Badania w ciąży umożliwiają wczesne wykrycie wielu nieprawidłowości zarówno u dziecka, jak i u kobiety. Jak wygląda kalendarz badań w ciąży? Które badania zaleca się przeprowadzić w 1, 2, a które w 3 trymestrze?
1. Badania w ciąży - dlaczego warto je wykonywać?
2. Kalendarz badań w ciąży
3. Jakie badania wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?
4. Jakie badania wykonać w ciąży w drugim trymestrze?
5. Badania w ciąży zalecane w trzecim trymestrze
Badania w ciąży - dlaczego warto je wykonywać?
Badania wykonywane w trakcie ciąży umożliwiają stosunkowo wczesne wykrycie różnego rodzaju nieprawidłowości w rozwoju płodu lub zwiększonego ryzyka ich wystąpienia. Pomagają też monitorować przebieg ciąży. U niektórych kobiet ciężarnych występują nieprawidłowości, które mogą znacząco wpływać na jej stan zdrowia, a w poważnych przypadkach nawet zagrażać jej życiu (np. ciąża pozamaciczna). Badania w ciąży pomagają dostrzec te zaburzenia. Są więc korzystne nie tylko z punktu widzenia zdrowia dziecka, ale również matki.
W przypadku wczesnego wykrycia określonych wad lub zaburzeń rozwojowych, kobieta może być skierowana do specjalistycznego ośrodka, którego personel jest odpowiednio wykwalifikowany w sprawowaniu opieki nad płodem i noworodkiem. Rozpoznanie wad wrodzonych u dziecka daje też rodzicom możliwość przygotowania się do określonych procedur, którym prawdopodobnie będzie poddane dziecko po urodzeniu. W niektórych przypadkach wprowadza się terapię wewnątrzmaciczną.
Badania w ciąży mają też swoje ograniczenia. Po pierwsze, nawet jeśli uzyskane wyniki są prawidłowe, nie stanowią one gwarancji urodzenia zdrowego dziecka. Po drugie, nie wszystkie choroby i nieprawidłowości wykrywania są przez badania prenatalne.
</html>
<h2 id="kalendarz">Kalendarz badań w ciąży</h2>
<p>Wiele kobiet zastanawia się, <strong>jakie badania należy wykonać w ciąży</strong> i w których tygodniach warto je przeprowadzić. W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej z 2018 roku wymienione zostały wszystkie badania diagnostyczne i świadczenia profilaktyczne, które zalecane są kobietom ciężarnym.</p>
<p><strong>Kalendarz badań w ciąży</strong> fizjologicznej może różnić się od badań zlecanych w przypadku nieprawidłowego przebiegu ciąży lub wystąpienia powikłań. W każdym przypadku, lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentką. Oceniając stan jej zdrowia, zapoznając się z chorobami występującymi u najbliższych członków rodziny oraz nieprawidłowościami pojawiającymi się w przebiegu poprzednich ciąż, może on zlecić wykonanie dodatkowych badań i testów.</p>
<p>Kobieta ciężarna podczas wizyty u ginekologa powinna zostać poinformowana również o potrzebie suplementacji odpowiednich witamin i minerałów. O składnikach odżywczych, które warto przyjmować w okresie ciąży pisaliśmy w artykule: <a href="/artykuly/witaminy-dla-kobiet-w-ciazy-i-planujacych-ciaze-czego-potrzebuje-przyszla-mama.html" target="_blank">Witaminy dla kobiet w ciąży i planujących ciążę - czego potrzebuje przyszła mama?</a></p>
</html>
Jakie badania wykonać w pierwszym trymestrze ciąży?
Pierwsze badania w ciąży zazwyczaj zlecane są już na pierwszej wizycie kobiety ciężarnej u ginekologa. Są to:
- morfologia krwi,
- badanie poziomu glukozy na czczo - jeśli występują czynniki ryzyka lekarz może zlecić przeprowadzenie doustnego testu obciążenia glukozą,
- badanie poziomu TSH,
- badanie ogólne moczu,
- grupa krwi i Rh,
- przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych,
- badanie VDRL w kierunku kiły,
- badanie HIV i HCV,
- badanie w kierunku toksoplazmozy,
- badanie w kierunku różyczki.
