Przeziębienie u niemowlaka i starszych dzieci to powszechne schorzenie o łagodnym przebiegu. Choć rzadko prowadzi do powikłań, często pogarsza samopoczucie najmłodszych i powoduje znaczny dyskomfort. Co na przeziębienie u dzieci jest skuteczne? Jakie domowe sposoby na przeziębienie u najmłodszych warto wypróbować?
Wysoka gorączka u dziecka – co może oznaczać?
Wysoka gorączka u dziecka może mieć wiele przyczyn. Najczęściej utrzymuje się nie dłużej niż 7 dni, stopniowo ustępując wraz z zanikaniem innych objawów infekcji. Kiedy konieczne jest udanie się z dzieckiem do lekarza? W jakich sytuacjach można wstrzymać się z podaniem leku przeciwgorączkowego? Jak skutecznie obniżać podwyższoną temperaturę u dziecka?
1. Gorączka u dziecka – czy niesie jakieś korzyści zdrowotne?
2. Jak prawidłowo mierzyć temperaturę u dziecka?
3. Wysoka gorączka u dziecka – co może oznaczać?
4. Gorączka u dziecka – kiedy do szpitala?
5. Kiedy i jak obniżać temperaturę u dzieci?
Gorączka u dziecka – czy niesie jakieś korzyści zdrowotne?
Wysoka temperatura u dziecka często budzi silny niepokój u opiekunów. Zupełnie normalne są wówczas wątpliwości dotyczące momentu podania leku przeciwgorączkowego, jego postaci lub chociażby konieczności udania się do lekarza. Warto więc poszerzyć swoją wiedzę na temat samej gorączki, prawidłowych zasad pomiaru temperatury oraz zaleceń dotyczących jej obniżania.
Gorączka u dziecka lub osoby dorosłej nie jest chorobą, lecz objawem. Jest to mechanizm obronny organizmu. Fachowo można powiedzieć, że gorączka polega na aktywacji ośrodka termoregulacji i zmianie punktu nastawczego na wyższy poziom. Wielu naukowców uważa, że gorączka u dzieci i dorosłych wpływa korzystnie na stan zdrowia. Podwyższona ciepłota ciała może bowiem ograniczać namnażanie się wirusów i bakterii, a także stymulować pracę układu immunologicznego. Nie ma jednak badań, które jednoznacznie potwierdziłyby te korzyści wynikające z gorączki.
Warto pamiętać, że temperatura u dziecka nie jest stała i podlega dobowym wahaniom. Najniższa jest miedzy godziną 2.00 a 6.00, a najwyższa między 17.00 a 19.00. U najmłodszych pacjentów, prawidłowa temperatura ciała jest zazwyczaj nieco wyższa niż u starszych dzieci i dorosłych. Na ciepłotę wpływa też aktywność fizyczna, płeć oraz faza cyklu menstruacyjnego w przypadku kobiet.
Jak prawidłowo mierzyć temperaturę u dziecka?
Temperatura u dziecka, w zależności od miejsca pomiaru, może mieć nieco inną wartość. Gorączkę stwierdza się, jeśli temperatura wynosi co najmniej:
- 37,4 °C - pod pachą,
- 37,6 °C – w ustach,
- 37,6 °C – w uchu,
- 38,0 °C – w odbycie.
W zależności od wieku dziecka, inne jest zalecane miejsce pomiaru temperatury. W ciągu pierwszych 4 tygodni życia, rekomendowane jest sprawdzenie temperatury u dziecka pod pachą. U niemowląt, a także dzieci do ukończenia 5. roku życia warto zmierzyć ciepłotę ciała również pod pachą lub w uchu bądź w odbycie. Pomiar temperatury u starszych dzieci zaleca się natomiast wykonać w ustach lub uchu. Jeśli dzieci powyżej 5. roku nie współpracują i trudno jest przeprowadzić pomiar w ustach, można spróbować sprawdzić ciepłotę ciała pod pachą. Wskazówki dotyczące wyboru termometru oraz zasad przeprowadzenia pomiaru w celu uzyskania wiarygodnego wyniku znaleźć można w artykule: Jak prawidłowo zmierzyć gorączkę i jak wybrać termometr?
Pomiar temperatury ciała na czole nie jest obecnie zalecany. Mimo że jest on wygodny, bezpieczny i daje szybki wynik, jest jednocześnie niedokładny, a uzyskana wartość – niewiarygodna. Niejednokrotnie termometr po pomiarze na czole wskazuje niższą temperaturę w stosunku do rzeczywistej wewnętrznej ciepłoty ciała.
Wysoka gorączka u dziecka – co może oznaczać?
