Zwracanie pokarmu przez niemowlę to typowa trudność, z którą muszą poradzić sobie rodzice. Istnieje szereg prostych zasad, które pozwolą na karmienie wolne od typowych objawów niemowlęcego refluksu. W trudniejszym refluksie można pokusić się o specjalne mleko przeciwko ulewaniu. Warto jednak wiedzieć, kiedy fizjologiczny refluks zmienia się w patologiczną postać, która może wywrzeć realny wpływ na dalszy rozwój dziecka. Co to jest niemowlęcy refluks i jak sobie z nim poradzić?
1. Refluks u noworodka - co to jest?
2. Refluks u niemowlaka objawy
3. Przyczyny refluksu u małych dzieci
4. Rodzaje refluksu u niemowląt
5. Jak leczyć refluks u niemowlaka?
Refluks u noworodka - co to jest?
Refluks u małych dzieci i niemowląt wiąże się z cofaniem się treści żołądkowej do przełyku - podobnie jak ma to miejsce w przypadku zgagi u osób dorosłych. Problem dotyka 90% dzieci w 1. tygodniu życia. Zwykle ustępuje z zakończeniem 1. roku życia, a niekiedy przedłuża się do 18. miesiąca. Podłożem tego problemu jest m.in. niedojrzałość przewodu pokarmowego (anatomiczna i motoryczna) oraz bariery antyrefluksowej, dlatego w przypadku niemowląt mówi się o refluksie fizjologicznym, który ma łagodny przebieg i przemijający charakter. Niekiedy zdarza się, że cofająca się treść może wydostać się w przewodu pokarmowego na zewnątrz przez usta. Opisane zjawisko to tzw. ulewanie, które wynika z płynnej diety niemowląt, ograniczonej i nie do końca rozwiniętej szczelności układu pokarmowego między żołądkiem i przełykiem (odpowiada za nią zwieracz dolny przełyku), a także podawaniem zbyt obfitych posiłków oraz zbyt szybkie kładzenie dziecka tuż po karmieniu. Patologiczny refluks żołądka u niemowląt dotyczy niewielkiego procentu dzieci i może wiązać się z wystąpieniem zapalenia przełyku i innych powikłań opisanych poniżej.
Łagodny refluks z ulewaniem to objaw niewymagający interwencji lekarskiej ani podjęcia kroków leczniczych, jeśli dziecko prawidłowo się rozwija, rośnie i nabiera wagi. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy zasięgnąć porady lekarza pediatry.
Refluks u niemowlaka objawy
Niemowlęcy refluks to dolegliwość rozwojowa, która jest zwykle wolna od poważnych objawów o charakterze zapalnym i przewlekłym. Głównym objawem jest zwracanie częściowo strawionego lub świeżo spożytego posiłku. U niewielkiego odsetku niemowląt refluks niemowlęcy może przejść w chorobę refluksową. Towarzyszą jej dolegliwości nie tylko w obrębie układu pokarmowego (jak nadżerkowe zapalenie przełyku), ale również oddechowego. Chodzi przede wszystkim o nawracające zachłystowe (aspiracyjne) zapalenie płuc, ale również długo trwający kaszel, rzężenie w oskrzelach lub rozstrzenie oskrzeli. Refluks u małych dzieci może prowadzić do słabego przybierania na masie lub wręcz jej utrata, spowolnionego wzrostu. Inne symptomy patologicznego refluksu niemowlęcego to obecność krwi w zwracanym pokarmie, ból w klatce piersiowej lub brzuchu, niechęć do jedzenia połączona z drażliwością, a także częste zapalenie gardła i ucha włącznie, a także chrypka połączona z chrząkaniem. Dodatkowo dziecko może odczuwać ból i trudność w trakcie połykania pokarmu, częściej może dławić się lub krztusić, a w czasie karmienia może przerywać ssania, płakać i wyginać się w łuk (odchylając główkę do tyłu). Wiele osób wskaże zapewne na kwaśne odbijanie i nieprzyjemny zapach z ust, a także wrażenie przeżuwania czegoś w buzi u dziecka. Warto zadać pytanie - do czego prowadzi przewlekła choroba refluksowa przełyku u niemowląt?
Powikłania związane z chorobą refluksową niemowląt
Nieskutecznie leczony refluks niemowlęcy i choroba refluksowa przełyku może przyczynić się do wystąpienia szeregu dolegliwości mających znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka. Wśród nich wymienia się:
- spowolniony rozwój
- wady przełyku np. obecność zwężeń
- astmę lub inne choroby płuc
- niedokrwistość z niedoboru żelaza
- zwiększoną tendencję do próchnicy
- erozję szkliwa i zapalenie dziąseł
- bezdech nocny.
Grupy ryzyka dla niemowlęcego refluksu
Wystąpienie refluksu o cięższym przebiegu odnotowuje się w przypadku niemowląt i małych dzieci jak:
- wcześniaki, w szczególności z chorobą płuc u charakterze przewlekłym
- niemowlęta z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrastania
- dzieci z porażeniem mózgowym
- niemowlęta z wadami w budowie przełyku
- dzieci otyłe.
Przyczyny refluksu u małych dzieci
Wśród przyczyn ulewania i/lub refluksu u niemowląt wymienia się:
- niedojrzałość przewodu pokarmowego w odcinku przełyk - żołądek (rozluźnienie zwieracza dolnego przełyku, kąt Hisa o mniejszej ostrości),
- płynna dieta oparta na mleku,
- nadmierna objętość podawanego posiłku,
- zbyt szybkie ułożenie dziecka na plecach,
- wymuszenie u dziecka pozycji z głową w dół, w którym rośnie ciśnienie w jamie brzusznej i może nasilać refluks.
