Endometrioza to choroba przewlekła, dotykająca 10-15% kobiet w wieku rozrodczym. Może powodować silny ból podbrzusza, pleców oraz nasilone krwawienie miesiączkowe. Czasami prowadzi do niepłodności. Jakie są przyczyny endometriozy? Jakie badania na endometriozę pomagają prawidłowo rozpoznać tę chorobę?
1. Endometrioza – co to za choroba?
2. Objawy endometriozy
3. Endometrioza - przyczyny
4. Jak diagnozuje się endometriozę?
5. Jak leczyć endometriozę?
6. Czym grozi nieleczona endometrioza?
Endometrioza – co to za choroba?
Endometrioza to choroba dotykająca kobiety w wieku rozrodczym. U zdrowych kobiet, jamę macicy wyściela specjalna tkanka – endometrium. Jest ona o tyle szczególna, że ulega określonym zmianom w trakcie cyklu miesiączkowego. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, endometrium ulega złuszczeniu, co wiąże się z krwawieniem miesiączkowym. Następnie, pod wpływem hormonów, dochodzi do odbudowy endometrium i jego pogrubienia, czego celem jest przygotowanie błony śluzowej macicy na przyjęcie zarodka. Jeśli znów nie dojdzie do zapłodnienia, endometrium ponownie ulega złuszczeniu.
Endometrioza – co to jest za choroba? O endometriozie mówimy, gdy tkanka podobna do endometrium występuje poza jamą macicy. Towarzyszy temu miejscowy, przewlekły stan zapalny. Tkanka ta jest wrażliwa na działanie hormonów. Oznacza to, że po wpływem działania hormonów również podlega ona cyklicznemu krwawieniu. Dochodzi więc do jej złuszczania w miejscu w którym się znajduje, poza jamą macicy. Wiąże się to z występowaniem określonych objawów i następstw, które mogą istotnie wpływać na komfort życia kobiety. Trudno dokładnie określić, jak często występuje endometrioza, ponieważ u części kobiet nie zostaje ona zdiagnozowana. Szacuje się jednak, że choroba ta dotyka ok. 10-15% kobiet w wieku rozrodczym. U pacjentek zmagających się z niepłodnością, endometrioza diagnozowana jest w ok. 50% przypadków.
Tkanka zbliżona do endometrium może występować nie tylko w bliskiej odległości od macicy, ale również w bardziej odległych miejscach. Typowe dla endometriozy są torbiele endometrialne w obrębie jajników. U części kobiet, zmiany wykrywane są też w przewodzie pokarmowym. Może więc rozwinąć się endometrioza jelita grubego, endometrioza jelita cienkiego lub inny rodzaj schorzenia, jeśli zmiany chorobowe występują w obrębie przewodu pokarmowego, ale poza jelitami.
Endometrium – co to? Endometrium to tkanka wyścielająca jamę macicy. U kobiet z endometriozą, tkanka przypominająca endometrium znajduje się poza jamą macicy. Jest ona wrażliwa na działanie hormonów i ulega zmianom w trakcie cyklu menstruacyjnego.
Objawy endometriozy
Pierwsze objawy endometriozy to zazwyczaj silny ból w podbrzuszu, któremu czasem towarzyszy też ból pleców w okolicy lędźwiowej, bolesne miesiączki i bolesne stosunki płciowe. Część kobiet zmaga się też z bólem podczas oddawania moczu lub stolca. Rzadziej obserwuje się plamienia po okresie, biegunki lub zaparcia, a także częste odczuwanie potrzeby oddawania moczu.
Endometrioza – objawy negatywnie odbijają się na odczuwanym przez kobietę komforcie życia. Utrudniają lub wręcz uniemożliwiają czerpanie satysfakcji z życia seksualnego. Przewlekły ból wpływa źle na nastrój. Często zaburza wykonywanie zaplanowanych aktywności. Objawy endometriozy, szczególnie jeśli mają duże nasilenie lub utrzymują się dłuższy czas, mogą przyczyniać się do rozwoju zaburzeń depresyjnych. Endometrioza to poważne schorzenie, które negatywie wpływa na życie osobiste, rodzinne oraz zawodowe.