Gorączka u dziecka może mieć różne przyczyny. Jedną z najczęstszych są infekcje dróg oddechowych. Ile może trwać gorączka u dziecka? Gorączka u dzieci wynikająca z miejscowej infekcji, którą może być zapalenie ucha środkowego, zapalenie krtani czy zapalenie oskrzelików najczęściej nie trwa długo. Utrzymuje się kilka dni i ustępuje w ciągu tygodnia. Źródłem podwyższonej temperatury ciała mogą być również choroby zakaźne, takie jak np. ospa wietrzna i różyczka. W takich przypadkach, gorączce zazwyczaj towarzyszą też inne objawy choroby. Mogą być nimi: osłabienie, apatia, brak apetytu, ból gardła, ból głowy, bóle mięśni, kaszel, katar, chrypka czy chociażby zmiany skórne. Czasami występują też dreszcze przy gorączce. Jeśli natomiast pojawia się wysoka gorączka u dziecka bez innych objawów, zaleca się rozważenie infekcji dróg moczowych. U małych dzieci, szczególnie w ciągu pierwszych 3 lat życia, jedynym zauważalnym dla opiekuna objawem infekcji dróg moczowych może być właśnie gorączka. Przyczyną podwyższonej temperatury u dziecka może być też szczepienie.
Długotrwała gorączka u dziecka utrzymująca się powyżej 7 dni może wymagać szerszej diagnostyki. Utrzymująca się, wysoka gorączka u dzieci występuje np. w przebiegu mononukleozy zakaźnej. Może też pojawić się przy stanie zapalnym nosa i zatok. Wśród poważniejszych przyczyn utrzymującej się wysokiej gorączki u dzieci należy wymienić też choroby nowotworowe, choroby autoimmunologiczne i zapalenie wsierdzia. Długotrwała gorączka u dziecka zawsze powinna być skonsultowana z lekarzem.
Gorączka u dziecka – kiedy do szpitala?
40 stopni gorączki u dziecka – co robić? Wszystko zależy od konkretnej sytuacji i stanu zdrowia konkretnego pacjenta. Wysokość temperatury nie stanowi odzwierciedlenia ciężkości infekcji. Przykładowo, podczas infekcji u dziecka o ogólnie dobrym stanie zdrowia może dojść do wyższego skoku temperatury niż ma to miejsce w przebiegu tej samej infekcji u dziecka obciążonego chorobami przewlekłymi, którego układ odpornościowy nie funkcjonuje w pełni sprawnie. Nie oznacza to jednak, że ten pierwszy pacjent jest ciężej chory. Podejmując więc decyzje dotyczące leczenia dziecka, warto kierować się nie tyle samą wartością pomiaru, co stanem zdrowia małego pacjenta. Jeśli dziecko jest apatyczne, jego skóra blada lub ziemista, pojawia się zwiększona częstość oddechów, przyspieszone bicie serca, obniżenie ilości oddawanego moczu, wysypka lub drgawki, wskazana jest pilna konsultacja z lekarzem. Zły stan zdrowia dziecka wymaga hospitalizacji.
Gorączka u niemowlaka – kiedy do szpitala? Jeśli temperatura ciała przekracza 38 °C u dziecka do ukończenia 3. miesiąca życia, należy udać się do lekarza, niezależnie od tego czy pojawiają się inne objawy, czy nie. U starszych dzieci, do ukończenia 3. roku życia taka konsultacja wskazana jest przy temperaturze powyżej 39°C. Jeśli natomiast temperatura wynosi więcej niż 40°C, również należy zasięgnąć porady medycznej, niezależnie od wieku dziecka. Dodatkowo, pacjent powinien być obejrzany przez lekarza również wtedy, gdy gorączka nie ustępuje mimo stosowania leków przeciwgorączkowych.
Kiedy i jak obniżać temperaturę u dzieci?
Przyjrzyjmy się najpierw sytuacjom, w którym podawanie leku na gorączkę u dziecka nie jest konieczne. Na pewno nie należy stosować preparatu przeciwgorączkowego profilaktycznie. Jeśli temperatura ciała jest nieznacznie podwyższona lub gorączka jest niewielka, ale po dziecku nie widać dyskomfortu ani złego samopoczucia, najczęściej nie ma potrzeby obniżania ciepłoty ciała. Istotnym wyznacznikiem momentu podania leku jest właśnie ogólny stan zdrowia dziecka. W wielu przypadkach, mimo podwyższonej temperatury dziecko jest nadal aktywne, a jego samopoczucie nie jest wyraźnie obniżone. Zazwyczaj, nie ma wówczas potrzeby podawania leku obniżającego gorączkę (wyjątkiem mogą być dzieci obciążone niektórymi chorobami przewlekłymi).