Jak opiekować się niemowlakiem? Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj artykuł>> Pierwsze dni noworodka w domu.
Rodzaje refluksu u niemowląt
Refluks u niemowląt i małych dzieci może przybrać kilka postaci. Najczęściej występuje refluks żołądkowo-przełykowy o łagodnym przebiegu. Oprócz tego wymienia się refluks alergiczny związany z nadwrażliwością na białka mleka krowiego. Wtedy tradycyjne mleko modyfikowane zastępuje specjalną mieszanką mlekozastępczą, w składzie której występują hydrolizowane białka. Ostatni jest refluks utajony u niemowląt. Jak go rozpoznać? Istnieje szereg objawów, które mogą wskazywać na mało uchwytny, bo utajony refluks. Są to takie objawy m.in. jak:
- częsty kaszel bez podłoża infekcyjnego ani gorączki
- odbijanie się kilka godzin po karmieniu
- nadmierny lub bardzo mały apetyt
- częstsze krztuszenie się.
Mogą dojść również inne wymienione już wcześniej objawy niemowlęcego refluksu.
Jak leczyć refluks u niemowlaka?
Istnieje szereg niefarmakologicznych metod, które pozwolą znacząco zmniejszyć ryzyko ulewania się. To m.in. właściwy sposób karmienia z zachowaniem odpowiedniej porcji podawanego mleka. Należy unikać podawania obfitych posiłków prowadzących do przekarmienia dziecka, a w konsekwencji do nadprogramowych kilogramów. Nadwaga lub otyłość są czynnikami sprzyjającymi ulewaniu i refluksowi. Oprócz tego ogromne znaczenie ma to, jak szybko po karmieniu rodzic położy dziecko na plecach. Warto również unikać produktów, które mogą zmniejszyć szczelność między żołądkiem i przełykiem prowadząc do rozluźnienia zwieracza dolnego przełyku.
Jak karmić niemowlę z refluksem?
Jednym z nich jest utrzymywanie odpowiedniej pozycji niemowlęcia przez jego noszenie w pionie tuż po karmieniu przez ok. 30 minut. Potem można położyć dziecko w pozycji, która nie sprzyja cofaniu się pokarmu np. na lewym boku lub na brzuchu z lekko uniesioną głową przy asekuracji mamy i/lub taty. Jednak pozycje te nie są odpowiednie do spania, ponieważ mogą odpowiadać za zespół nagłej śmierci łóżeczkowej. Kluczowa kwestia po karmieniu i w jego trakcie to pozwolenie, aby dziecku odbiło się. Dlaczego? W trakcie karmienia dziecko oprócz mleka może aspirować nieco powietrza do brzuszka, które pozwala wypchnąć pokarm z powrotem. Oprócz tego warto postawić na częstsze karmienie mniejszą ilością pokarmu niż rzadsze i dużymi objętościami.
Jakie mleko przy refluksie?
Część niemowląt źle reaguje na mleko krowie. Dlatego jednym z pokarmów, które może zalecić lekarz to gotowe mieszanki AR mlekozastępcze zawierające hydrolizowane białka. Oprócz tego dodatkowo w przypadku ulewania może zalecić stosowanie specjalnego preparatu jak zagęstnik z mączką z chleba świętojańskiego, który dodaje się np. do mleka odciągniętego z piersi za pomocą laktatora lub do przygotowanego mleka z proszku. Gęstszy pokarm jest mniej podatny na cofanie się do przełyku mimo ograniczonej szczelności związanej ze zwieraczem dolnym przełyku.
Mieszanki mlekozastępcze AR często zawierają w swoim składzie mączkę z chleba świętojańskiego, zatem nie wymagają dodatkowego zagęstnika.
Mleko specjalistyczne dla niemowląt - jak wybrać? >> Sprawdź!
Leki na niemowlęcy refluks
Zależnie od przebiegu refluksu lekarz może zadecydować o czasowym wprowadzeniu leków na zgagę jak inhibitory pompy protonowej, antagoniści receptora histaminowego H2. Inną opcją, która nie zmienia pH w żołądku niemowlęcia są leki prokinetyczne, które wzmagają perystaltykę przewodu pokarmowego uniemożliwiając się cofanie treści pokarmowej. Wymienione leczenie refluksu niemowlęcego dostępne jest wyłącznie na receptę. W ramach środków zaradczych rodzice mogą sięgnąć po syrop przeciwrefluksowy dla niemowląt, którego składniki powlekają przełyk chroniąc przed powstawaniem zapalenia błony śluzowej przełyku.
Bibliografia
- Czerwionka- -Szaflarska M., Romańczuk B.,Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 1, 26–31.
- Czinn, S.J. and Blanchard, S., Gastroesophageal reflux disease in neonates and infants’, Pediatric Drugs, 2013, 15(1), 19–27. doi:10.1007/s40272-012-0004-2.
- Leung AK, Hon KL. Gastroesophageal reflux in children: an updated review. Drugs Context. 2019, 17(8). doi: 10.7573/dic.212591. PMID: 31258618; PMCID: PMC6586172.
- Reflux in babies, NHS, 2021, https://www.nhs.uk/conditions/reflux-in-babies/
