Wymioty u noworodka, niemowlaka i starszego dziecka zdarzają się dość często. Choć w większości przypadków mają niegroźną przyczynę, warto wiedzieć, jakie objawy powinny wzbudzać niepokój i skłaniać opiekuna do konsultacji z lekarzem. Co na wymiotowanie dla dziecka można stosować bez recepty? Co pić przy wymiotach i które elektrolity skutecznie nawodnią organizm małego pacjenta?
1. Wymioty u dziecka – przyczyny
2. Wymioty u dziecka – jakie inne objawy mogą im towarzyszyć?
3. Co pić przy wymiotach?
4. Co na wymiotowanie u dziecka można zastosować?
Wymioty u dziecka – przyczyny
Nudności i wymioty u dziecka to częste dolegliwości. Nudności to subiektywne odczuwanie potrzeby zwymiotowania. O wymiotach mówimy natomiast wtedy, gdy dochodzi do nagłego, gwałtownego wyrzucenia treści obecnej w żołądku. Wymioty bywają klasyfikowane w oparciu o ich skład. Jeśli dziecko wymiotuje treścią pokarmową pochodzącą z żołądka, wymiociny są często przejrzyste (lub żółtawe) i może w nich dostrzec resztki nadtrawionego ostatniego posiłku. Groźniejsze bywa wymiotowanie żółcią, przy którym obserwuje się ciemnozielone zabarwienie wymiocin. Czasami dziecko wymiotuje krwią. Mogą to być zarówno wymioty świeżą, jasnoczerwoną krwią, jak i ciemną, wręcz czarną krwią, przypominającą fusy od kawy.
Przyczyny wymiotów u dziecka często dzielone są w oparciu o wiek pacjenta:
- wymioty u noworodka – mogą wynikać z martwiczego zapalenia jelit, choroby Hirschprunga, wady anatomicznej lub wady metabolicznej. Wymioty u dziecka trzeba też odróżnić od ulewania (regurgitacji). Ulewanie to częsta przypadłość dzieci w pierwszym roku życia. Polega ono najczęściej na niegwałtownym cofaniu się treści z żołądka. Zazwyczaj jest niegroźne, nie zaburza rozwoju dziecka i stopniowo samoistnie ustępuje,
- wymioty u niemowlaka – częstą przyczyną wymiotów u dzieci w wieku niemowlęcym jest nieżyt żołądkowo-jelitowy. Inne możliwe przyczyny to np. wspomniane już wady metaboliczne, alergie pokarmowe, refleks żołądkowo-przełykowy i zespół dziecka maltretowanego. Częstą przyczyną cofania się treści pokarmowej z żołądka jest też ulewanie,
- wymioty u starszych dzieci – najczęściej są one wynikiem ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego. Towarzyszą mu wówczas inne objawy, o których będzie mowa w dalszej części artykułu. Może być on spowodowany infekcją rotawirusami, adenowirusami lub bakteriami. Rzadszą przyczyną wymiotów u dzieci są też: refluks żołądkowo-przełykowy, niedrożność przewodu pokarmowego, zapalenie płuc, a sporadycznie także zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, krwawienie wewnątrzczaszkowe, guz mózgu (przy guzie mózgu oraz krwawieniu wewnątrzczaszkowym wymioty u dziecka zazwyczaj pojawiają się po przebudzeniu i towarzyszą im narastające bóle głowy).
Wymioty u dzieci mogą wynikać również z nieumyślnego spożycia substancji toksycznej. Czasami są też wynikiem silnego stresu i zaburzeń lekowych. Wreszcie, trzeba pamiętać o powszechnie występującej wśród dzieci chorobie lokomocyjnej, która również prowadzi do pojawienia się nudności i wymiotów.
Wymioty u dziecka – przyczyny są bardzo różnorodne, od stresu, zażycia toksycznych substancji do infekcji wirusowej lub bakteryjnej, alergii pokarmowej lub wad anatomicznych. Znalezienie przyczyny wymiotów jest istotne dla prawidłowego leczenia małego pacjenta.
Wymioty u dziecka – jakie inne objawy mogą im towarzyszyć?