Endometrioza – objawy jelitowe, bóle miesiączkowe i inne dolegliwości u części osób w ogóle nie występują. Czasami choroba jest diagnozowana jeśli kobieta bezskutecznie stara się o dziecko. U niektórych kobiet, mimo endometriozy nie pojawia się problem niepłodności, a zmiany charakterystyczne dla endometriozy wykrywane są przypadkowo, np. podczas badania ginekologicznego.
Endometrioza jelita grubego – objawy zazwyczaj obejmują ból w dolnej części brzucha i ból w obrębie odbytnicy. Czasami towarzyszą im typowe dla tej choroby objawy związane z krwawieniem menstruacyjnym – ból podczas okresu, nasilone krwawienie czy chociażby ból podczas zbliżeń intymnych. U części kobiet z endometriozą jelita grubego dolegliwości stopniowo nasilają się przed miesiączką i ustępują po zakończeniu krwawienia. Przebieg endometriozy jelita cienkiego jest mniej charakterystyczny. Pojawiające się objawy są zbliżone do tych, które występują przy zespole jelita nadwrażliwego.
Endometrioza – przyczyny
Endometrioza jest chorobą, której przyczyny nie zostały w pełni wyjaśnione. Na jej rozwój wpływać mogą czynniki środowiskowe, alergiczne i autoimmunologiczne. Istotne jest też obciążenie rodzinne. Jeśli schorzenie to zostało wykryte u matki, ryzyko jego wystąpienia u córki jest 7-krotnie większe. Jeśli na endometriozę cierpi siostra, pacjentka ma 5-krotnie zwiększone ryzyko zachorowania. Wyodrębniono również kilka dodatkowych czynników ryzyka, które podnoszą prawdopodobieństwo wystąpienia endometriozy:
- wczesne pojawienie się pierwszej miesiączki,
- bolesne miesiączkowanie,
- krótki cykl miesiączkowy (<27 dni),
- niski wskaźnik masy ciała,
- częste spożywanie alkoholu.
Jak diagnozuje się endometriozę?
Endometrioza – jak wykryć tę chorobę? Diagnostyka opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu ginekologicznym, badaniach obrazowych oraz innych badaniach, które umożliwiają ostateczne potwierdzenie rozpoznania. Podczas badania ginekologicznego, lekarz ocenia położenie i ruchomość wewnętrznych narządów płciowych oraz okolicznych struktur. Warto zaznaczyć, że endometrioza głęboko naciekająca jest łatwiejsza do wykrycia, jeśli badanie ginekologiczne przeprowadzone zostanie podczas miesiączki.
Endometrioza – jakie badania obrazowe są wykonywane? Podstawowym badaniem diagnostycznym wykorzystywanym w celu wykrycia choroby jest ultrasonografia. Może być to ultrasonografia przezpochwowa, przezbrzuszna lub/i przezodbytnicza. Dzięki badaniu USG można zauważyć torbiel na jajniku, której charakterystyczną cechą są zgrubiałe i zwłókniałe ściany. Są one mocno przytwierdzone do jajnika. Jeśli zmiany mogą występować w dalszej odległości od macicy (np. w układzie pokarmowym) lekarz może zdecydować o konieczności wykonania rezonansu magnetycznego.
Endometrioza – diagnostyka tej choroby nie zawsze jest łatwa. Czasami, mimo występowania typowych dolegliwości nie udaje się znaleźć ognisk zapalnych ani w obrębie miednicy mniejszej, ani poza nią. Istotnym problemem diagnostycznym jest duża różnorodność objawów oraz brak specyficznego badania, które umożliwiałoby z dużym prawdopodobieństwem rozpoznanie endometriozy. Czas, który upływa od wystąpienia pierwszych objawów endometriozy do jej zdiagnozowania, wynosi średnio 7-8 lat.
Jak leczyć endometriozę?