Dodatkowo, jeśli w ciągu poprzednich 6 miesięcy kobieta nie miała wykonywanej cytologii, również jest ona zlecana na pierwszej wizycie. Podczas każdej wizyty, kobieta ciężarna powinna mieć też badane ciśnienie krwi oraz przeprowadzany pomiar masy ciała.
Pierwsze badania w ciąży zlecane są już po potwierdzeniu ciąży przez ginekologa. Zaleca się, aby wykonać je nie później niż przed upływem 10. tygodnia ciąży.
Jak wyglądają badania prenatalne w 12 tygodniu ciąży? Między 11. a 14. tygodniem zalecane jest pierwsze badanie ultrasonograficzne (USG). Pozwala ono ocenić wielkość płodu oraz przewidywany termin porodu. Specjalistyczne aparaty do przeprowadzania badania USG umożliwiają wykrywanie coraz większej ilości wad płodu. Pod koniec pierwszego trymestru można też wykonać test PAPP-A, który pomaga określić ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau. Test PAPP-A zalecany jest wszystkim kobietom ciężarnym. Jednoczesne przeprowadzenie badania USG i testu PAPP-A zwiększa wiarygodność uzyskanych wyników.
Jakie badania wykonać w ciąży w drugim trymestrze?
Wykonanie badania moczu w ciąży ma na celu wykrycie zakażeń układu moczowego, które niejednokrotnie przebiegają bezobjawowo. Kobiety ciężarne są bardziej narażone na rozwój tego typu infekcji, a dodatkowo ich pojawienie się zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań w ciąży. W razie wykrycia zakażenia układu moczowego należy więc je leczyć niezależnie od tego, czy pojawiają się objawy infekcji. Badanie moczu w ciąży w drugim trymestrze zalecane jest przynajmniej dwukrotnie: między 15. a 20. tygodniem ciąży oraz między 21. a 26. tygodniem ciąży. W praktyce, lekarz często zaleca wykonywanie takiego badania przed każdą kolejną wizytą. Podobnie często wykonuje się morfologię krwi.
Ważnym badaniem przeprowadzanym w drugim trymestrze ciąży jest doustny test obciążenia glukozą. Jak zostało już wcześniej wspomniane, u części kobiet lekarz zleca go na wcześniejszym etapie ciąży, w pierwszym trymestrze. Standardowo jednak, jeśli pomiar glukozy na czczo był prawidłowy, a kobieta nie znajduje się w grupie ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej, test ten przeprowadzany jest właśnie pod koniec drugiego trymestru. Polega on na trzykrotnym oznaczeniu stężenia glukozy we krwi:
- na czczo,
- 1 godzinę po wypiciu roztworu przygotowanego przy użyciu 75 g glukozy,
- 2 godziny po spożyciu glukozy.
W przypadku uzyskania nieprawidłowych wyników, lekarz może zalecić wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie i regularną aktywność fizyczną. W artykule: Co jeść w ciąży? Sprawdź, jak dieta w ciąży może być wzbogacona w owoce i warzywa pisaliśmy o tym, jak powinien wyglądać talerz żywieniowy w ciąży i które produkty spożywcze są szczególnie cenne dla rozwijającego się dziecka. W części przypadków, lekarz zaleca leczenie cukrzycy przy pomocy insuliny.
W drugim trymestrze ciąży, a dokładniej między 18. a 22. tygodniem, zalecane jest kolejne badanie USG. Daje ono możliwość oceny prawidłowego wzrostu i rozwoju płodu. Pozwala też oszacować masę płodu, a także ocenić płyn owodniowy oraz położenie i strukturę łożyska. Na życzenie rodziców, podczas badania USG w ciąży można również przeprowadzić badanie płci.