To, czy dziecko wymiotuje bez innych objawów, czy też wymiotom towarzyszą inne dolegliwości, jest istotną informacją w procesie diagnostycznym. Przy nieżycie żołądkowo-jelitowym (który powszechnie jest nazywany jelitówką) najczęściej pojawiają się też inne symptomy, takie jak bóle brzucha, biegunka, stan podgorączkowy lub gorączka oraz osłabienie. Przy chorobie lokomocyjnej, typowe są nudności, zawroty głowy, wzmożona potliwość i bladość skóry. W obu tych przypadkach, wymioty utrzymują się krótki okres czasu i samoistnie ustępują w miarę zwalczania infekcji przez organizm (jelitówka) lub po zakończeniu podróży (choroba lokomocyjna). Czasami jednak, problemem są nawracające wymioty u dziecka. Często wymagają one poszerzenia diagnostyki w celu znalezienia ich przyczyny. Jedną z nich jest wspomniany refluks żołądkowo-przełykowy. W przebiegu tej choroby mogą pojawić się nawracające wymioty (również krwiste), bolesne przełykanie, zgaga, spadek masy ciała lub brak jej przyrostu, niedokrwistość, ubytki szkliwa, przewlekły kaszel i chrypka. Im młodsze jest dziecko, tym mniej charakterystyczne mogą być pojawiające się objawy.
Czasami dziecko wymiotuje bez innych objawów ze zwykłego przejedzenia. W każdym przypadku konieczne jest podjęcie próby znalezienia przyczyny wymiotów, bo to właśnie od niej w dużej mierze zależy leczenie. Częste wymioty u dziecka, wymioty z domieszką krwi lub żółci zawsze wymagają zgłoszenia się z małym pacjentem do lekarza
Co pić przy wymiotach?
Podstawową zasadą przy leczeniu wymiotów jest usunięcie ich przyczyny. W przypadku nieżytu żołądkowo-jelitowego, będącego najczęstszą przyczyną wymiotów u dzieci, koniecznie trzeba pamiętać o nawadanianiu pacjenta. Zapobiega to odwodnieniu jego organizmu, które może mieć groźne konsekwencje zdrowotne. Im mniejsze jest dziecko, tym szybciej dochodzi do odwodnienia. Przy jednorazowych wymiotach u dziecka, nie zachodzi raczej ryzyko odwodnienia. Pojawia się ono jednak, gdy wymioty utrzymują się dłuższy czas. Pomocne przy wymiotach u dzieci są elektrolity. Akurat w przypadku wymiotów, ma znaczenie ich wybór. Należy zwracać uwagę na zawartość glukozy, sodu oraz potasu. Doustne preparaty nawadniające powinny mieć stężenie glukozy oraz sodu wynoszące ok. 75 mmol/l, a stężenie potasu – 20 mmol/l. Warto szukać na ulotce lub opakowaniu również informacji o osmolarności preparatu, która powinna w tym przypadku mieścić się w zakresie 200-250 mOsm/l. Takie są zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) rekomenduje natomiast mniejsze stężenie sodu – ok. 60 mmol/l.
Na wymiotowanie u dziecka można więc zastosować Gastrolit, który od kilku lat dostępny jest już bez recepty, Orsalit, Acidolit czy chociażby Floridral. Elektrolity należy stosować właściwie od samego początku pojawienia się wymiotów lub biegunki. Przyjmuje się je w malej ilości, ale często – co kilka minut kilka łyków płynu. Nawet 1-2 łyki wypijane w krótkich odstępach czasu mogą skutecznie zapobiegać odwodnieniu. Należy przy tym zaznaczyć, że doustne nawadnianie jest skuteczne przede wszystkim w profilaktyce odwodnienia oraz leczeniu lekkiego odwodnienia. Jeśli dziecko jest mocno odwodnione, najczęściej takie nawadnianie jest niewystarczające i konieczne jest nawadnianie dożylne. O ciężkim odwodnieniu mogą świadczyć takie objawy jak nasilona senność dziecka, apatia, suchość śluzówki, zauważalnie zapadnięte oczy, szybkie tętno czy niska elastyczność skóry.
