzenia. Każda z kończyn to 18% powierzchni ciała, klatka piersiowa- 9%, brzuch- 9%, głowa- 9%.
Skóra u dzieci jest znacznie cieńsza i delikatniejsza niż w przypadku osób dorosłych. Dlatego oparzenia termiczne u dzieci wywołane tym samym czynnikiem co u osób starszych będą dużo głębsze i poważniejsze w skutkach. Oparzenia u dzieci znacznie częściej wymagają konsultacji lekarskiej i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Oparzenia termiczne- pierwsza pomoc
Aby ograniczyć głębokość i rozległość rany należy jak najszybciej przerwać kontakt skóry z uszkadzającym ją czynnikiem termicznym. Oczywiście pamiętając o podstawowej zasadzie udzielania pierwszej pomocy- najpierw oceń czy jest bezpiecznie dla ciebie. Następnie należy schłodzić oparzoną skórę. Samo odsunięcie od źródła ciepła nie zatrzymuje procesu niszczenia tkanek. W tym celu sprawdzi się woda. Lekkie oparzenia należy schładzać kilkanaście minut pod strumieniem zimnej wody. Te cięższe- III i IV stopnia można schładzać jedynie do 2- óch minut, wykorzystując do tego celu nie bieżącą wodę czy kąpiel, ale okłady z wilgotnych ręczników lub prześcieradeł. Istnieje duże ryzyko wystąpienia hipotermii u poparzonego. Stąd też nieco odmienne postępowanie. Tak w pierwszym etapie powinna wyglądać pierwsza pomoc. Oparzenia termiczne III i IV stopnia wymagają specjalistycznego leczenia i w ich przypadku konieczna jest hospitalizacja. Natomiast skutki oparzenia I i II stopnia można łagodzić w warunkach domowych.
Co na oparzenia termiczne można zastosować? Rana wywołana przez działanie wysokiej temperatury powinna goić się w środowisku wilgotnym. Zapobiega to powstawaniu strupa, przyspiesza proces regeneracji oraz pomaga uniknąć blizny. Dlatego w celu leczenia i łagodzenia dolegliwości związanych z oparzeniem I i II stopnia można zastosować specjalistyczne opatrunki hydrożelowe i hydrokoloidowe dostępne w aptece bez recepty. Alternatywę stanowią hydrożele do smarowania, pianka na oparzenia z pantenolem lub łagodzące i mocno regenerujące żele z aloesem.
W przypadku oparzeń II stopnia należy pamiętać, aby nie przekłuwać pęcherzy z płynem surowiczym. Istnieje wysokie ryzyko zainfekowania rany, co znacznie utrudnia proces gojenia i może przyczyniać się do powstania blizny.
Nadmierna ekspozycja na słońce- oparzenia słoneczne i uczulenie na słońce
Kiedy skóra narażona jest na działanie promieni słonecznych powyżej 4 godzin zwykle staje się zaczerwieniona, bolesna i mocno wysuszona. Kiedy czas ten jest wydłużony i brak odpowiedniego zabezpieczenia, np. kremu z wysokim filtrem UV, dochodzi o poparzenia słonecznego. Zwykle zakwalifikowane jest ono jako oparzenia I stopnia, ale gdy na skórze pojawiają się również pęcherze z płynem surowiczym wtedy zmianę określa się jako oparzenie II stopnia. Kiedy oparzenie słoneczne ma cięższy przebieg mogą pojawić się również objawy ogólnoustrojowe jak wymioty, nudności, gorączka i ból głowy.
To wpływ promieniowania ultrafioletowego UVB odpowiada za powstanie tego typu zmian na skórze. Jeśli jego ilość przekracza poziom bezpieczny, melanina (pigment odpowiedzialny za barwę skóry) przestaje ochraniać skórę, a wtedy promieniowanie zaczyna działać szkodliwie na komórki naskórka. Ilość melaniny w skórze jest uwarunkowana osobniczo. Dlatego też wyższą wrażliwość na działanie promieniowania UVB wykazują osoby o jasnej karnacji i wrażliwej skórze. Często pojawiają się u nich oparzenia słoneczne na twarzy, dekolcie, ramionach, a także na brzuchu i po wewnętrznej stronie ud.
Należy pamiętać, że skóra dzieci jest również bardziej wrażliwa niż u dorosłych. Dlatego oparzenia słoneczne u dziecka powstają już po krótkotrwałej ekspozycji na promieniowanie UVB. Nie można zapominać o kremie z filtrem ochronnym dla malucha w okresie wakacyjnym. Musi być on aplikowany kilkakrotnie w ciągu dnia i zapewniać odpowiednio wysoką ochronę.