Podstawowe badanie krwi w ciąży, a także badanie ogólne moczu zaleca się wykonać nie rzadziej niż 5-6 razy w ciągu 9 miesięcy. Często, lekarz prowadzący ciążę zleca je rutynowo przed każdą wizytą.
Badania w ciąży zalecane w trzecim trymestrze
Jakie badania w ciąży zalecane są w trzecim trymestrze? Ponownie są to badania krwi oraz moczu. Regularna morfologia umożliwia kontrolowanie poziomu żelaza we krwi. Niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwija się u wielu kobiet w ciąży. W przypadku jej wykrycia, lekarz może zalecić ciężarnej stosowanie odpowiedniego preparatu z żelazem, który przywróci właściwy poziom tego pierwiastka w organizmie. Na początku trzeciego trymestru, u kobiet z grupą krwi Rh- przeprowadza się badanie przeciwciał anty-D. W zależności od uzyskanych wyników, może zachodzić konieczność podania immunoglobuliny anty-D. Oprócz badania ogólnego moczu i badania krwi w ciąży, między 28. a 32. tygodniem zlecane jest kolejne badanie USG.
W trzecim trymestrze ciąży wykonuje się też badanie antygenu HBs. Jest to test w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B. Ponownie przeprowadza się też badanie krwi w ciąży w kierunku HIV, jeśli wynik badania w pierwszym trymestrze był negatywny. Wprowadzenie odpowiednich leków przeciwwirusowych u kobiety ciężarnej zarażonej wirusem HIV, zachowanie odpowiednich procedur podczas porodu oraz podawania leków dziecku po urodzeniu, daje obecnie niemalże 100% szans na urodzenie zdrowego dziecka, niezarażonego wirusem HIV.
Kolejnym obowiązkowym badaniem w ciąży jest posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców beta-hemolizujących. Badanie to przeprowadza się między 35. a 37 tygodniem ciąży. U matki, bakterie te najczęściej nie są przyczyną żadnych dolegliwości. Zakażenie paciorkowcami dziecka w okresie śródporodowym może jednak wiązać się z poważnymi powikłaniami. Zachodzi wówczas ryzyko rozwoju zapalenia płuc, a nawet sepsy. Infekcja jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci urodzonych przedwcześnie. Pod koniec ciąży, lekarz może zlecić też ponowne wykonanie badania HCV i VDRL.
Oprócz wymienionych badań w ciąży, lekarz lub położna powinni regularnie oceniać ryzyko ciążowe. Specjaliści nadzorują, czy ciąża przebiega w sposób fizjologiczny i czy wysokie jest ryzyko pojawienia się w jej trakcie powikłań. Zalecane jest też badanie piersi, a dokładniej - badanie gruczołów sutkowych. W ciągu ostatnich lat podkreśla się też istotność oceny stanu zdrowia psychicznego kobiety i prawdopodobieństwa rozwoju u niej depresji. O tym zaburzeniu pisaliśmy w artykule: Depresja poporodowa – jak pomóc młodej mamie? W trzecim trymestrze regularnie powinno być wykonywane badanie położnicze oraz ocena ruchów płodu.
Badania w ciąży - kalendarz przedstawia badania, które powinna wykonać każda kobieta ciężarna. Dzięki nim, sprawowanie opieki nad dzieckiem i przyszłą mamą jest łatwiejsze i bardziej efektywne. Badania prenatalne pozwalają ocenić ryzyko wystąpienia wad genetycznych. Regularne testy umożliwiają wykrycie ewentualnych infekcji, które mogą być groźne dla dziecka. Dzięki badaniom, specjalista może śledzić prawidłowy przebieg ciąży, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości - odpowiednio wcześnie wdrożyć właściwe postępowanie.
Bibliografia:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Dziennik Usta Rzeczypospolitej, Warszawa, dnia 11 września 2018 r. Poz. 1756.
- Borowski D., Pietryga M., Basta P. i inni, Rekomendacje Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie przesiewowej diagnostyki ultrasonograficznej ultrasonograficznej w ciąży o przebiegu prawidłowym - 2020 rok. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2020, tom 5, nr 2, 63-75.