Inaczej jest w przypadku, gdy gorączka u dziecka współwystępuje z wyraźnie obniżonym samopoczuciem. Wówczas warto rozważyć podanie małemu pacjentowi leku przeciwgorączkowego (jednocześnie działającego też przeciwbólowo). Takie postępowanie niesie ze sobą kilka korzyści dla dziecka. Po pierwsze spadek temperatury związany jest z poprawą komfortu i samopoczucia. Zażycie leku przeciwgorączkowego i przeciwbólowego uśmierza też dolegliwości bólowe odczuwane przez pacjenta. Dodatkowo, dzięki działaniu przeciwgorączkowemu ograniczona zostaje utrata ciepła, która zwiększa ryzyko odwodnienia małego organizmu.
W leczeniu gorączki u dzieci wykorzystuje się paracetamol (np. Paracetamol Hasco Forte, Pedicetamol, Apap Junior), ibuprofen (np. Ibum Forte w zawiesinie, Ibufen dla dzieci Forte, MIG dla dzieci Forte) lub dostępny na receptę metamizol w kroplach. Dawkę leku należy dostosować do masy ciała dziecka:
- paracetamol – jednorazowo 15 mg/kg masy ciała, w ciągu doby maksymalnie 60 mg/kg masy ciała,
- ibuprofen – 5-10 mg/kg masy ciała, w ciągu doby maksymalnie 30 mg/kg masy ciała.
Leczenie gorączki zazwyczaj zaleca się rozpoczynać od podania leku jednoskładnikowego, czyli albo samego paracetamolu albo samego ibuprofenu. Obie substancje wykazują zbliżoną skuteczność i bezpieczeństwo stosowania. Wykazano jednak, że u dzieci do 2. roku życia ibuprofen nieco szybciej i skuteczniej obniża podwyższoną temperaturę ciała. Jeśli podanie leku nie przynosi wystarczającego efektu, można rozważyć podanie obu tych substancji jednocześnie. Obecnie, stosowanie ibuprofenu i paracetamolu w tym samym czasie jest bardziej preferowane niż podawanie tych leków naprzemiennie. Efekt ich działania może być wówczas silniejszy – może dojść do jego potencjalizacji. Naprzemienne podawanie tych leków wiąże się natomiast z ryzykiem wystąpienia zjawiska zwanego indyferencją, które zmniejsza efektywność leczenia.
Wysoka temperatura u dziecka – co wybrać: syrop czy czopki? Preferowaną drogą podania leku przeciwgorączkowego przez rodzica jest droga doustna. Zarówno paracetamol jak i ibuprofen dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Działanie leku pojawia się w krótkim czasie po jego zażyciu. W przypadku czopków, biodostępność leku jest natomiast niższa, a dodatkowo trudniej jest przewidzieć losy leku w organizmie po podaniu doodbytniczym. Aplikowanie leku na gorączkę dla dziecka w formie czopka może być mniej więc mniej efektywne. Czopki przeciwgorączkowe są natomiast przydatne jeśli dziecko wymiotuje lub z różnych innych przyczyn podanie leku doustnie nie jest możliwe.
Wbrew panującemu ciągle przekonaniu, że wysoka gorączka może powodować denaturację białek i nieodwracalne zmiany w mózgu, w rzeczywistości nie ma takiego zagrożenia. Organizm wyposażony jest w mechanizmy ochronne, zapobiegające uszkodzeniu narządów wewnętrznych przed uszkodzeniem. Takie niebezpieczeństwo zachodzi jednak w przypadku hipertermii, której nie należy mylić z gorączką. Przy hipertermii temperatura ciała przekracza 41 °C i rzeczywiście niesie ryzyko uszkodzenia mózgu, a nawet zgonu. Przyczyną hipertermii może być zatrucie lekami, narkotykami, a także udar cieplny. Leczenie nie polega wówczas na podawaniu leków przeciwgorączkowych, ale przede wszystkim na ochładzaniu ciała.
Bibliografia:
- Doniec Z., Jackowska T., Sybilski A., Woroń J., Mastalerz-Migas A. Gorączka u dzieci – rekomendacje postępowania w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – KOMPAS GORĄCZKA. Fam Med Prim Care Rev 2021; 23(1), doi: https://doi.org/10.5114/ fmpcr.2021.102648.
- Avner J.R. Ostra gorączka. Pediatria po Dyplomie 2009, 13, 5, 35-46.
- InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Fever in children: Overview. 2013 Dec 18 [Updated 2019 Jun 6]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279455/
- Tan E., Braithwaite I., McKinlay C.J.D., Dalziel S.R. Comparison of Acetaminophen (Paracetamol) With Ibuprofen for Treatment of Fever or Pain in Children Younger Than 2 Years: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Netw Open. 2020 Oct 1; 3(10): e2022398. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2020.22398.