Jak wybrać najlepsze kosmetyki do opalania? Przeczytaj artykuł: Kremy, olejki, balsamy - jakie kosmetyki do opalania skutecznie chronią skórę przed promieniowaniem UV?
Promieniowanie UV może generować nie tylko oparzenia, ale również przyczyniać się do pojawienia się wysypki od słońca. Problem dotyczy osób o jasnej karnacji, głównie kobiet, a także pacjentów stosujących niektóre leki (m.in. antybiotyki, preparaty z dziurawcem, leki uspokajające, przeciwdepresyjne). Zmiany na skórze przybierają postać drobnych, czerwonych wyprysków, które swędzą. Ich powstaniu może towarzyszyć również zaczerwienienie skóry, obrzęk i bolesność. Najczęściej pokrzywka pojawia się w okolicach ramion, barków, szyi, nóg i podbicia.
Na tego typu zmiany na skórze stosuje się leki przeciwalergiczne zarówno te o działaniu ogólnoustrojowym jak i miejscowym. Dobrym preparatem będzie żel zawierający dimetinden, który załagodzi świąd i obrzęk. Dodatkowo może być on stosowany u najmłodszych pacjentów. Wysypka od słońca u dziecka powinna być skonsultowana z pediatrą. Ponieważ u maluchów często pojawiają się różnego rodzaju zmiany skórne, a tylko specjalista potrafi ocenić ich najbardziej prawdopodobną przyczynę.
Przeczytaj artykuł: Wysypka u niemowlaka- przyczyny, leczenie, jak pielęgnować skórę noworodka
Sposoby na oparzenia słoneczne
Objawy związane z nadmierną ekspozycją na słońce są najbardziej dokuczliwe w pierwszej dobie. Aby je załagodzić często w aptece pada pytanie- czym smarować oparzenia słoneczne? Preparatów jest wiele, najlepiej wybierać te o działaniu chłodzącym, łagodzącym i nawilżającym. Możemy sięgać po balsam po opalaniu z kwasem hialuronowym, pantenolem czy alantoiną, wzbogacony w składniki odżywcze lub piankę z D-pantenolem na oparzenia. Preparat na oparzenia słoneczne powinien się łatwo rozsmarowywać, aby dodatkowo nie drażnić zaczerwienionej skóry. Stąd też pacjenci chętniej wybierają emulsje do smarowania oraz pianki łagodzące do rozpylenia na skórze.
Kiedy oparzenie jest bardzo bolesne lub gdy wystąpią objawy dodatkowe w tym gorączka pacjenci sięgają również po leki na oparzenia słoneczne o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, np. paracetamol. Jest to jednak postępowanie doraźne. Lek na oparzenia słoneczne o miejscowym działaniu antyhistaminowym to np. Fenistil. Zadziała on łagodząco na świąd i obrzęk. Nie zapewni jednak skórze potrzebnej regeneracji i nawilżenia. Dlatego można go stosować naprzemiennie z balsamem kojącym po opalaniu.
Popularny domowy sposób na oparzenia słoneczne to nakładanie na skórę kefiru, maślanki lub jogurtu. Produkty mleczne działają natłuszczająco, kojąco, odżywczo i przywracając skórze odpowiednie pH. Inni preferują okłady ze świeżego aloesu bądź namoczonych w wodzie płatków owsianych, które koją stan zapalny.
Zamiast zastanawiać się co na oparzenia słoneczne można zastosować lepiej im zapobiegać. Latem należy regularnie stosować krem z filtrem ochronnym, unikać przebywania na słońcu w godzinach 10.00 – 16.00, pamiętać o nakryciu głowy oraz odpowiednim, przewiewnym, ale ochraniającym od słońca ubiorze. Ostrożność zachować należy szczególnie w przypadku dzieci. Dla nich poparzenie słoneczne, podobnie jak inne oparzenia termiczne, będzie dużo bardziej bolesne i poważniejsze w skutkach.
Bibliografia:
- Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki: www.zpe.gov.pl/oparzenia-termiczne-i-chemiczne.
- Kurnatowski W.; Ciężkie oparzenia- diagnostyka i wskazania terapeutyczne; Bezpieczny szpital zakażenia 2003; 2: 83-88.
- Wojas- Palec A. i inni; Choroby skóry związane z działaniem promieniowania słonecznego – przegląd wybranych zagadnień; Family Medicine & Primary Care Review 2007, 9, 1: 131–135.
