Czy wiesz jak zmienia się organizm dziecka na poszczególnych etapach ciąży i jak wpływa to na zdrowie oraz kondycję przyszłej mamy? Poznaj kalendarz ciąży tydzień po tygodniu!
Czy można pić kawę w ciąży?
Kawa w ciąży to dyskusyjny temat w środowisku naukowym. Wiele kobiet na widok pozytywnego testu ciążowego redukuje ilość wypijanej kawy. Kofeina zawarta w kawie nie jest substancją obojętna dla mamy w każdym trymestrze ciąży i przyszłego dziecka. Dlatego wiele przyszłych mam zastanawia się czym zastąpić kawę albo jaka jest bezpieczna ilość kofeiny. Zatem czy w ciąży można pić kawę? A może lepiej przerzucić się na kawę zbożową lub bezkofeinową w okresie ciążowym?
1. Co zawiera kawa i jak działa?
2. Czy kawa w ciąży jest szkodliwa?
3. Czy kawa w ciąży działa inaczej niż przed ciążą?
4. Jaki wpływ ma kofeina na ciążę?
5. Ile kawy i kofeiny dziennie może spożywać w kobieta w ciąży?
6. Kawa bezkofeinowa i zbożowa w ciąży
Co zawiera kawa i jak działa?
Kawa to napój składający się z suszonych, palonych i mieszanych ziaren kawowca. Zależnie od gustu może stanowić ona mieszankę różnych gatunków. Kluczowe znaczenie ma kawa arabika i robusta. Niezależnie od tego kawa nierozerwalnie kojarzy się z kofeiną należącą do alkaloidów, podobnie jak zbliżone pod względem budowy chemicznej teobromina i teofilina. W jej składzie znajdują się takie składniki jak związki fenolowe (kwas chlorogenowy), flawonoidy, katechiny, kwas kawowy. Dla smaku kawy kluczowy jest również sposób jej przygotowania i oczywiście proces produkcyjny uwzględniający stopień palenia kawy.
Ze względu na swój skład kawa wykazuje pozytywne właściwości na organizm człowieka. Jej regularne picie może chronić przed chorobami neurologicznymi jak ch. Parkinsona i Alzheimera. Istotne znaczenie mają jej właściwości antyoksydacyjne dla układu krążenia i ochrony przed chorobą niedokrwienną serca, zmianami wątrobowymi obejmującymi np. jej włóknienie. Czy tak szeroki wachlarz zalet oznacza, że można pić kawę w czasie ciąży bez ograniczeń?
Czy kawa w ciąży jest szkodliwa?
Na ewentualną i potencjalną szkodliwość kawy w ciąży wpływa dzienna dawka kofeiny, a także cechy osobnicze każdej kobiety uwzględniające szybkość metabolizmu i eliminacji kofeiny. Trudno określić twarde ramy dla bezpiecznej w 100% ilości kofeiny. Ile kofeiny dziennie piło się kiedyś? Było to 300 mg kofeiny w ciągu dnia. Obecnie wiele organizacji jak EFSA lub brytyjska służba zdrowia NHS zaleca dobową dawkę kofeiny na poziomie do 200 mg maksymalnie włączając w to wszystkie możliwe jej źródła.
Masz wątpliwości i nie wiesz co jeść w ciąży? Zobacz nasz artykuł >>
Jak zatem kawa i kofeina działają w ciąży? Odpowiadają one za większy wyrzut katecholamin, do których zaliczamy andrenalinę mającą zdolność do nieselektywnego kurczenia naczyń krwionośnych włączając w to naczynia okołołożyskowe dostarczające dziecku wszystkiego, czego potrzebuje. Skurcz naczyń wywołany kofeiną utrudnia fizjologiczny przepływ krwi do dziecka, co może potencjalnie wpływać chociażby na wagę dziecka. Jak się okazuje nadmierne dawki kofeiny i kawy może wywołać krwawienie z dróg rodnych, co w I. trymestrze stanowi istotny sygnał dla mamy, że coś złego się dzieje - może ono oznaczać ryzyko poronienia. Zatem kofeina w ciąży, szczególnie w ilościach przekraczających wspomniane 200 mg dziennie stanowi pewnego rodzaju zagrożenie dla płodu / dziecka i przyszłej mamy. Czego jeszcze może obawiać się kobieta w ciąży nadużywająca kawowego napoju z kofeiną?
Czy kawa w ciąży działa inaczej niż przed ciążą?
Pytanie jest nieco podchwytliwe, ale ma swoje uzasadnienie związane z metabolizmem kofeiny zarówno przez mamę jak i dziecko. Zacznijmy od tego, że płód/dziecko nie są w stanie metabolizować kofeiny. Układ enzymów za to odpowiedzialny, czyli cytochrom P450 nie jest rozwinięty do okresu niemowlęctwa. Sama kofeina bez większego problemu przenika przez łożysko i może odkładać się w tkankach rozwijającego się dziecka.