Endometrioza – leczenie u każdej pacjentki może się nieco różnić. Jedną z metod leczenia jest farmakoterapia. Jej celem jest przede wszystkim zmniejszenie lub całkowite wyeliminowanie bólu, który odczuwa kobieta w związku z występowaniem ognisk endometrialnych. Należy jednak zaznaczyć, że farmakoterapia nie zwiększa płodności i nie wpłynie na już powstałe zmiany, choć może zapobiegać występowaniu nowych torbieli. Różne grupy leków wykorzystuje się w leczeniu endometriozy. Są to głównie leki hormonalne (np. doustne leki antykoncepcyjne) i niesteroidowe leki przeciwbólowe przeciwzapalne (NLPZ).
Rozważane jest też leczenie chirurgiczne. Jest ono brane pod uwagę m.in. w przypadku kobiet chcących zajść w ciążę. Usunięcie zmian chorobowych najczęściej przeprowadza się na drodze laparoskopii. Efektywność zabiegu w istotnym stopniu zależy od umiejętności osoby przeprowadzającej zabieg. Jeśli zmiany nie zostaną usunięte w całości, objawy mogą nawrócić. Rzadziej przeprowadzana jest klasyczna operacja z przecięciem powłok brzusznych. Czasami konieczne jest całkowite usunięcie macicy i jajników. Taka opcja leczenia rozważana jest głównie u pacjentek po ustaniu zdolności rozrodczych.
Leczenie endometriozy zależy od wielu czynników. Przy wyborze odpowiedniej metody terapii bierze się pod uwagę wiek pacjentki, jej plany dotyczące posiadania potomstwa, nasilenie objawów choroby, jej przebieg, a także chociażby koszt leczenia.
Czym grozi nieleczona endometrioza?
Czy endometrioza jest groźna? Wszystko zależy od przebiegu choroby i nasilenia powodowanych przez nią objawów. Jeśli endometrioza przebiega bezobjawowo, kobieta nie jest świadoma jej obecności. Dopóki nie będzie starała się zajść w ciążę, może nie odczuwać żadnych konsekwencji endometriozy. A nawet w przypadku starań o potomstwo, endometrioza nie wyklucza całkowicie takie możliwości. Część kobiet zachodzi w ciążę mimo endometriozy. O przygotowaniu się do ciąży przeczytać można w artykule: Planowanie ciąży – jak najlepiej przygotować organizm?
Nieleczenie endometriozy, która jest przyczyną bólu i innych uciążliwych objawów może natomiast znacząco zmniejszać odczuwaną satysfakcję z życia. Przewlekły ból, szczególnie o umiarkowanym lub dużym nasileniu, zaburza życie rodzinne i zawodowe. Często utrudnia wykonywanie codziennych aktywności. Może przyczyniać się do rozwoju depresji i innych zaburzeń natury psychicznej. Istotną konsekwencją endometriozy dla kobiet planujących dzieci jest niepłodność. Brak wprowadzenia odpowiedniego, skutecznego leczenia może prowadzić do postępowania choroby i nieodwracalnych zmian w obrębie kobiecych narządów płciowych. Niebezpieczne konsekwencje może mieć też nieleczona endometrioza w przewodzie pokarmowym.
Endometrioza a ciąża – endometrioza może powodować zaburzenia płodności. Choroba ta dotyczy aż 50% kobiet zmagających się z niepłodnością. Wczesne rozpoznanie tego schorzenia i jego prawidłowe leczenie nie tylko zwiększa szanse na posiadanie dziecka, ale również poprawia jakość życia pacjentek, u których endometrioza negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie.
Bibliografia:
- Kędzia M., Basta P., Czajkowski K., Gogacz M. i inni. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące postępowania w przypadku kobiet z endometriozą. 2023.
- Tsamantioti E.S., Mahdy H. Endometriosis. [Updated 2023 Jan 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567777/
- Chauhan S., More A., Chauhan V., Kathane A. Endometriosis: A Review of Clinical Diagnosis, Treatment, and Pathogenesis. Cureus. 2022 Sep 6;14(9):e28864. doi: 10.7759/cureus.28864.
- Galbgach P., Dziki A. Endometrioza przewodu pokarmowego. Przegląd Menopauzalny 2007, 1, 34-38.
- Giudice L.C. Endometrioza. N Engl J Med 2010, 362, 2389-98.
- Barcz E. Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu endometriozy. Ginekologia po Dyplomie 2016, 06.