Co pić przy wymiotach? Jeśli dziecko wymiotuje warto podawać mu doustny płyn nawadniający o odpowiednim składzie. Pacjent powinien pić go bardzo często, ale w niewielkiej ilości.
Co na wymiotowanie u dziecka można zastosować?
Jak zatrzymać wymiotowanie u dziecka? Jak zostało już wspomniane, terapia przy wymiotach u dzieci musi być ukierunkowana na eliminację przyczyny. Nie ma jednego sposobu leczenia, który byłby skuteczny w każdym przypadku. Przy nieżycie żołądkowo-jelitowym, przy którym podstawą jest nawadnianie, istotne jest również odżywianie pacjenta zgodnie z jego potrzebami i apetytem. Pomocne mogą być też probiotyki wpływające korzystnie na mikrobiotę jelit, która została zaburzona wskutek infekcji. Więcej informacji o probiotykach można znaleźć w artykule: Probiotyki dla dzieci – który wybrać?
Co na wymioty u dziecka cierpiącego na chorobę lokomocyjną? Aby zapobiegać wystąpieniu nudności u wymiotów w trakcie podróży, można sięgnąć po preparaty z imbirem, które są bezpieczne również dla młodszych dzieci lub silniejsze leki, dedykowane nieco starszym dzieciom. Przykładowe preparaty na chorobę lokomocyjną z imbirem to Lokomotiv w syropie i Anaketon Forte, które można podawać dzieciom już od 3. roku życia. U dzieci po ukończeniu 6. roku życia można zastosować tabletki Aviomarin z dimenhydraminą, a u dzieci po 12. roku życia również tabletki Aviorexan, które dodatkowo zawierają kofeinę. Istotne są też domowe sposoby na wymiotowanie u dzieci podczas podróży. Przede wszystkim należy zadbać o dobre samopoczucie małego pacjenta – przed podróżą powinien być wyspany i najedzony (ale nie przejedzony). Powinien on siedzieć przodem do kierunku jazdy. Warto także pozbyć się intensywnych zapachów, unikać czytania i innych aktywności które mogą nasilać nudności.
Przy nawracającym ulewaniu u dziecka koniecznie trzeba zwrócić uwagę na prawidłową technikę karmienia. Jeśli stwierdzona została alergia pokarmowa, należy wyeliminować dany składnik z diety.
Czasami lekarz zaleca preparaty przeciwwymiotne dostępne na receptę. Dostępne są różne grupy leków wykorzystywane w celu łagodzenia wymiotów u dzieci. W każdym przypadku konieczne jest indywidualne dostosowanie leczenia do stanu zdrowia dziecka i powodu wymiotów.
Wymioty u dzieci mogą mieć różne przyczyny. Zazwyczaj są one niegroźne – u dzieci do ukończenia 1. roku życia często występuje ulewanie, a u starszych główną przyczyną wymiotów jest nieżyt żołądkowo-jelitowy. Nie ma skutecznego sposobu, który pozwoliłby natychmiastowo zatrzymać wymiotowanie u dziecka. Leczenie uzależnione jest od przyczyny wymiotów. W większości przypadków wystarczy nawadnianie małego pacjenta i jego obserwowanie. Czasami jednak, wymioty są jednym z objawów groźniejszej choroby. Jeśli więc są bardzo intensywne, utrzymują się dłuższy czas, często nawracają, towarzyszą im bóle brzucha, zawroty głowy i inne niepokojące dolegliwości, konieczne jest zgłoszenie się z dzieckiem do lekarza.
Bibliografia:
- Chandran L., Chitkara M. Wymioty u dzieci: kiedy uspokoić rodziców, potraktować jako objaw ostrzegawczy, a kiedy skierować na konsultację? Pediatria po Dyplomie 2009, 13, 5, 61-73.
- Li B.U.K., Lefere F., Chelimsky G.G., Boles R. G. et al. North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition Consensus Statement on the Diagnosis and Management of Cyclic Vomiting Syndrome. JPGN 2008, 47: 379-393, doi: 10.1097/MPG.0b013e318173ed39.
- Dziekiewicz M., Albrecht P. Ulewanie – praktyczny poradnik. Pediatria po Dyplomie 2016, 05.