Czy metabolizm kofeiny zmienia się u kobiet w ciąży? Tak, zależnie od trymestru ulega on coraz większemu spowolnieniu np. w I. trymestrze spada o ⅓, z kolei w II. o połowę. Dłuższy metabolizm wiąże się z tym, że kofeina działa dłużej i łatwiej przekroczyć bezpieczny pułap przez wydłużony okres półtrwania. Najbardziej narażone na potencjalnie szkodliwe działanie kofeiny są kobiety, które wolniej metabolizują ten alkaloid, co jest cechą osobniczą. Kawa w ciąży spożywana w czasie 1. trymestru mimo tylko trochę wolniejszego metabolizmu kofeiny nie powinna zwalniać z rzeczywistej konieczności jej ograniczenia.
Zobacz również jaka dieta i ćwiczenia w ciąży sprzyjają zdrowiu mamie i dziecku!
Jaki wpływ ma kofeina na ciążę?
Istnieje uzasadnione ryzyko, że nadużywanie kofeiny w ciąży (w każdym z trymestrów) może przynieść powikłania ciąży. Najczęściej wymienia się:
- większe ryzyko poronienia
- przedwczesny poród
- niska masa urodzeniowa dziecka
- podniesione ryzyko nadwagi i/lub otyłości w późniejszym okresie życia.
Warto mieć na uwadze również to, że kofeina i estradiol są metabolizowane przez ten sam enzym, co stwarza między nimi konkurencję. W konsekwencji może dochodzić do zmiany profilu hormonalnego. Niektóre dane wskazują, że kawa to również źródło związków o powinowactwie do receptorów estrogenowych. Zatem obie kwestie mogą mieć negatywny wpływ na przebieg ciąży.
Czy kofeina w ciąży jest zatem bezpieczną opcją? Wszystko jest kwestią dawki. Jak pokazują dane z badań obserwacyjnych spożywanie kofeiny w ilości mniejszej niż 200 mg nie ma negatywnego wpływu na kobiety w ciąży w zakresie:
- bezpłodności
- cukrzycy
- nadciśnienia
- stanu przedrzucawkowego.
Ile kawy i kofeiny dziennie może spożywać w kobieta w ciąży?
Obecnie graniczną wartością, która określa maksymalne spożycie kofeiny wynosi 200 mg, na które składa się nie tylko kofeina obecna w kawie. Jak pokazują dane statystyczne wymienioną porcję przekraczały np. wieloródki, kobiety zmagające się z nadwagą lub otyłością, a także osoby palące papierosy. Wyliczając spożywaną porcję kofeiny warto wziąć pod uwagę rozbieżności co do miar jakimi są np. jeden kubek / filiżanka. Zależnie od kraju 1 filiżanka może zawierać od 50 do 140 mg kofeiny.
Witaminy dla kobiet w ciąży - sprawdź!
Gdzie jeszcze znajdziemy kofeinę? Wymienia się tutaj yerba-mate, herbatę (zieloną i czarną), napoje typu “energetyki” i gazowane jak Cola. Jak przedstawia się zawartość tego składnika w liczbach? Mianowicie 240 ml napoju może zawierać następujący zakres kofeiny
- yerba-mate 65-130 mg
- energetyki 50-160 mg
- herbata 20-120 mg
- kakao do picia 3-32.
Nie można również zapominać, że kofeina jest składnikiem obecnych w lekach przeciwbólowych w połączeniu z paracetamolem - warto zwrócić na to uwagę.
Kawa bezkofeinowa i zbożowa w ciąży
Dla kobiet w ciąży, które szukają zamiennika za tradycyjną kawę przedstawiamy 2 alternatywne rozwiązania jak:
- kawa zbożowa - suszona, palona i zmielona mieszanka prażonych ziaren zbóż np. pszenicy, żyta i jęczmienia. Pod względem koloru i smaku napój ten przypomina kawę. Można ją łączyć z mlekiem. Jest wolna od kofeiny i jednocześnie źródłem witamin z grupy B,
- kawa bezkofeinowa - o szczątkowej ilości kofeiny rzędu 0,02 mg/ml, co oznacza, że 240 ml kawy bezkofeinowej to 4-5 mg kofeiny. Wspomniany składnik jest usuwany z kawy, a swoją formą przypomina granulowaną kawę rozpuszczalną.
Podsumowując - czy picie kawy w ciąży to dobry pomysł? Najlepszym wyborem będzie kawa zbożowa lub ograniczenie się do 1-2 filiżanek dziennie tradycyjnej kawy.
Bibliografia;
- James, J.E. (2020) ‘Maternal caffeine consumption and pregnancy outcomes: A narrative review with implications for advice to mothers and mothers-to-be’, BMJ Evidence-Based Medicine, 26(3), pp. 114–115. doi:10.1136/bmjebm-2020-111432.
- Qian, J. et al. (2020) ‘Impacts of caffeine during pregnancy’, Trends in Endocrinology & Metabolism, 31(3), pp. 218–227. doi:10.1016/j.tem.2019.11.004.
- Surma, S. and Witek, A. (2022) ‘Coffee consumption during pregnancy — what the gynecologist should know? review of the literature and clinical studies’, Ginekologia Polska [Preprint]. doi:10.5603/gp.a2022.0061.
- Wierzejska, R., Jarosz, M. and Wojda, B. (2019) ‘Caffeine intake during pregnancy and neonatal anthropometric parameters’, Nutrients, 11(4), p. 806. doi:10.3390/nu11040806.